Tíminn - 27.06.1965, Blaðsíða 7

TIMIMN
Dyrhólaey.
SUNNUDAGUR 27. júní 1965
Gamlir og nýir
dómar um þing-
menn
Grein um Alþingi eftir Sig-
urö A. Magnússon, sem nýlega
birtist í Fálkanum, hefur komi'ð
af stað nokkrum umræðum, m.
a. vegna svargreinar Benedikts
Gröndals í Alþýðublaðinu. Ekki
sízt hefur það vakið umtal, að
Sigurður gerir heldur lítið úr
gáfnafari alþingsmanna og tel-
ur þá ógreindari en títt sé um
þingmenn annars staðar. Þetta
minnir á skrif Árna Pálssonar,
er birtust í Lögréttu 1919, en
Árni komst m. a. svo að orði:
„Mér er kunnugt um, að
gamlir og nýtir þingmenn telja
þingsætin furðu vel skipuð, ef
'helmingur þingmanna telst
sæmilega hæfur til þingstarfa.
Sumir úr hinum helmingnum
eiga ef til vill lítið annað er-
indi inn á þing en að tefja fyr
ir þeim, sem betur kunna, með
gaspri sínu og stefnuleysL Og
þó, að maður skoði slíka þing
menn í krók og kring, þó að
maður rannsaki þá með smásjá,
þá uppgötvar maður ekki neitt,
sem manni getur skilizt, að kjós
endur geti hafa gengizt fyrir.“
Sigurður A. Magnússon er
þannig ekki fyrsti maðurinn,
sem gerir lítið úr greind ís-
lenzkra þingmánna. Hið rétta í
þessum efnum mun þó það, að
það, sem lamar og lamað hefur
Alþingi, er allt annað en tak-
markað gáfnafar þing-
manna. Það, sem veldur mestu
um, að 1 Alþingi leysir ekki
störf sín af hendi sem skildi,
er sú starfskipting, sem hefur
Sbmizt á mílli þess og ríkis-
stjórnarinuar og gengur á marg
an hátt beint gegn anda stjórn
arskrárinnar.
Þingið rænt valdi
Stjórnarskráin ætlast til þess,
að Alþingi annist löggjafarstarf
ið, ráði skipan ríkisstjórnarinn
ar og hafi eftirlit með störfum
hennar. í reyndinni er þetta orð
ið þannig, að ríkisstjórnin er
búin að taka löggjafarstarfið að
mestu í sínar hendur, þótt Al-
þingi fari með það að nafninu
til. Öll meiriháttar lög eru
undirbúin af ríkisstjórninni og
yfirleitt er búið að semja um
öll helztu atriði þeirra innan
stjórnarinnar áður en þau eru
lögð fyrir þingið. Oft og tíð-
um eru þessu lög svo ekki lögð
fyrir þingið fyrr en komið er að
þingslitum, svo að þingið
fær ekki einu sinni tíma til að
athuga þau. Það skiptir ekki
heldur svo miklu máli, þar sem
þingmenn stjórnarflokkanna
telja sér skylt að rifta því ekki,
sem ráðherrarnir eru búnir að
semja um, enda þótt þeir séu
i sáróánægðir með margt af því.
Það gerist því iðulega, að á
stórum lagabálkum gerir þing
ið ekki aðrar breytingar en
lítilsháttar orðalagsbreytingar.
Á sama hátt er þingið búið
að afsala sér öllu raunhæfu eft
irliti með stjórnarframkvæmd-
um. Samkvæmt þingsköpum
geta þingdeildir skipað nefnd
ir til að rannsaka vissar stjórn
arframkvæmdir, en starf þess
ara nefnda, er dauðadæmt fyrir
fram, því að stjórnarflokkarnir
eiga meirihlutann í nefndunum,
og þingmenn þeirra telja sig
meiru skipta að verja stjóm-
ina en halda fram rétti þings-
Stjórnarþrælar
Meginástæðan til þess, að
þingið er þannig búið að missa
þau völd, er stjórnarskráin
raunverulega ætlar því, er
þægð og undirgefni þingmanna
stjórnarflokkanna. Af ýmsum
ástæðum eiga þessir menn
margt undir stjórnina að sækja
og hafa vanizt á að greiða það
með hollustu á Alþingi. Þessir
þingmenn hafa líka í upphafi
valið stjómina og telja sig
bundna af því. Þannig hefur
sú hefð skapazt, að þingmenn
stjórnarflokkanna hafa misst
sjálfstæði sitt og gerast þrælar
stjórnarinnar í stað þess, að
þeir eiga að vera húsbændur
hennar.
