Morgunblaðið - 01.04.1973, Síða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. APRtL 1973
17
Ágúst Einarsson skrifar frá Hamborg
„Moggalygi og moldvörpustarfsemiu
ER STJÓRNARFAR hinna vestrænu
ríkja að færast óeðlilega mikið tll
vinstri? Eða er það einungis „Mogga-
lygi“ og áróður fylgismanna kalda
stríðsins, eins og Þjóðviljinn myndi
vafalaust skilgreina það?
Það væri fróðlegt fyrir andstæð
inga „Morgunblaðsvaldsins" að
hlusta t.d. á fréttafrásagnir frá Aust-
ur-Evrópu. Þá myndi ef til vill renna
upp fyrir þeim, að óháður málflutn-
ingur er litil-s metinn fyrir austan
tjald. En sennilega hefðu þessir sjálí-
skipuðu útverðir lýðræðisins litinn
áhuga á að sjá framkvæmd póli-
tískra hugsjóna sinna missa eitt-
hvað af ljóma sínum.
Spurningunni, hvort stjórnarfar
hinna vestræn-u rikja færist óeðli-
lega mikið til vinstri, verður að svara
játandi. Kalda striðinu er enn ekki
lokið, þrátt fyriir fjálgar yfirlýsing-
ar ráðandi stjórnmálamanna að
binda enda á það. Enn þann dag í
dag geta Suður-Afríka og Rhodesia
kúgað hinn hörundsdökka meiri-
hluta þessara landa; Portúgal getur
virt öll mannleg réttindi íbúanna í
nýlendum sínum að vettúgi; Banda-
ríkin nota aðstöðu sína í Suður-Ame-
ríku miskunnarlaust. 1 Austur-Evr-
ópu er frjálsræði einstaklingsins
skert svo mikið, að þessi lönd geta
síður en svo státað af lýðræðisleg-
um stjórnarháttum. Þessari upptaln-
ingu væri hægt að halda lengi áfram.
Mengunarhættan, sem er stærsta
vandamál framtíðarinnar, er að mestu
látin eiga sig, enda er lítil samstaða
um sameiginlegar aðgerðir. Einn
stærsti kostnaðarliður flestra ríkja
eru útgjöld til hermála.
En það hefur færzt deyfð yfir
kalda stríðið á alþjóðlegum vett-
vangi. Það er liðin tíð, að menn fari
úr öðrum skónum og berji honum í
borðið i fundairsölum Sameinuðu þjóð
anna, eins og Krutschew gerði í eina
tíð. Núna er allt slétt á yfirborðinu,
og er rætt um fátt meira en horf-
umar á friðsamlegri sambúð Aust-
urs og Vesturs.
Nú er það tízka á Vesturlöndum
að slá af öllum kröfum í samninga-
umleitunum við Austur-Evrópu. En
það er vanmat á stefnu Sovétrikj-
anna og fylgilanda þeirra að halda,
að eitthvað brevtist til batnaðar I
þessum löndum. Austur-Evrópa fylg-
ir enn öflugri heimsvaldastefnu en
sjálf Bandaríkin. Enda skilst manni,
að íslenzkir kommúnistar halli sér
meira að Kina, sem samkvæmt þeirra
áliti er fánaberi þeirrar stefnu, sem
kennd er við Marx og Lenin. Fjar-
lægðin gerir fjöllin blá, og það er
afar einfalt að styðja stjómarfar,
sem iítið sem ekkert er vitað um. En
þrátt fyrir mismunandi nöfn á fram-
kvæmd kommúnisma, þá er það allt
sami grautur i sömu skál.
Austur-Evrópurikin þurfa ekkert
að hafa fyrir því að útbreiða stefnu
sína. Þeim er rétt á silfurbakka við-
urkenning á stefnu sinni.
Orsakir þessarar undanlátssemi
Vesturlanda er annars vegar fólgin
í þreytu almennings á spennunni í
Evrópu, sem rikt hefur undanfama
áratugi og ókunnugleika flestra i
Vestur-Evrópu á lífsafkomu ibúa
Austur-Ewópu. Það er ekki bara á
Islandi, sem frásagnir að austan eru
stimplaðar sem „Moggalygi,‘.
Hins vegar gætir áhrifa æsku-
fólks sífellt meir á stjórnarstefnur
hinna einstöku landa. Sjálfsagt má
allt gott segja um æskufólk, þótt
Ágúst Einarsson
ofanritaður komi ekki auga á glæsi-
leik, gáfnafar og framkvæmdasemi
a»skulýðsins, sem er rómað hástöf-
um; venjulega rétt fyrir kosningar.
Ætli ungt fólk nú beri svo mjög af
öðrum kynslóðum?
