Morgunblaðið - 01.03.1980, Síða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. MARZ 1980
Þorlákur Þorkelsson
skipstjóri frá Siglu
firði — Minning
Fæddur 14. desember 1897.
Dáinn 24. janúar 1980.
Hinn 24. janúar síðastliðinn lést
að Hrafnistu, dvalarheimili aldr-
aðra sjómanna í Reykjavík, Þor-
lákur Þorkelsson skipstjóri frá
Landamótum á Siglufirði, við
þann bæ var hann oftast kenndur.
Útför hans fór fram frá Foss-
vogskirkju fimmtudaginn 31. jan-
úar sl. Hann hafði átt við veikindi
að stnða hin síðari ár. Veikindum
sínum tók hann með æðruleysi og
þeirri karlmennsku sem honum
var í blóð borin. Þorlákur var
fæddur 14. desember árið 1897, að
Húnstöðum Fljótum í Skagafirði.
Foreldrar hans voru hjónin Anna
Sigríður Jónsdóttir fædd 1869 á
Miðmói Jónssonar bónda Móskóg-
um í Barðsókn í Fljótum og
Þorkell Sigurðsson bónda Hall-
dórssonar frá Skröflustöðum í
Svarfaðardal, Þorkell fæddist að
Skröflustöðum árið 1866. Anna og
Þorkell voru orðlagðar dugnað-
armanneskjur, gestrisin og góð-
viljuð, sem allt vildu fyrir alla
gera. Þorkell var sagður afburða
góður sjómaður, hann stundaði
mikið hákarlaveiðar bæði úr
Fljótum og síðar frá Siglufirði.
Anna og Þorkell hófu sinn búskap
í Fljótum að Helgustöðum þar
sem þeirra fyrsta barn, Ólöf,
fæddist árið 1889. Þá bjuggu þau
einnig á Stóra Grindli, og Hún-
stöðum í Stíflu í AusturFljótum.
1907 eru þau búandi á Engidal
vestan Siglufjarðar, þaðan fara
þau að Landamótum á Siglufirði
árið 1909 og búa þar til dauðadags.
Börn þeirra Önnu og Þorkels urðu
ellefu að tölu, og í þessari röð, Ólöf
sem áður er getið, Sólveig fædd
1891 á Stóra Grindli, Þorláksína
Halldóra fædd 1894 á Stóra
Grindli (lést sama ár.( Jón skip-
stjóri fæddur að Húnstöðum árið
1896, Þorlákur fæddur að Hún-
stöðum 1897, Sigurður fæddur
1900 að Húnstöðum (lést ungur),
Jóhann læknir fæddur 1903 að
Húnstöðum, Nikódemus Valgarð-
ur skipstjóri, fæddur 1905 að
Húnstöðum, Oddur sjómaður
fæddur að Engidal við Siglufjörð
árið 1907, Ágústa fædd 1909 í
Leyningi á Siglufirði. Sigurlaug
einnig fædd í Leyningi. Þorlákur
ólst að mestu upp hjá frænku
sinni Önnu Þorláksdóttur og
manni hennar Gísla Bjarnasyni
bónda í Skarðdal á Siglufirði.
Þoriákur mun ekki hafa verið
nema 6—7 ára þegar hann kemur
til þeirra hjóna.
Þorlákur er hjá þeim fram til 18
ára aldurs. Gísli fóstri hans var
lærður húsasmiður, og vann Þor-
lákur mikið með honum að
smíðum framan af. Hjá þeim
hjónum mun Þorlákur hafa átt
gott atlæti. Síðar fer hann til
Noregs, ásamt bróður sínum Jóni
og frænda þeirra bræðra Krist-
mundi Einarssyni, þar dvelst
hann í 2 ár. Seinna árið sem hann
er í Noregi, fer hann til síldveiða á
norsku skipi er Breisund hét og
mun hafa verið 150 tonna skip, en
Jón og Kristmundur fórum með
+
Eiginmaöur minn og faðir minn
STEFÁN STURLA STEFÁNSSON
er látinn.
Katrín Thors
Sofía Erla Stefánsdóttir.
t
Eiginkona mín og móöir okkar
ANNA KARLSDÓTTIR,
Hvammsgeröi 8,
andaöist þann 28. febrúar.
Ólafur Sigurðsson,
Brynjar Ólafsson,
Guðbjörg Ólafsdóttir,
Katrín Ólafsdóttir,
Björg Ólafsdóttir.