Það væri rangt að halda því
fram, að þetta hefði komið til
sögunnar með núv. stjórn.
Þessi óheppilega þróun var
komin til sögunnar áður. En
hún héfur ágerzt stórlega síðan
og ekki er ofmælt, að hún áger
ist með ári hverju. Hin nýja
kjördæmaskipun virðist líka
ýta undir hana. Áður studd-
ust þingmenn í einmennings-
kjördæmunum meira við per-
sónulegt fylgi og gátu því ver
ið óháðari en ella.
Hver, sem fylgir þingræði, hlýt
ur að telja þessa öfugþróun
mikið áhyggjuefni. Við henni
verður hins vegar ekki spornað,
nema einhverjir ábyrgir og
djarfir þingmenn 1 stjórnar-
flokkunum hefjist hér handa
um að réttá hlut Alþingis gagn
vart ríkisstjórninni eða að gerð
verði skipulagsbreyting, sem
skilji betur á milli Alþingis og
ríkisstjórnarinnar og hinna mis
munandi hlutverka þessara að-
ila.
Það, sem er eftir
Þótt þannig sé ’ komið hlut-,
I skipti Alþingis eins og lýst hef- j
ur verið hér á undan, væri
rangt að telja það áhrifalaust
með öllu gagnvart ríkisstjóm-
inni. Það, sem enn er raun-
veralega eftir af valdi Alþingis,
byggist á starfi stjórnarandstöð
unnar. Þess eru enn dæmi, að
öflug andspyrna stjóraarandstöð
uinnar hafi stöðvað óþurftar-
mál á Alþingi, t. d. frumvarpið
um kaupbindinguna haustið
1963. Þá getur stöðug og já-
kvæð barátta stjómarandstöð-
unnar á Alþingi knúið stjórn
ina til að fallast á ýms umbóta-
mál, sem hún hefur ætlað sér
að stöðva. Þess eru mörg dæmi
frá seinustu þingum, að eftir
að Framsóknarflokkurinn hef
ur verið búinn að flytja eitt-
hvert umbótamál á þremur eða
fjórum þingum, og ríkisstjórn
in alltaf svæft það, hefur hún
loks látið undan og gert þetta
mál að sínu. Þá hefur þessi
jákvæða sókn á þinginu, ver
ið búin að vinna málinu svo mik
ið fylgi utan þings, að ríkis-
t stjórnin hefur talið hyggilegra
að láta undan síga. Á þennan
hátt er Alþingi enn mikilvægur
vettvangur í umbótabaráttunni
og getur verið líemill á ýms
óþurftarmál, sem stjórnin
myndi framkvæma, ef stjórnar
andstaðan hefði ekki Alþingi
sem vettvang til andspyrnu og
aðvörunar. Þetta hlutverk Al-
þingis mega menn ekki van-
meta, en það má ekki heldur
sætta menn við það, hvernig
komið er.
Ný óvirðing
Fáum dögum eftir þinglokin
seinustu, gerðist atburður, sem
sýnir glöggt, hve ríkisstjórninni
þykir það einskisvert, þótt hún
óvirði og ómerki Alþingi. All-
löngu áður en þinginu lauk,
hafði ríkisstjórnin ákveðið að
notfæra sér það ákvæði fjárlaga
að lækka öll framlög til verk-
legra framkvæmda um 20%.
Þetta varð til þess, að framlög
til ýmsra skólabygginga urðu
svo lítil, að örðugt varð að
i hefiast handa um framkvæmd ;
ir, en annars staðar nægðu
framlögin eftir niðurskurðinn
ekki til þess að fullljúka fram
kvæmdum, er langt voru komn
ar. Eðlilegt hefði verið, að
þingið hefði verið látið endur
skoða framlögin með tilliti til
niðurskurðarins og gera breyt
ingar í samræmi við það. En
þetta gerði stjórnin ekki. í
stað þess dró hún málið á
langinn, unz þingið var kom
tð 'heim, en þá gaf hún út
bráðabirgðalög, sem gefa
henni fullt vald til að gera á-
kvarðanir Alþingis um skóla-
framlögin að engu og að breyta
og færa til eftir hennar eigin
höfði. Hér er skapað fordæmi,
sem gerir fjárveitingarvald Al-
þingis að engu, og munu þó
flestum kunnugum hafa þótt,
að ríkisstjórnin væri búin að
Iganga nógu langt, í því að
hafa fjárveitingavald Alþingis
að litlu.
