Morgunblaðið - 14.06.1973, Síða 17

MORGUNBLAÐÍÐ, FIMMTUDAGUR 14. JÚNl 1973
17
í
Joseph Luns, framkvstj. Atlantshafsbandalagsins á fundi með fréttamönnum:
Ekki á mínu valdi að reka
Breta ur NATO!
Vona að málið leysist með samningum
o. s. Irv. eftir því sem einistö'kuTn
málum tilheyrði.
Fyrsta spurninig blaðamanna
til dansika utanrilkisráðherrans
var á þá luind hvort hann og
Rogers hefðu rætt um fiskveiði-
deiluna milli íslendinga og
Breta og hver væri afstaða Dan-
merikur til þessa máls.
Kaupmannahöfn, 13. júní.
Frá blaðamanni Mbl.,
Margréti Bjamason.
„FINNST yður ekki ánægju-
legt tímanna tákn, dr. Luns,
að þorskastríðið skuli tekið
við af kaldastríðinu, sem
eitt helzta umræðuefni á
blaðamannafundi yðar?“
Þessa spurningu lagði pólsk-
ur blaðamaður fyrir fram-
kvæmdastjóra Atlantshafs-
bandalagsins, dr. Joseph
Luns, í móttöku, sem hann
hafði fyrir blaðamenn síð-
degis í dag í Bella Centret
hér í Kaupmannahöfn.
Nokkru áður hafði hann ótt
fund með þeim mikla skara
fréttamanna, víðs vegar að,
sem komnir eru til að fylgj-
ast með ráðherrafundi At-
lantshafsbandalagsins, sem
hefst á morgun og mun
standa næstu tvo daga.
Lums hló við og skálaði við
PÖlverjann og aðra nær.stadda
og sagðist því miðuir þurfa að
fara á áríðandi fund. Ekki
fékkst uppgefið hvaða fundur
það væri, en hann hafði áður
gefið í skyn að hann myndi
hibta bæði Sir Alec Douglas
Homae, utanríki.sráðiherra Bret-
lands og Einar Ágústsson, utan-
ríkisráðherra íslands og ræða
við þá um fiiskveiðideiluna.
Síðar fékk blaðamaður Mbl.
þær upplýsingar að fundur
Einars Ágústssonar með dr.
Luns yrði haldinn kl. 9,30 á
Hotel Royal, þar sem íslenzka
sendinefndin dvelst.
I>á var haft eftir Williiam
Rogers, uta n rí'ki.sráðherra Banda
riikjanna, að hann vgeniti þess
að eiga viðræður við Einar
Ágús-tsson um þá ákvörðun rík-
isstjómarinnar að hefja endur-
skoðun varnarsiamning-sins.
Ekki hafði íslenzka sendinefnd
in heyrt frá Rogers, þegar
blm. Mbl. hafði samband við
Ingva Ingvason, skrifstofustjóra
í utan rik isráðu n-ey tin u, en auk
hans og utanríkisráðherra, skipa
nefndina Hans G. Andersen,
sendiherra, Tómas Tóm-asson,
sendiherra og Siigurður Bjarna-
son, sendiherra.
Er talið eins líkflegt að viðræð-
ur Rogers og Einars Ágústsson-
air fari fram á morgun meðal
annars vegna þess hve sein-t ís-
lenzka sendinefndin kom til
Kaupmannahafnar og þar sem ut
anríkisráðherrar fjórveldanna,
Bandaríkj-anna, Bretlands, Frakk
lands og Vbýzkalands snæða
saman kvöldverð og ræða Berlin
armálið og skyld mál að því að
hér er upplýst.
Svo sem fram kom í ummæl-
um blaðamannsins pól-ska hér að
framan var fiskveiðideilan milli
Islands og Bretlands mjög tiil um
ræðu á blaðamannafundi Joseph
Luns í dag.
Hann byrjaði fundinn með því
áð þakka Dönum gestrisni við
fundarmenn og fylgdarlið þeirra
og góðan undirbúning. Síðan
bauð hann blaðamenn veikomna
og sagði að á ráðherrafundinum
yrði rætt um viðræður milli rikja
Austur- og Vestur-Evrópu, sem
vænt-anlegar væru á næstunni,
það er að segja um ráðstefnuna
í Helsinki um öry-g-gismál og sam
vinnu Evrópuríkja og ráðstefn-
una um gagnkvæma fækkun í
hersveitum austurs og vesturs.
Williani Rogers, utanríkisráðher ra Bandaríkjanna, ræðir hér við danska utanríkisráðherrann, K.
B. Andersen, í sambandi við ráðherrafund NATO.
I báðum tiivikum saigði hann
NATO hafa g-egnt mikilvægu
hlutverki, með því að samræma
sjónarmið Vesturveldan-na.
