Morgunblaðið - 02.03.1972, Blaðsíða 16

16/ MORGUNBLAЌ), FIMMTUDAGUR 2. MARZ 1972
Oitgefandí hf. Árvato, R'éy'kijavík
Fnamkvæmdastjóri Hairaldur Svein&son.
RJtafcjóirar Matthías JohaniTessen/
Eyjólifur Konráö Jórisson.
Að'StoðarrÍtstjórí SÍtyrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfuli'trú! Þiorbjöm Guðrrmncfsson
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
AugliýsingaatjðrJ Ámi Giarðar Kristlnsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstraet! 0, sími 1Ö-100.
Augiíýsingaj Aðalstr'aatl 6, sfmí 22-4-80
Ásikriftargjatd 226,00 kr á mániuði innaniands
I lausasöTu 16,00 lkr eintakiö
Tslenzku forsetahjónin, dr.
Kristján Eldjárn og frú
Halldóra, koma í dag í opin-
bera heimsókn til Finnlands.
í tilefni af heimsókn for-
setahjónanna hefur finnska
ríkisstjórnin boðið frétta-
mönnum frá íslandi til Finn-
lands og hafa þeir dvalið þar
síðustu daga og hlotið óvenju
glæsilegar móttökur. Þeir
hafa rætt bæði við Kekkon-
en, Finnlandsforseta og hina
nýju ríkisstjórn landsins.
Á fundi með íslenzku
fréttamönnunum í fyrradag
lét Kekkonen forseti í Ijós þá
von, að íslendingum tækist
að hrinda í framkvæmd
áformunum um 50 mílna
fiskveiðilögsögu, en vakti
jafnframt athygli á, að Finn-
ar gætu lítið beitt sér í þessu
máli til stuðnings íslending-
um og lítil áhrif haft í þess-
um efnum. Hvað sem því líð-
ur vekja góðar óskir Finn-
landsforseta eftirtekt hér á
landi og eru metnar sem
slíkar.
Samskipti íslendinga og
Finna hafa á undangengnum
árum verið býsna mikil. Þjóð
irnar tvær búa hvor um sig
í útjaðri Norðurlandanna og
hefur það tengt þær sérstök-
um böndum. Lega landanna
hefur búið þeim ólík örlög.
Finnar lifa í skugga hins
volduga sovézka heimsveld-
is. Þeir eru sjálfstæð þjóð,
sem þó verður að taka mikið
tillit til nágranna síns. Hin
sérstaka staða Finnlands
hefur lagt mikla ábyrgð á
herðar finnskra stjómmála-
manna og þá einkum forseta
landsins. Uhro Kekkonen
hefur ekki síður leyst það
verkefni af hendi með prýði
en fyrirrennari hans í for-
setastóli, Paasikivi. Ótvírætt
er Kekkonen einn mesti
stjórnmálamaður, norrænn,
um okkar daga. Honum hef-
ur farnazt vel að beina þjóð
sinni eftir erfiðri og bugð-
óttri braut. En einmitt vegna
stöðu Finnlands skiptir norr-
æn samvinna þá miklu.
Tengslin við Norðurlöndin
eru eins konar líftrygging
Finnlands.
Að þessu leyti er líkt á
komið með okkur og Finnum.
Lega íslands, fjarri hinum
Norðurlandaþjóðunum, mitt á
milli tveggja heimsálfa, veld-
ur því óhjákvæmilega að
hingað berast margvíslegir
menningar- og ómenningar-
straumar. Tengslin við hin
Norðurlöndin eru okkur því
ekki síður en Finnum mikils
virði. Þau eru eins konar
trygging gegn því, að við
missum sjónir af uppruna
okkar og kaffærumst í hafsjó
engilsaxneskra menningar-
áhrifa, sem berast að okkur
úr tveimur áttum.
Lega íslands veldur því
einnig, hvort sem okkur lík-
ar betur eða ver, að við er-
um í miðri hringiðu heims-
stjórnmálanna og átaka milli
tveggja stórvelda. Það er
staðreynd, sem við hljótum
að horfast í augu við, að
tryggjum við ekki öryggi
okkar með einhverjum hætti,
er vá fyrir dyrum. Við höf-
um valið þann kostinn, sem
nærtækastur er og í beztu
samræmi við uppruna okk-
ar og menningu að leita sam-
starfs við vestrænar þjóðir.