Hættulegur niður-
skurður
Þótt sá 20% niðurskurður á
fjárveitingum til verklegra
framkvæmda, sem rikisstjórnin
ákvað á síðastl. vetri, komi víða
illa við, er hann sennilega
hvergi eins tilfinnanlegur og á
sviði skólabygginganna. Það
er ekki ofsagt, að nú sé að ger
ast í heiminum bylting á sviði
skólamálanna. Hin nýja tækni
og hinar nýju þjóðfélagsaðstæð
ur krefjast slíkra gerbreytinga
og aukningar á skólamenntun
inni. Rétt er, að hér bafa fram
lög til skólabygginga aukizt
nokkuð seinustu árin, en þó er
sú hækkun ekki nema brot af
þeirri aukningu, sem hefði ver
ið nauðsynleg til þess að við
gætum fylgzt nægilega með
þróuninni. Þess vegna hefur
það hinar alvarlegustu afleið
ingar, þegar þessi framlög eru
allt í einu skorin niður um
20%-. Það sýnir bezt að ríkis-
. stjórnin annaðhvort fylgist ekki
; með því, sem er að gerast í
____________________________7
heiminum í þessum efnum, eða
hún er svo upptekin af því að
baslast við að hanga í stólunum,
að hún sinnir ekki þessu nauð
synjamáli fremur en mörgum
öðrum. En það mun eiga eftir
að reynast þjóðinni dýrt, ef
hún þarf að búa lengi við stjórn,
er brestur hinn rétta skilning
í þessum efnum.
Engin stefna
Kunnur Sjálfstæðismaður var
nýlega inntur eftir því, hvef
væri stefna ríkisstjórnarinnai-
í efnahagsmálum. Hann svaraði
eftir nokkurra íhugun, að hann
gæti ekki séð, að ríkisstjórnin
hefði nokkra stefnu í þessum
málum, heldur rækist þar eitt á
annars horn. Útkoman yrði
ringulreið og glundroði.
Þeir Sjálfstæðismenn eru
áreiðanlega margir, sem hugsa
á þessa leið. Um langt skeið
hefur ekki borið á eins mikilli
óánægju innan Sjálfstæðis-
flokksins og nú. Þeim mun
meira er líka hert á flokksaga
og eftirliti, en til þess að
breiða yfir það, er lagt fyrir
Sigurð A. Magnússon að skrifa
ýmsa gagnrýni í Mbl. og á með
því að sýna frjálslyndi meðan
verið er að herða tökin á ö'ðrum
sviðum!
Þá er Mbl. látið skrifa mikið
um óeiningu hjá öðrum flokk
um. Þannig á einnig að draga
athyglina frá ástandinu í
Sjálfstæðisflokknum. Menn
eiga að trúa því, að eining þar
hafi vaxið við brottför þeirra
Ólafs Thors og Gunnars Thor-
oddsens, því að nú ráði Bjarni
loksins einn!
Veit ekki hvar ftðn
hefur sig
Engum dettur í hug að líkja
núv. ríkisstjórn við Harald
harðráða Noregskonung, sem
var hinn mesti garpur. En fram
koma stjórnarinnar minnir þó
talsvert á hugarástand Haralds
harðráða eins og Heimskringla
lýsir því eftir að hann hafi látið
vega Einar þambarskelfir. Kon
ungur óttaðist, að hann yrði
mjög óvinsæll af því verki og
myndi jafnvel missa konungdóm
inn. Hann kallaði þá Finn Áma
son á fund sinn og fórust Finni
m. a. orð á þessa leið: Þú ger
ir hvarvetna illt, en síðan ertu
svo hræddur, að þú veizt eigi
hvar þú hefur þig.
Það, sem einkennir ríkis-
stjórnina nú mest, er hringlið
og stefnuleysið, sem kom fram
í ummælum Sjálfstæðismanns-
ins, sem sagt er frá hér á und
an. Stjórnin sér hörmulegar af-
leiðingar verka sinna, þrátt fyr
ir allt góðærið, og er hrædd við
þær. Hún veit ekki hvernig
hún á að bregðast við þeim,
veit ekki hvar hún hefur sig,
líkt og Haraldur. Þess vegna
einkennast öll verk hennar aí
fálmi og fumi og afleiðingarn-
ar verða vaxandi glundroði o<>
ringulreið. Undir slíkri forustu
verður aldrei gert neitt til endur
reisnar, því fyrsta skilyrði til
þess er að menn viti sjálfir hvar
þeir hafa sig, — að þeir vilji
eitthvað annað og meira en
að hanga við völd, hvað sem það
kostar.