Morgunblaðið - 17.04.1977, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. APRÍL 1977
25
Alþjóðlegt gigtarár 1977
Alþjóðlegt gigtarár 1977
Mikill ónotaður
vinnukraftur
HJÁ Sjóvátryggingarfélagi íslands hittum
við fyrir aðra Guðbjörgu og er hún Gisla
dóttir. Þar hefur hún starfað í nokkur ár
við símavörzlu og hún var fyrst spurð um
hvernig henni hefði gengið að vinna, en
hún er með liðagigt í höndum aðallega:
— Það hefur gengið nokkuð vel, ég hef
verið heppin með vinnu, bæði vegna sjúk-
dómsins og eins hef ég verið heppin með
vinnuveitendur. Það er ákaflega mikils virði
fyrir gigtarsjúklinga að geta unnið og ég hef
stundað ýmiss konar störf, t d verzlunar-
störf, en hér hjá Sjóvá er ég búin að vera i
ein 7 ár.
Hvað hefur þú lengi átt við gigt að striða?
— Þau eru orðin 35 árin alls síðan þetta
hófst hjá mér og í fyrstunni var haldið að
þetta væru bara vaxtarverkir eða eitthvað
slikt, og gigt var ekki litin svo alvarlegum
augum þá eins og nú er Þetta er bara gigt,
var sagt En það er hægt að hjálpa gigtar-
sjúklingum mikið, það veit maður, ekki sízt ef
þeir koma nógu fljótt undir læknishendur.
Hefur sjúkdómurinn ágerzt hjá þér eða fer hann rénandi?
— Ég var orðin mjög slæm í höndunum, sérstaklega hægri hendi og gat ég tæpast notað
hana lengur. Þá gekkst ég undir aðgerð og var skipt um liði, sett plastliðamót í staðinn fyrir
þau sem voru farin að skemmast Þannig leið mér mun betur eftir þá aðgerð og get ég líka
notað höndina meira Alls hef ég verið lögð inn 4 eða 5 sinnum og tvisvar hef ég verið á
Reykjalundi í þjálfun Sú læknishjálp, sem ég hef notið er alveg ómetanleg og ég tel að við
eigum mjög góða lækna, þótt þeir séu fáir, þannig að á síðari árum hafa gigtarsjúklingar t.d.
ekki þurft að leita út fyrir landsteinana til lækninga.
— Ég er líka viss um að það er mikill ónotaður vinnukraftur þar sem gigtarsjúklingar eru,
margt af þvf fólki gæti vel starfað þar sem aðbúnaður væri góður og störfin við þess hæfi.
— Það er líka annað vandamál, sem við eigum oft við að stríða, en það er t.d. ýmislegt
varðandi heimilishald, við getum ekki notað venjuleg eldhúsáhöld í öllum tilfellum og ég hef
t.d. séð erlendis mörg og margs konar tæki, sem ekki eru til hérlendis, en væri full þörf á að fá
hingað Hinn nýstofnaði hjálpartækjabanki getur t.d. ekki annað öllu og hann á við sína
byrjunarörðugleika að stríða, eins og alltaf er.
Að lokum barst talið að Gigtarfélaginu, en Guðbjörg er félagsmaður þar:
Mér finnst sjálfsagt að sem flestir séu félagsmenn þar, en félagið er opið bæði þeim sem
eaga við gigtarsjúkdóma að stríða og líka öðrum, sem ekki eru haldnir þeim, en þeir geta stutt
við okkur hin. Félagsgjaldið er nú um 1.000 - krónur og það eru mörg mál framundan hjá
félaginu, t d er núna í gangi happdrætti til að afla tækja fyrir rannsóknarstofu. Vinningar eru
nokkrar utanlandsferðir, en þær hafa einmitt mjög góð áhrif á okkur gigtarsjúklinga, hiti, sól
og sjórinn. Ég var t.d í þrjár vikur í sólarlöndum í fyrra~sumar og ég bjó að því • allt að fjóra
mánuði. Þá mætti t.d nefna í því sambandi að ég held að hver dagur á Reykjalundi sé ekki
dýrari en dagur I sólarlöndum og þá reikna ég með ferðakostnaði þar með
SEGIR GUÐBJÖRG GÍSLADÓTTIR
GuSbjörg Glsladóttir wið vinnu sfna hjá
Sjóvá. en hún segir a8 hún hafi t.d. fengiS
léttara sfmtól til a8 auðvelda sár starfiS.
m
Guðbjörg Eirfksdóttir. Myndimar tók FriS-
þjófur.