En stjórnmálaáhugi er mikili með-
al ungs fólks, og situr vinstri sinn-
uð hugmyndafræði almennt í fyrir-
rúmi. Það er þó misskilningur, að til
þess að vera á móti ofurvaldi auð-
hringa og kúgun smáþjóða og með
bættri aðstöðu launastéttanna, þá
þurfi menn að vera kommúnistar.
Enda byggist „kommúnismi“ margra
einfaldlega á mannúðarstefnu. Þá er
vissulega verr af stað farið en heima
setið, ef þessir aðilar telja, að komm-
únismi sé lausn á mannúðarmark-
miðum þeirra.
En róttæk vinstri stefna ræður
rikjum í flestum stjórnmálafélögum
ungs fólks á Islandi. Þessi starfsemi
getur orðið mjög árangurs- og af-
drifarík fyrir flokkana sjálfa. Til að
mynda fengu ungir jafnaðarmenn í
Þýzkalandi mikið fylgi í siðustu kosn
ingum fyrir nokkrum mánuðum. Þeir
mynda sérstaka fylkingu innan þing-
flokks jafnaðarmanna. Það gekk
meira að segja svo langt, að Willy
Brandt, kanslari, formaður þýzka
jafnaðarmannaflokksins, hótaði að
segja af sér, ef samþykkt yrði til-
laga á landsfundi jafnaðarmanna, að
Bandaríkjamenn ættu að rýma Nato-
herstöðvarnar í Vestur-Þýzkalandi.
Það er oft á tíðum ekki pláss fyrir
svona róttæk öfl innan borgaralegra
flokka, enda byggist fylgi þeirra ef
til vill á allt öðrum forsendum. Það
eru örugglega margir kjósendur Ól-
afs Jóhannessonar Mtið ánægðir með
stefnu ungra framsóknarmanna.
Ætli allir fylgismenn Gylfa Þ. Gísla-
sonar geri sér grein fyrir, að með
atkvæði sinu hlaða þeir eimnig undir
öfl innan flokksins, sem eru andstæð
hinni opinberu stefnu hans ?
Það er ekkert óeðlilegt, að skipt-
ar skoðanir séu innan sérhvers stjórn
málaflokks. En þessa-r skoðanir
hljóta samt að vera líkar. Það getur
verið stigsmunur á skoðunum fylgis-
manna eins flokks, en enginn eðlis-
munur getur átt sér stað.
Þeir, sem trúa á róttæka vinstri
stefnu, geta þá starfað í þeim flokki,
sem hefur hana að leiðarljósi. Állt
annað er skemmdarverkastarfsemi.
„Það er svipað með falskenningar
og falsaða peninga; þær eru ekki
hættulegar, nema þær séu vel gerð-
ar.“
arinnar, með ótrúlegum árangri.
Þótt staðreynd sé sú, að við
þurfum nú að láta undan siga í
Vestmannaeyjum, hlýtur afstað-
an tiil Eyja að markast af því
að gefast aldrei upp. Og það
hlýtur að verða afstaða lands-
manna allra, en ekki Vestmanna
eyinga einna.
Eignaupptaka
Eins og við var að búast af
vinstri stjórn, þar sem komm-
únistar eru einna áhrifamestir,
hefur bryddað á ýmsum þjóð-
nýtingaráformum af ríkisstjórn-
arinnar hálfu og raunar verið
Séð til Keilis.
flutt frumvörp um það efni. Með
ai þeirra er frumvarp um „allan
rétt tii umráða og hagnýtingar
á jarðhita á háhitasvæðum". En
samkvæmt frumvarpinu á ríkið
að eignast ÖM þessi réttindi end
urgjaldslaust.
Birgir ísieifur Gunnarsson,
borgarstjóri, vakti athygli á því
í borgairstjórn Reykjavíkur, að
hitaréttindi borgarinnar að
Nesjavöllum yrðu af henni tek-
in, ef frumvarp þetta yrði sam-
þykkt.
Ákvæði i frumvarpinu um end
urgreiðslu kostnaðar við boran-
ir virðist einungis eiga við Hita-
veitu Reykjavíkur og boranir
hennar að Nesjavöllum. Verður
að teljast hæpið, að þetta
ákvæði fái staðizt, enda hlytu
að koma til háar bótakröfur af
hálfu Reykjavjkurborgar, ef
frumvarp þetta yrði samþykkt
og tilraun gerð til að taka hita-
réttindi af borginni.
Ekki fer á milli mála, að þarna
er um að ræða enn eina aðför
að hagsmunum Reykvíkinga.
Hitaveita Reykjavikur hefur
haft alia forustu um leit að jarð
varma og hagnýtingu hans.