Hi-nis vegar sagði Luns að ef
Vesturveldin ætluðu að hafa heil
brigða og sterka samnimgsað-
stöðu mættu þau ekki slaka á
vörnium sínum og þau yrðu að
hálda einingu sinni andspænis
stöðugri uppbyggingu hemaðar-
máttar aðildarríkja Varsjárbanda
lagsins.
Luns sagði að á undirbúnings-
fundunum í Helsinki hefði verið
náð viðunandi árangri og ráð-
herrar NATO teldu ástæðu til
bjartsýni um árangur ráðstefn-
unm-ar í Helsinki.
Loks sagði Luns að rætt yrði
urn þær hugmyndir, sem undan-
farið hefðu komið fram af hál-fu
Bandarikjanna varðandi framtlð-
arskipan ríkjanna báðum megin
Aitliantshafsi-ns.
Þegar dr. Luns hafði lokið yf-
irlýsin-gu sinini, sem var ýmis-t
flutt á frönsku eða ensku, svar-
aði ha-nn spurningum blaða-
manna. f>eir komu hvað eftir ann
að að landheigisdeilunni og fyrir-
hugaðri endurs-koðun varnar-
samningsins milii Islands og
Bandaríkjanna. Bárust spurning-
ar þar að lútandi frá norskum,
dönskum, brezkum og frönskum
blaðamönnum, auk blm. Mbl.
Hann var m. a. að því spurður
hvort flotaí'hlutun Breta væri
ekki brot á Atlantsihafssáttmál-
anum og hvort Luns ætlaði e.t.v.
að reka Bret-a úr Nato. Þvi svar-
aði hanin til að það veeri ekki á
hans valdi að reka neitt aðildar-
ríki úr bandalaginu, en málið
væri erfitt viðfanigs. Þó gerði
hann sér vonir um að málið
yrði leyst með samniiingum.
Hann kvaðst stöðugt vera að
vtonia að því að sam-ningaviðræð-
ur yrðu aftur teknar upp milli
deiiuaðila og væri augljóst að á
meðan svo stæði á væri heppileg
ast að hann segði sem minnst
um það opinberlega.
Aðspurður um hvort hann
myndi eiga fund siðar í kvöld
með ut-anrikisráðherra Islands og
Bretlands, svaraði Luns að það
væri ekki útilokað.
Sjá nánar ummæli Luns um £s-
land á blaðamanin'afundinum í
forsiíðufrétt.
Fiskveiðidei'.an ikom einnig til’
tals á blaðamannafundi, sem K.B.
Andersein utan-ríkisráðherra Dana
hélt í dag að afloknum hádegis-
verði, sem hann bauð blaðamönn
um til í veitingastaðnum Nimb í
Tívoli. Þar ræddi hann fyrst um
nýafstaðn-ar viðræður si-nar við
Rogers, utanríkisráðherra Banda
ríkjanna, sem verið héfur í opin-
berri heimsókn í Kaupmarana-
höfn s.l. tvo daga.
Andersen reifaði samskipti
Dana og Bandarikjamanna og
sagði að á milli þeirra ríkti eng-
inn ágreiningur, Hann sagði frá
Saigon, París, 13. júní — AP
VIETCONG tilkynnti í dag
að nýtt vopnahlé tæki gildi í
Víetnam kl. 4 aðfararnótt
föstudags. Fyrirskipanir Viet
cong og Saigonstjórnarinnar
um vopnahlé verða gefnar á
morgun.
Tilkynningin var birt skömnm
eftir að Henry Kissinger, Le Duc
Tho og fulltrúar Norður- og Suð-
ur-Víetnam og Vietcong untlir-
rituðu í París nýtt samkomulag
tii þess að tryggja það að friðar-
samningurinn sem var undirritað
ur i París 27. janúar verði iiald-
inn.
Samkvæmt samkomulagirau er
gengið langt til móts við fullyrð-
inigu kommúnista um að Suður-
Víetnam hafi raunverulega verið
skipt milli tveggja andstæðra rik
isstjóma. Til þess að komast hjá
þegjandi samþykki Saigonstjórn
arinnar við þessari fullyrðingu
urðu Kissinger og Tho að undir-
helzitu umræðuefnum þed-rra og
afstöðu dönsku stjórnariinnar og
uppiýsti að Rogers hefði boðið
honum í opinbena heiimsófcn til
Band'aríkjanna raæsita haust og
beðið hann að koma sem fyrst
í stutta heimsókn t'iil WaShmg-
ton.