Lýk að minnsta
kosti stúdents-
prófinu
GUÐBJÖRG Eiríksdóttir er ung stúlka,
sem býr f Garðabænum og stundar nám í
3. bekk Flensborgarskóla í Hafnarfirði
Blm. og Ijósmyndari litu til hennar á föstu-
dag til að forvitnast um hennar hagi, en
hún er ein þeirra sem hefur átt við gigtar-
vandamál að stríða frá þvf hún var 4 ára:
— Já, ég varð fyrst .fyrir verulegum
óþægindum á fjögurra ára aldri og var þá
farið með mig til lækna, og eftir tvö ár
losnaði ég við óþægindin f nokkur ár Þegar
ég er síðan orðin 1 1 ára fékk ég aftur gigt og
er ég aðallega með í mjöðm, hnjáliðum og í
öxlunum.
Hefurðu þurft að vera mikið á sjúkrahúsi?
— Það eru nú orðin ein fimm ár síðan, en
ég hef aðaljega komið á göngudeildina og
þangað fer maður i eftirlit reglulega og læknarnir fylgjast með ástandi sjúkdómsins. Ég hef
einnig verið á Reykjalundi, stundað þar æfingar og sund og þar hef ég einnig fengið létta
vinnu
Þurftirðu að bíða lengi effar að komast að á Reykjalundi?
— Nei, ekki mjög lengi, ég held að það hafi verið um það bil einn mánuður, en annars eru
biðlistar þar víst orðnir mjög langir. Ég var svo heppin að fá þar létta vinnu, en annars hef ég
ekki getað fengið neina sumarvinnu, ég get ekki stundað nema léttustu störf og var ég t d.
fyrst að vinna á Reykjalundi við að raða kubbum, en það reyndist of erfitt og ég ofreyndi mig.
Síðan fékk ég að starfa á skiptiborðinu og reyndist það mun betra
— Það sem er mikilvægast fyrir mig, er að halda mér við með æfingum og einnig er ég á
lyfjum, en það er ekki alltaf að maður æfir sig heima við og á Reykjalundi hef ég aðallega
stundað æfingar á sumrin. Á veturna fer tíminn í námið og verður því minna úr æfingum
En hvernig gengur þér að stunda námið?
— Það hefur gengið alveg sæmilega, ég hef fylgt mínum árgangi og það, sem er erfiðast,
er að komast á milli. Það eru miklir stigar á leiðinni og það fer líka illa í mig að þurfa að skrifa
mjög mikið En skólafélagar mínir eru mér mjög hjálplegir og þó að ég taki ekki mikinn þátt í
félagslífi I skólanum, þá taka þau mig með sér því ég get ekki farið um ein. En það er kannski
helzt á því sviði, sem ég finn til þess að geta ekki hreyft mig eins mikið og aðrir, að geta ekki
t d. ferðast eins mikið um og aðrir. Hvað ég geri áfram í náminu er ég ekki viss um, ég tek
stúdentsprófið og hvíli mig svo eitthvað. en framhaldið er óráðið
Hverjar eru þínar batahorfur?
— Þær eru nokkuð góðar hafa læknarnir talið, ég er með svonefnda barnagigt og á hún að
geta elzt af mér. eða það er a.m.k hugsanlegt Annars hugsar maður kannski ekki svo mikið
um það, ég hef búið við þetta það leqþvi að sjúklingar verði ekki háðir þeim Þau hafa
stundum verið það sterk að hætta hefur verið á að þau hafi einhverjar aukaverkanir í för með
sér, sagði Guðbjörg Eiriksdóttir að lokum
SEGIR GUÐBJÖRG EIRÍKSDÓTTIR
líðandi stundar, enda blandast
engum hugur um, að mengun
ýmiss konar sækir að jörðinni úr
öllum áttum og nauðsynlegt er aó
spyrna við fótum. Sem betur fer
höfum við ekki þurft að berjast
við þennan vágest með sama
hætti og aðrir, en þó er langt frá
þvi, að við höfum ekki kynnzt
honum. Dálítið hefur orðið vart
mengunar í sambandi við iðnað
hér á Iandi, einkum hafa menn
verið mjög á verði þegar álverið
hefur átt i hlut, enda hefur komið
í ljós, að nauðsynlegt er að hraða
mengunarvörnum þar. Nú er að
því stefnt, sem betur fer. Sér-
fræðingar halda því nú fram, að
unnt sé að koma í veg fyrir
90—95% þeirrar mengunar, sem
stafar frá álverum og eru það góð
tíðindi.