+
Móðir okkar
LJÓSUNN JÓNASDÓTTIR,
Sörlaskjóli SO,
andaöist á Landakotsspítala 28. febrúar.
Auður Valdimarsdóttir
Heiðar Valdímarsson
+
Eíginkona mín og móöir okkar
GUÐBJÖRG EINARSDÓTTIR,
Hátúni 45,
verður jarösett frá Fríkirkjunni mánudaginn 3. marz kl. 10.30 f.h.
Þeir sem vilja minnast hennar er bent á líknarstofnanir.
Fyrir hönd vandamanna,
Einar Einarsson
og börn.
Þökkum auösýnda samúö og vináttu viö andlát og útför
’iginmanns og fööur
SVAVARS DALMANN ÞORVALDSSONAR
Dagrún Halldórsdóttir
Kolbrún Svavarsdóttir.
Norðmönnum til selveiða í Norður
Ishafið. Af þessari dvöl sinni í
Noregi munu þeir hafa margt
lært, sem síðar hefur komið
þeim vel. Er heim til Íslands kom,
vann Þorlákur ýmsa vinnu í landi,
aðallega við losun og lestun skipa.
Stofnaði ásamt frænda sínum
Kristmundi, og tveim öðrum fé-
lagsskap sem sá um alla losun og
lestun í Siglufjarðarhöfn. Þetta
mun hafa verið vísir að Stúarafé-
lagi Siglufjarðar. í þessu mun
Þorlákur hafa verið í 4—5 ár.
Eftir það fer hann til sjós um
tíma, fer síðan í land og tekur
skipstjórnarpróf á Akureyri árið
1927. Er eftir það skipstjóri og
stýrimaður í 35 ár, með ýmsa
báta. Þá eignaðist Þorlákur og
gerði út bát, er Sindri hét, var með
hann sjálfur. Þorlákur var farsæll
skipstjóri sem oft aflaði vel. Ætíð
kom hann með heila áhöfn og skip
að landi. Hann var hinn glæsi-
legasti maður, eins og hann átti
kyn til, alveg einstakt prúðmenni,
ágætlega gefinn, mjög fróðleiks-
fús, og las ætíð mikið um dagana.
Þorlákur var sagður mjög verk-
laginn maður og góður stjórnandi.
Skipshafnir hans litu á hann með
virðingu og þótti afar vænt um
hann, því hann var þannig gerður,
að hann vildi allra vanda leysa.
Það fer ekki hjá því, að í sjávar-
plássum fylgjast allir mikið með
sjósókninni, og öllu því er varðar
sjóinn. Ég minnist þess frá því er
ég var að alast upp norður á
Siglufirði, hvað okkur drengjun-
um þótti mikill ævintýraljómi
kringum sjómennina, og hvað okk-
ur langaði mikið til að líkjast
þessum hetjum hafsins. Þorlákur
Þorkelsson var óneitanlega einn
þeirra manna, sem við vildum
taka okkur til fyrirmyndar. Oft
var horft út fjörðinn á góðviðris
dögum, er bátar voru að sigla til
hafnar, hlaðnir silfri hafsins. Ég
minnist þess að í eitt skipti af
mörgum, að við erum saman
komnir nokkrir drengir, vorum við
að fylgjast með síldarbátum sigla
til hafnar, þetta var á lognkyrrum
og sólríkum sumardegi. Við vorum
að vona að brátt sæist til báts
Þorláks frá Landamótum, jú
þarna sjáum við hvar hann kemur,
báturinn er hlaðinn og það glitrar
á síldina á dekkinu. Nú var ekki til
setunnar boðið, heldur er tekið á
sprett niður á bryggjur, á ör-
skammri stundu hefur hópur
drengja umkringt Þorlák, um leið
og hann hefir stigið upp á bryggj-
una. Hvaða voða asi er þetta á
ykkur drengir mínir? segir hann
og er eitt bros. Við tölum allir í
einu og erindið við hann var að
biðja um að fá að fara með honum,
þegar hann færði bátinn að ann-
arri bryggju, eftir að löndun væri
lokið. Þorlákur sér eftivæntinguna
skína úr hverju andliti þessara
ungu drengja, og segir eftir smá
íhugun: Jæja, drengir mínir, ég sé
að þið eruð allir svo ákveðinir að
mér er bara lífsins ómögulegt að
neita ykkur um þetta lítilræði, en
eitt verðið þið að gera fyrir mig í
staðinn, og það er að þið farið
alltaf varlega þegar þið eruð niðri
Þýzkur maður. Ilans Rau, verk-
fræðingur og rithöfundur, sem
fyrir nokkrum árum gaf út bók
um nýtingu sólarorkunnar og
reynslu um 40 landa af tilraun-
um í þá átt, heíur einnig gefið út
bók um nýtingu jarðvarma. Efni-
við i þá bók sótti hann til íslands.