Heyra mátti á A ndei'sen að
danska stjórni-n hefði tekið vel
frumkvæði Bandaríkjianna um
meiriháttar vi-ðræður um fram-
tíðaskipti Bandarí'kja-nna o-g Evr-
ópu. Virtist danska stjórnin jafn-
vel reiðubúiin til funda æðstu
manna innan ramma hinna ýmsu
stofnanna svo sem NATO, EBE
skrifa samninginn við sérstaka
athöfn.
Nguyen Luu Vien aðstoðarfor-
sætlsráðherra undirritaði samn-
inginn fyrir hönd Saigonstjórnar
innar og Nguyen Van Hieu fyrir
hönd bráðabirgðabyltingarstjóm
ar Vietcong.
Samkomulagið tókst ekki fyrr
en Baindarikjastjórn hafði beitt
áhrifum sínum gagnvart Saigon-
stjórninni til þess að hún sam-
þykkti það. Samkom-ulagið tókst
ePir viku viðræður Kissingers
og Thos.
Aufc þess sem Saigonstjórnin
hefur öttazt þegjandi samkomu-
lag um skiptin-gu Suður-Víetnam
óttast hún að svæði, sem eru á
valdi henraar verði berskjölduð
fyriir starfsemi undirróðurs-
manna Vietcong.
Viðræður hafa farið fram að
tjaldabaki um samkomulagið síð
an í apríl, enda var þá orðið
ljóst að Parísarsamnimguirinrí
mundi ekki leiða til varanle-gs
Andersen kvað eðlilegt að
það imikilvæga mói bæri á góima.
Danir hefðu náið samhand við
íslendinga og Rogers hefði ný-
lega verið á íslandi. Anderseri
sagði að afstaða Dana væri sú,
að þeir sikildu mjög vel hinár
sérstöku aðstæður íslendinga í
fisikveiðimáluim. Danir hefðu
mörg söinu vandamál t. d. í
Grænlandi og í Færeyjum, þar
sem verulegur hluti íbúanm-a
byggði atkom'u sína á fiskveið-
um’ ,,.Þess vegna skilljum við,“
sagði Andersen, „að það vair
naiuðsynl-egt fyrir íslendinga að
breyta þeim reglum, sem þeir
hafa haft tii þessa. Af þeirn
sökum styðjuim við málstað ís-
lands. Hins vegar höfum við
sagt, og ég tel mikilsvert fyrir
smiáþjóð að leggja áherzlu á
það, að eðlfflegu-r garagur s-líks
máls væri að reyna að fá það
leyst á alþjóðleguim ráðstefnum,
og eins og þið vitið verða fisk-
veiðimálin rædd á hafréttarráð-
stefnu Sameinuðu þj-óðanna á
næsit-a ári.“
Síðan vísaði Andersen til átak-
arana milli Islands og Bretlands
að uinda.nfömiu og sagði firá til-
maílu-m Norðmanna urn að Bret-
ar köliuðu herskip sín burt af ís-
landsmiðum.
Andersen sagði að danska rík-
ísstjórnin hefði stutt þessi til-
mæli og framkvæmdastjóiri Nato
væri þei'm líka samsinna.
Siðan sagði Andersen: „Við vit
um að Bretar eru iranan ramma
alþjóðalaga, þegar þeir sendu
herskip á miði-n. Það er aiveg
ljóst, en þrátt fyrir það fórurn
við þess á leit við þá að þeir
köHuðu herskiipin burt i þeirri
von og vissu að þá gætu samn-
ingaviðræður hafizt á ný. Það
væri -slæm-t ef þessi deila um
fiskveiðimörkin ætti eftiir með
einhverjum hætti að valda Atl-
antshafsbar.dalaginu tjóni eða
skaða samskipti Islands og
NATO.
friðar í Indókína. Bandaríkja-
menn sökuðu Honoistjórnina um
stórfellda liðsfl-utninga og vopna
flutninga til Suður-Víetnam þrátt
fyrir vopnahléð.
Þegar liðsflutningunum var
haldíð áfram þrátt fyrir mótmæli
Bandaríkjanna fyrirskipaði Nix-
on forseti 19. april að hætt yrði
slæðingu tundurdufla úti fyrir
ströndum Norður-Vietnam. .
Hann fyrirskipaði einniig að
hætt yrði viðræðum við Hanoi
um efnahagsaðstoð og að aftur
yrði hafið könnunarfluig yfir
N-Víetnam. Könniunarflugið
v-ar tali-ð meinlausara brot á
samningnum en vopnahlésbrot
kcmmúnista.
1 hefndarskyni stöðvuðu
kommúnistar bandaríska og suð-
ur-víetnamska flokka sem leit-
uðu að Bandaríkjamönnum sem
höfðu fallið eða týnzt í frum-
skógum Norður-Vietnam og á yf
irráðasvæðum kommúnista í Suð
ur-Víetnam.
Nýtt vopnahlé
samið í V í e tnam