Land okkar er tiltölulega hreint
og eigum við að kappkosta að
halda svo í horfinu, að við getum
afhent landið komandi kynslóð-
um hreinu og ómenguðu, þó að
aldrei verði komizt fyrir alla
mengun, eins og kunnugt er.
Þegar menn tala um mengun,
leggur hver sína merkingu i það
orð; sumir eiga þá aðeins við
mengun frá iðnaði, aðrir ýmiss
konar mengun aðra, s.s. spjöll á
náttúru o.s.frv. — en sjaldan
sjáum við menn ræða um þá
mengun, sem mest er og alvar-
legust, þ.e. þá viðbjóðslegu
mengun, sem stafar af
reykingum, enda mun nú sannað
að reykingar hafa i för með sér
aivarlega sjúkdóma og valdi
einkum krabbameini og hjarta- og
æðasjúkdómum. Þegar talað er
um mengun eru oftast öll hlutföll
brengluð. Það er t.a.m. ekki vitað
til þess, að menn deyi unnvörpum
hér á landi úr neinni annarri
mengun en þeirri, sem rfkið sjálft
stendur fyrir, þ.e. reykingum. Við
tölum um að berjast gegn álvers-
mengun. En hvenær höfum við
heyrt talað um, að við göngum
fram fyrir skjöldu og reynum að
útrýma þeirri mengun, sem verst
er, þ.e. reykingum okkar
sjálfra?
Þegar Thorkild Björnvig talar
um umhverfisvernd og mengun,
fjallar hann ekki um eina hlið
þessara mála, heldur allar — og
þá ekki sízt útrýmingu dýrateg-
unda, en maðurinn, herra jarðar-
innar, hefur, eins og kunnugt er,
gengið fram í því að útrýma heil-
um dýrategundum og breyta
þannig jafnvægi náttúrunnar;
ráðast að sjálfri lifkeðjunni. Þetta
hefur verið gert á hafsvæðunum
umhverfis landið okkar. Engu
munaði að síldarstofninn yrði
eyðilagður og aðrar fisktegundir
hafa átt í vök að verjast, eins og
kunnugt er. Það er meira að segja
álit sérfræðinga, að það hafi ekki
verið seinna vænna að færa út
fiskveiðilögsögu okkar og megum
við í raun og veru þakka forsjón-
ínni fyrir, að mikilvægustu fisk-
stofnum hér við land skuli ekki
hafa verið útrýmt með öllu eins
og þorskinum, sem er lífsbjörg
þjóðarinnar og undirstaða allrar
velmegunar hennar. Þessi atlaga
okkar sjálfra og útlendinga að
fiskstofnunum — og þá ekki sizt
þorskinum — telst að sjálfsögðu
til mengunar af manna völdum,
en útfærsla fiskveiðilögsögu
okkar til umhverfisverndar, og
höfum við þar haft forystu sem
betur fer. Nú er þess að vænta, að
Iffsbjörg okkar lifi af þessa rán-
yrkju og sókn sé hafin til verndar
lífinu í sjónum umhverfis Island.
Þar er um líf og dauða að tefla.
Nú höfum við loks ástæðu til að
ætla að umhverfisverndarmenn
fari með sigur af hólmi í þessari
úrslitaorrustu. Þá verður
þjóðinni borgið i landi sínu — og
við höfum ekki lifað til einskis.
Thorkild Björnvig hefur svo
mikinn áhuga á umhverfisvernd.