Bandaríkjanna, Japans, Ítalíu,
Mexikó og fleri landa.
Bók Hans Rau um sólarorkuna,
sem á frummálinu heitir „Helio-
technik-Sonnenenergie in Prakt-
icher Anwendung" eða „Sólar-
tækni-hagnýting sólarorkunnar“
vakti mikla athygli á síijum tíma
á bryggjum, þessu lofuðum við
honum hátíðlega. Er lagt var frá
bryggju, hafði Þorlákur tekið all-
an hópinn inn í stýrishús til sín,
og ekki nóg með það, heldur segir
hann: Jæja, drengir mínir, nú er
bezt að þið hjálpið mér við að
stjórna skipinu og stýrið því með
mér til skiptis, því þið eruð ekki
neinir venjulegir farþegar, heldur
eruð þið komnir í skipstjórnarnám
hjá mér. Ég minnist þess ætíð hve
glaðir við vorum yfir þessari
ábyrgð og því trausti sem okkur
þótti Þorlákur sýna okkur með
þessu, að lofa okkur að halda um
stýrið með sér. Þetta var stórt
ævintýri fyrir okkur, sem ekki
vorum orðnir háir í loftinu. Þetta
atvik frá æskudögum norður á
Siglufirði er í sjálfu sér ekki
merkilegt í augum fullorðins
manns, en í lífi ungra og ævin-
týragjarnra drengja er þetta stór
viðburður. Þetta segir sína sögu
um Þorlák, að hann var maður
með stórt og gott hjarta, maður
barngóður, þarna veitti hann okk-
ur smá innsýn í heim þeirra kappa
sem við dáðum mest. Þetta atvik
hefur skipað sér sinn sess í
æskuminningum okkar. Síðar fékk
ég að fara með Þorláki í róður en
þá var faðir minn með honum á
bátnum, þá minnist ég þess að eitt
sinn var Þorlákur að sækja land-
göngupramma inn til Haganesvík-
ur og fara með þá til Siglufjarðar,
þá bauðst mér ásamt syni hans
Sigurði að fara með honum, þetta
þótti okkur afar skemmtileg ferð.
Ég á margar góðar minningar um
Þorlák, því þegar ég var að alast
upp, þá bjó hann í næsta húsi, það
hús áttu þeir Þorlákur og Finn-
bogi Halldórsson skipstjóri, en
hann er látinn fyrir allmörgum
árum. Þrjú systkini Þorláks eru á
lífi, en það eru þau Valgarður
skipstjóri, landþekktu aflamaður
og farsæll í starfi, hann stundaði
sjóinn í 52 ár, en er nú kominn í
land, eftir þetta langa og farsæla
starf á sjónum. Valgarður var
síðast skipstjóri og stýrimaður
hjá Hafrannsóknastofnun ríkis-
ins, á skipunum Hafþóri og Árna
Friðrikssyni. Valgarður er búsett-
ur í Reykjavík. Oddur hann er
búsettur í Keflavík, hann gerði
einnig sjómannastarfið að
lífsstarfi, og þótti vel skipað rúm,
þar sem hann var, því hann var
talinn með dugmestu sjómönnum
okkar, en er nú kominn í land fyrir
allnokkru síðan. Ágústa systir
þeirra er yngst, hún er gift og
búsett í Kaupmannahöfn. Ég
minnist þess frá fyrri árum, að
faðir minn, Kristmundur Einars-
son, sagði mér oft frá ýmsum
ævintýrum, sem Landamótabræð-
ur og hann lentu í, þegar þeir voru
ungir drengir, en þeir voru sem
beztu bræður, og hefi ég það
einnig frá Valgarði, að þeim
frændum hafi komið afar vel
saman og verið nær óskiljanlegir
vinir, er þeir voru að alast upp og
ætíð verið mjög kært með þeim
síðar. Þorlákur var giftur Ástu
Júlíusdóttur, ættaðri af Snæ-
fellsnesi, en hún ólst upp að
Hvammi í Dölum. Ásta var mynd-
og hefur verið þýdd á fjölda
tungumála, m.a. á sænsku. Bók
hans um nýtingu jarðvarmans
sem á frummálinu ber nafnið
„Geothermische Energie" hefur
verið þýdd á ítölsku og spænsku
en útgefandi hennar í Þýzkalandi
er forlagið Udo Pfriemer-Verlag í
Munchen. Bókin er með mörgum
myndum og með ítarlegum lýsing-
um á jarðhitastöðvum víða um
heim og upplýsingum um undir-
búning slíkra orkuvera. Báðar
þessar bækur þykja mikilsvert
innlegg í umræður um nýtingu
náttúruauðlinda í heiminum.