Borgin tryggði sér hin miklu
hitaréttindi í norðanverðum
Henglinum með kaupum Nesja-
valla, og er sá varmi varasjóð-
ur Hitaveitu Reykjavíkur. Ekki
verður séð, hver nauðsyn ber
til þess, að ríkið kasti eignar-
haldi sínu á þessi réttindi, því
að naúmast mun ríkið hagnýta
þau.
Hins vegar fer ekki á milli
mála, að hér er um að ræða fram
hald þeirrar stefnu að sölsa f jár
muni frá sveitarfélögum til rík-
isins. Þetta er einn angi af mið-
stjórnarvaldinu, sem er ær og
kýr vinstri stjórnarinnar.
En það er ekki Reykjavik ein,
sem á að svipta eignarrétti að
þessum verðmætum. Með sama
hætti á að taka eignarráð af
öðrum landshlutum og flytja
þau á hendur ríkisins. Sú stefna
er í beinni andstöðu við byggða-
stefnuna svoköiluðu. Hún miðair
að þvi að rýra hlut héraða úti
um land og færa valdssvið frá
þeim til skrifstofubáknsins í höf
uðborginni. Skiljanlegt er, að
kommúnistar séu hlynntir þess-
ari stefnu, en hitt er með ólík-
indum, hve langt Framsóknar-
menn láta þá teyma sig á braut
sósialisma og ofstjórnar skrif- '
stofuvaldsins í höfuðborginni.
Land í eigu
héraða
Raunar er frumvarpið um
eignarréttinn að varma á
hinu svonefnda háhitasvæði
ekki einu tilburðirnir, sem sézt i
hafa um að færa eignarráð að
landsgæðum til ríkisins. Aliir |
þingmenn Alþýðuflokksins hafa j
flutt frumvarp um eignarráð rík- j
isins að öllu landi. Varia mun
það mál ná fram að ganga, enda
væri þar um að ræða víðtækari
þjóðnýtingu en nokkurs staðar
þekkist í víðri veröld, utan
kommúnistarikja.
Hitt er annað mál, að sums
staðar í óbyggðum leikur nokk-
ur vafi á um eignarrétt að landi,
og auðvitað þarf að fá úr því
skorið, hverjir eigendur
landsins eru. Augljóst mál er,
að þjóðin öll þarf að hafa að-
gang að landinu en þar með er
ekki sagt, að nauðsynlegt sé að
ríkið sé einkaeignaraðili að öllu
landi. Auðvitað geta iandshlut-
ar, sýslufélög, hreppar og ein-
staklingar átt land, án þess að
fólk sé hindrað í að njóta
þar útivistar og náttúrufegurð-
ar. En nauðsynlegt er að setja
lög og reglur um bessi réttindi
og umgengnisvenjur.
Ef sú hugsun næði fram að
ganga, að allt land yrði í ei£u
ríkisins, væri það stærsta skref-
ið, sem stigið hefði verið, til
þess að rýra sjálfstjórn lands-
hluta og héraða og fflytja vald
til Reykjavíkursvæðisins. Þegar
svo væri komið, að fólkið úti á
landi mætti ekki einu sinni eiga
landið, sem það stendur á, held-
ur væri það allt í eigu og umsjá
ríkisins, er hætt við, að lítið
færi fyrir sjálfstæðistilfinningu
þess. Þessi stefna er því í senn
uggvænieg og ömurleg.
Sætta þarf
sjónarmiðin
Samhliða því, sem nauðsynlegt
er að setja reglur um frjálsa
urnferð um óbyggt land, þarf að
huga að fleiri atriðum sem sætt
gætu sjónarmið, annars vegar
þeirra, sem land eiga og hinna,
sem í fjölbýli búa, en hafa
áhuga á að hafa til afnota land-
spildu úti í náttúrunni.
Þeirri hugmynd hefur verið
hreyft, að einhverjar þeirra
jarða, sem ríkið á, en þær munu
vera um 900 talsins, yrðu tekn-
ar og þeim skipt niður í sumar-
bústaðalönd, sem kaupstaðabú-
ar heíðu rétt til að kaupa eða
leigja, þannig að þeir gætu
byggt sér þar smáhýsi, notið nátt
úrunnar og unnið að gróður-
störfum Sums staðar hagar
þannig til, að unnt væri að setja
það að skilyrði fyrir úthlutun
slíkra landsvæða, að fólkið, sem
þar byggði, vnni í fríum sínum
að ræktun örfoka lands í ná-
grenni. Þar gætu börn og full-
orðnir unnið saman að gróður-
störfum og unglingarnir séð
verk sín bera árangur. Þetta
væri áreiðanlega fallið til
að auka á trúna á landið og um-
hyggiu fvrir því.
En kló rikisvaldsins verkar
hveröfugt. Hún dregur úr um-
hyegjunni á þessu sviði eins og
öúum öðrum og er vísasti veg-
urinn til þess að raska byggða-
’afnvægi.