að öll siðasta ljóðabók hans,
Delfinen, sem út kom 1975, fjallar
um þetta hjartans mál hans. En
skáldið yrkir ekki einhliða um
mengun. Hann fjallar um
mengun og umhverfismál á
breiðum grúndvelli. Engum
blandast hugur um, að honum er
mikið niðri fyrir. Þess vegna
verða áhrifin af ljóðum hans
djúpstæð og eftirminnileg. Hann
er ekki að yrkja fyrir neinn póli-
tískan flokk ofsastrúarmanna,
sem ætlar sér að ná völdum með
einhliða umræðum um þá
mengun, sem hægt er að hafa
mest „pólitisk" not af, heldur
fjallar hann um umhverfisvernd
af háum sjónarhóli, ekki eina teg-
und mengunar heldur allar. í til-
einkun minnir hann á þau orð
Thoreaus, að þessi einkennilega
veröld okkar sé unaðslegri en
hvað hún er þægileg, fegurri en
hvað hún er notadrjúg: „Það á
fremur að dást að henni en nota
hana“. Það er íhugunarefni út af
fyrir sig, hve vel Thorkild Björn-
vig tekst í ljóðum sínum, að breyta
þessu hversdagslega mengunar-
og umhverfistali í skáldlega sýn,
enda sýnir bókin að vandratað er
einstigið milli ljóðs og óbundins
máls. Með leiftrandi myndum,
skírskotunum, skáldlegri til-
finningu og ferskri og óvæntri
upplifun hversdagsleikans tekst
Thorkild Björnvig að breyta fjöl-
miðlaumræðum i merkan skáld-
skap, sem hefur áreiðanlega
meiri og varanlegri áhrif á les-
endur en nokkur grein eða leiðari
i dagblaði. Það er ekki sízt vegna
þess, að hann ætlar ekki að nota
umhverfismál sér eða fylgis-
mönnum sfnum til framdráttar,
heldur talar hann einungis fyrir
hönd þeirra, sem vilja vernda
jörðina og koma i veg fyrir, að
hún verði eins og hver annar
mengaður drullupollur, þar sem
skip læðast út að nóttu til að
fleygja eitruðum efnum i hafið og
mörg hundruð þúsund tonna olíu-
dallar eitra fyrir viðkvæmt lif
sjávarins, meðan iðjuver við iðju-
ver menga lognkyrrt loft stór-
borganna og mennirnir fremja
hægt og sfgandi sjálfsmorð með
þvi að reykja ofan i sjálfa sig og
aðra því eitrinu, sem flestir deyja
úr. Og Thorkild Björnvig gleymir
ekki heldur dýrunum og um-
gengni mannsins við þau —
drápsmanninum, sem ryður öllu
úr vegi, „djöfli dýranna" eins og
hann kemst að orði i ljóðinu um
Suðurskautið. 1 fyrirlestri sínurn í
Norrama húsinu á fimmtudag
fjallaði hann einkum um dýra-
vernd og með þeim hætti að
unun var á að hlýða, enda þótt
fram kæmu Itörmulegar stað-
reyndir eins og sú, að eituti dýra-
tegund er nú útrýmt að meðaltali
á ári hverju.
í öðru ljóöi um tönlistina
fjallar hann um það, hvernig
hávaði er orðinn að óbæri-
legri mengun í mannlifinu,
þessi viðstöðulausa dægurtónlist,
sem allir eru hættir að heyra, en
enginn hefur kjark til að skrúfa
fyrir: stanzið tónlistina alls
staðar, segir hann i þessu ljóði,
þennan viðstöðulausa straum eða
hávaða sem gengur út frá öllum
veggjum og loftum i veitingastöð-
um og stórmörkuðum og þá ekki
siður í íbúðum „þar sem enginn
heyrir nema sá i næstu íbúð. . .
næturvörðurinn sem verður að fá
sinn svefn, stúdentinn, sem á að
lesa, iðnaðarmaðurinn sem
reiknar út söluskattinn". En
Björnvig er ekki svo skyni
skroppinn, að hann viti ekki, að
til er sú músík, sá tónn, sem á
erindi við alla. Og i þessu Ijóði
fjallar hann einnig mjög fallega
um einstök hljóðfæri t.a.m. flaut-
una með holum, „sem fingurnir
dansa við. . . Hljómleikasalur,
prúðbúnir áheyrendur, mörgæs
þétt við mörgæs og yfirmörgæsin
meó vængjaslátt tónsprotai;s..."
Slíkar myndir verða minnis-
stæðar. Þær kalla á viðbrögð við
skáldskap, en ekki áróðri.
Eða hvað segja menn um þessa
línu i ljóði Thorkilds Björnvigs,
Sá sem stendur mér næst:
„Síðasti úlfurinn drepinn og
maðurinn mannsins úlfur. . .“
Mundi ekki slík áminning urn
verndun dýralifs vera nokkrum
sinnum áhrifameiri en allir þessir
fjálglegu leiðarar, blaðagreinar
og pólitísku yfirlýsingar, svo ekki
sé nú talað um eitt vesa'lt Reykja-
víkurbréf um sama efni?