Þannig hefur lega landanna
tveggja, Finnlands og íslands
búið þjóðum þeirra ólík ör-
lög, en um leið tengt þær
traustum böndum. Hin opin-
bera heimsókn íslenzku for-
setahjónanna til Finnlands á
enn eftir að styrkja þau bönd,
sem milli þjóðanna tveggja
eru. Og væntanlega verður
hún einnig til þess að efla
samskipti þjóðanna á ýmsum
sviðum. Þrátt fyrir samstarf
á vettvangi norænnar sam-
vinnu eru margir þættir
finnsks þjóðlífs okkur lítt
kunnir. Svó er t.d. um finnsk-
ar bókmenníir, finnska mynd
list, finnska tónlist, utan
verka Sibeliusar, finnska
leiklist og svo mætti lengi
telja.
Það eru þessi menningar-
legu samskipti íslendinga og
Finna, sem við þurfum að
auka. Gagnkvæm viðskipti
milli ríkjanna eiga sér nokk-
uð langa sögu, og stjórnmála-
legt samstarf fer fram fyrst
og fremst innan ramma
Norðurlandaráðs. Þó er eft-
irtektarvert, að Finnland er
hið eina Norðurlandanna,
sem við höfum ekki skipzt
á sendiherrum við, með bú-
setu í landinu sjálfu. Nú vill
svo til, að finnskur maður
hefur tekið að sér starf for-
stöðumanns Norræna hússins,
en það er nú orðin ein at~
hafnasamasta menningar-
miðstöðin í Reykjavík. Von-
andi verður starf hans í
Norræna húsinu til þess, að
menningarleg samskipti Is-
lendinga og Finna aukist.
Opinber heimsókn íslenzku
forsetahjónanna til Finn-
lands verður áreiðanlega
hvatning bæði fyrir Finna og
íslendinga til þess að stuðla
að því.
ÓLÍK ÖRLÖG - STERK TENGSL
EFTIR
ANTHONY LEWIS
London.
HEIMSÓKN Nixons Banda-
rikjaforseta til Kína, markar
endaiok bl ek king aakei ðs í
bandarískri utanríkiaatefnu.
Við játum nú að Kínverska
alþýðulýðveldið á við réttlset-
aniega vandamál að glíma —
og það á tilkall til að akipa
sinin sess í samfélagi þjóð-
anna. í atuttu máli sagt erum
við hættir að blekkja sjálfa
okkur með því að trúa því að
við ráðum yfir valdi til að
berjasrt gegn sögunni í þess-
um hluta Asíu.
Andstæðunnar sem hrópa á
móti okkur eru varðandi stefn
una í Víetnam. Því að Nixon
og ráðgjafar hans trúa því
bersýnilega enn að Bandarík-
in geti þröngvað skoðunum
sínum upp á þjóðimar í þess-
um heimshluta — að við get-
um barizt gegn sögunni.
Hver er stefna Nixons í
Víetnam? f meginatriðum er
hún sú að halda Ngyen Van
Thieu í embætti í Saigon. Frá-
sagnir af leynilegum samræð-
um milli þeirra Herary Kiss-
iragers og Le Duc Tho sýna að
svo ekki fer á milli mála, að
Bandaríkin myndu ekkert það
aðhafast, sem gæti í raun og
veru ógnað Van Thieu. Þess
vegraa var tilboðið um algeran
brottflutning bandarískra her
sveita því skilyrði bundið, að
samið yrði um vopnahlé. Þess
vegna hefði tillagan um nýjar
kosningar með þátttöku komm
únista leitt til þess að Thieu
hefði orðið að segja af sér
mánuði áður og fylgifiskar
hanis hefðu tekið við — sú hug-
mynd blekkti engan þó svo
hún væri sett fram á „saran-
girnislegan" hátt.
Nixon forseti og þeir, sem
fylgja stefnu hans reyna nú
að gera stuðning Bandaríkja-
marana við Thieu fonseta að
eins konar siðgæðismáli. Það
væri svívirða að ganga á bak
skuldbindingum okkar við
smáan og trúan bandamann,
segja þeir og Edmund
Muskie öldungadeiidarþing-
maður sýndi beinlínis svikult
hugarfar að varpa fram þeirri
hugmynd.
En skyldur Bandaríkja-
marana — hver svo sem eru
takmörk þeirra — eru gagn-
var þjóð Suður Víetraam.
Þær eru ekki gagnvart nein-
um tiltefenum stjómimála-
manrai. Áhrif styrjaldarað-
gerða Bandaríkjamanna á þjóð
ir Indókína eru nú orðið svo
alkuran að þau hafa í reynd
miast tilgang sinn. Eran er
fjórum milljónum punda af
spreragjum varpað á degi
hverjum, skógamir eru eydd-
ir með eiturvopnum og svo
er komið málum að við höf-
um þungar áhyggjur af eyð-
ingurarai, maranfallinu og
flóttamöranunum sem fylgja
í kjölfax spreragj uárása Banda
ríkjamarana á hverjum mán-
uði.