arleg kona og mikil húsmóðir,
dugleg til allra verka, þá var hún
alveg snillingur í höndunum. Ásta
lést í maí árið 1970, þá farin að
heilsu, en hún vann meðan stætt
var, og kunni ekki að hlífa sér,
hvað þá að gefast upp, það var alls
ekki hennar eðli. Ásta og Þorlákur
bjuggu lengst af á Siglufirði, þar
eru öll börn þeirra fædd. Þau hjón
urðu fyrir því mikla áfalli, að
dóttir þeirra Hanna slasaðist mik-
ið í bílslysi, er hún var barn að
aldri, og varð upp frá því lömuð.
Þetta tók mikið á þau hjónin, þótt
ekki flíkuðu þeu tilfinningum
sínum, þau báru þann harm í
hljóði. Frá Siglufirði fluttust þau
hjónin árið 1950 til Suðurnesja,
settust fyrst að í Garði en fluttust
síðar til Keflavíkur. Sjómennsku
hætti Þorlákur 1967, vann þó eftir
það við sjávarútveginn meðan
heilsan entist honum. Þegar heils-
an brást, þá fer hann á Hrafnistu
dvalarheimili aldraðra sjómanna í
Reykjavík, þar dvaldi einnig með
honum Jón bróðir hans síðustu
æviár sín, þá orðinn mikill sjúkl-
ingur. Á Hrafnistu hafði Þorlákur
það eftir atvikum gott, hafði
oftast fótavist framundir síðasta
dag. Börn þeirra Ástu og Þorláks
eru sex, auk stjúpsonar Þorláks,
Reinharðs Sigurðssonar, sem var
sonur Ástu frá fyrra hónabandi
hennar. Honum reyndist Þorlákur
sem sínum eigin börnum. Rein-
harð sýndi Þorláki þakklæti sitt
með því að vera honum sem bezti
sonur í hvívetna, og ekki síst
þegar ellin færðist yfir og heilsu
hrakaði, þá reyndust þau hjónin
Reinharð og kona hans Kristín
honum mikil stoð síðustu æviár
hans, og ófá voru þau skipti, sem
Reinharð notaði matarhlé sín til
að fara til Þorláks og rabba við
hann og stytta honum stundir.
Börn Þorláks og Ástu eru Sigurð-
ur Þorkell listmálari, búsettur í
Kaupmannahöfn; Stella, gift
Helga Ólafssyni rafvirkja, búsett
á Raufarhöfn; Valbjörn Júlíus
íþróttaþjálfari, búsettur í
Reykjavík; Hanna, búsett í húsi
Sjálfsbjargar við Hátún í
Reykjavík; Anna búsett í Banda-
ríkjunum; Róbert sjómaður, bú-
settur í Reykjavík; Reinharð sem
áður er getið, verkstjóri, giftur
Kristínu Helgadóttur frá Siglu-
firði og eru þau búsett í
Reykjavík.
Ég og fjölskylda mín, sendum
börnum, stjúpsyni og systkinum
Þorláks okkar innilegustu samúð-
arkveðjur.
Þorlákur er horfinn okkur, en
eftir lifir fögur minning um góðan
föður, bróður og vin, sem öllum
vildi gott gera í þessu lífi.
Guð blessi minningu Þorláks.
Við kveðjum hann með erindi úr
ljóði eftir Pál Jónsson:
Sólin hylst í hafsins djúpi,
hennar dýrð nú hverfur mér,
jörðin sveipast sortahjúpi,
samt er Drottinn, bjart hjá þér.
Eilíft ljós, nær birtan flýr.
Þegar dimmt er úti og inni,
æ það Ijómi í sálu minni.
Karl Einarsson.
Hans Rau. Ilann kom til íslands
sumarið 1977 og saínaði eíni í
bók sina um jarðvarmanýtingu.
Bók um nýtingu
jarðvarma eftir
þýzkan höf und