Eru þessar aðgerðir létt-
iætanlegar til að halda
Nguyen Van Thieu í embætti?
Það er hin mikla móralska
spurning.
Fyrr eða síðar verða Banda-
ríkjameran að horfast í augu
við það, að Norður Víetn am
er sterkasta aflið í Indókína.
Að halda áfram að streitast
gegn þeim raunveruleika til
að viðhalda andkommúniskri
stjóm í Saigon hefur aðeins
í för með sér ólýsanlegar fóm-
ir fyrir okkur og Víetnama.
Það er kaldhæðni örlaganraa
að slíkar fórnir áttu sögulega
rétt á sér, þegar um var að
ræða að „halda Kína í skefj-
um“. Nú hefur þeirri hug-
mynd verið varpað fyrir róða.
Kenning Nixons um erada-
lausa styrjöld í Indókína sam-
ræraaist ekki í reyrad kenningu
haras þees efrais að það sé ekki
í verkahring Bandaríkja-
mairana að ákveða örlög aran-
arra þjóða.
Gallinn er sá, að Bandaríkin
höfðu tækifæri til að hverfa
á brott með sóma á síðaistliðnu
sumri — fyrir kosniragarnar í
Suður Víetnam, sem Thieu lét
fara fram eftir sínu eigin
höfði.
Um þær mundir hafði Le
Duc Tho gefið í skyn, að
Haraoistjómin væri fáanleg til
að fallast á elnföld skipti: að
láta lausa bandaríska fanga ef
Bandarífejamenn hættu öllum
hemaðaraðgerðum. Hin opin-
bera bandaríska skoðun er sú
að Hanoistjórnin mundi aldrei
hafa samþykkt þe9»a lausn og
hefði jafnan haldið því til
streitu, að Thieu yrði látinn
víkja. En Le Duc Tho var ber-
sýnilega með kosningarnar í
huga, og visal að yfirlýsing
Bandaríkjamianna um brott-
„Úg hef góðar fréttir að færa ykkur drengir, þegar allt kom til alls þurftum við ekki að
halda Kínverjunum niðri." (Úr Guardian)
flutning frá Víetnam myndi
hafa' áhrif á gang þeirra.
Ef þeir, sem móta stefnu
Baradaríkjanna hefðu verið
reiðubúnir á s.l. sumri til að
bjóða algeran brottflutning í
Skiptum fyrir fangana myndi
staða þeirra, siðferðilega séð
vera traustari nú. Þeir þyrftu
ekki að látast hafa gert til-
boð, og þeir væru í fullum
rétti til að gagrarýraa hinn að-
ilaran hefði sá hafnað tilboð-
inu. En við vitum etoki
hvemig því hefði lyktað. þar
sem tilboðið var aldrei sett
fram.
Ýmsar gagnrýnandi raddir
voru uppi um það í fyrra-
sumar, að sú skyssa að gera
ekki upp sakirnar við Thieu
fyrir kosningarnar kynmi að
hafa þær afleiðingar að alger
brottflutningur frá Indókína
yrði örðugri. Það er deginum
ljósara nú.
Thieu hefur fastairi tök raú
og Hanoistjórnin krefst þesis
að við hjálpum til að losa tök
hans, með því að stöðva hern-
aðaraðstoð við stjórraina í
Saigon. Það er vissulega
miikið gjald. En ef til vill verð-
um við að greiða það til að
draga úr þeirri ólgu, sem við
höfum valdið með veru okk-
ar eirani saman í Suðaustur
Asíu. Því að hinn kosturiram
er sýnu verri: að halda áfram
að drepa í það óendanlega,
að berjaist gegn sögunni, að
gleyma föngum.
Þegar öllu er á botninm
’oift þá veit Nixon, að póli-
kar skuldbindingar endast
-kki nema meðan ástæða er
‘yrir þeim. Bamdarífejamenn
hafa árum saman lagt megiira-
'i herzlu á að þeir styddu við
stjórn Chiang Kai-sheks fram
t rauðan dauðaran. Nú hefur
I ndaríkjaforseti sagt í boð-
kap síraum: Það er ekki inra-
m verkahrings Bandaríkj-
anna að ákvarða hin endan-
'egu samskipti milli Foimósu
og meginlands Kíraa.“
Eiran góðan veðurdag mun
einhver bandarískur forseti
láta þes«i sörrau vísdónmsorð
falla um málefirai Indókíraa.