Morgunblaðið - 11.04.1985, Qupperneq 3

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. APRÍL 1985
Matthías Bjarnason heilbrigðisráðherra:
Aðstaða til krabbameinslækninga
í K-byggingu innréttuð
Kins og fram hefur komið eru hæfileg húsakynni algjör forsenda þess
aö unnt sé að fá hingað til lands geislunartækið línuhraðal. Bygging slíks
húss hefur verið á döfinni um árabil og í ár hefur í sjöunda sinn verið
veitt til hennar fé á fjárlögum. Að þessu sinni var fjárveitingin svo rífleg
að unnt væri að hefja framkvæmdir við svonefnda K-byggingu á Land-
spítalalóðinni en í neðri kjallara hennar er línuhraðlinum ætlaður staður.
Til að forðast misskilning skal þess getið að K-bygging er vinnuheiti hins
fyrirhugaða húss og á heitið ekkert skylt við sjúkdóminn krabbamein,
enda verða krabbameinslækningar einungis hluti þeirrar starfsemi sem
fram á að fara í byggingunni.
Morgunblaðið sneri sér til
Matthíasar Bjarnasonar heil-
brigðisráðherra og innti hann
eftir því hvernig framkvæmdum
við bygginguna væri háttað.
„í vetur var veitt til K-bygg-
ingar 20 milljónum króna. Þessi
fjárveiting kostaði æði mikla
baráttu og er ástæðan vafalaust
sú að marga hefur óað við að
leggja út í svo dýra framkvæmd
sem hér er um að ræða. En með
þessari fjárveitingu, að viðbættu
því fé sem til var frá fyrri fjár-
veitingum, var unnt að hefja
framkvæmdir hinn 12. marz sl.
Þá var komið i ljós að útboð
vegna jarðvegsframkvæmda
reyndist ekki nema helmingur af
því sem gert var ráð fyrir í
kostnaðaráætlun, og það er
ánægjulegt að okkur ætlar að
nýtast betur það fé sem við höf-
um til ráðstöfunar en horfur
voru á.
Haustið 1983 beitti ég mér
fyrir endurskoðun varðandi
K-byggingu á Landspítalalóð og
að henni lokinni gerði yfirstjórn
mannvirkjagerðar á Landspít-
alalóð grein fyrir tveimur kost-
um í því sambandi. Fyrri kostur-
inn var sá að byggja húsið án
áfangaskipta, sem hefði það í för
með sér að sá hluti sem ætlaður
er til krabbameinslækninga
hefði ekki komizt í gagnið fyrr
en eftir fimm ár. Síðari kostur-
inn var tillaga dansks ráðgjafa
sem gerði ráð fyrir því að bygg-
ingin færi fram í tveimur áföng-
um, en með því móti verður hægt
Matthías Bjarnason
heilbrigðisráðherra
að hefja krabbameinslækn-
ingarnar ári fyrr en ella. Það er
sá kostur sem tekinn hefur verið
og samkvæmt þessum áformum
1988
er ákveðið að byrja á því að
steypa upp þriðjung hússins og
innrétta þá aðstöðu sem krabb-
ameinslækningarnar fá á fjórða
ári framkvæmda, þ.e. árið 1988.
Áætlaður byggingarkostnaður
við fyrsta áfanga nemur 136
milljónum á verðlagi í desemb-
ermánuði 1984 en kostnaður við
tækjabúnað í þann áfanga er
áætlaður 172 milljónir sam-
kvæmt sömu viðmiðun. Síðari
áfanginn á síðan að hefjast með
smíði lagnagangs sem verður
mikið mannvirki. Þá verður lok-
ið við að steypa upp húsið og loks
verða aðrar deildir innréttaðar.
Það er stjórnvöldum tvímæla-
laust mikil hvatning þegar fólkið
í landinu tekur saman höndum
og safnar fé vegna slíkra stór-
framkvæmda sem hér um ræðir.
Lions-menn hafa sýnt það fyrr
að þeir eru mikils megnugir og
það að þeir ætla nú að fara af
stað með landssöfnun til að
kaupa línuhraðalinn, sem mikil
þörf er á, er vitaskuld rausnar-
legt framtak af þeirra hálfu,“
sagði Matthías Bjarnason heil-
brigðisráðherra að lokum.
B 3
Meöferðin aldrei betri
en veikasti hlekkurinn
— segir Kjartan Magnússon sérfræðingur
í krabbameinslækningum
Kjartan Magnússon er sérfræðingur í krabbameinslækningum á Krabba-
meinsdeild Landspítalans. Hann telur engar líkur á því að á næstu áratugum
verði gerðar róttækar breytingar á línuhröðlum þannig að það tæki sem
væntanlega verður tekið hér í notkun innan nokkurra ára verði úrelt áður en
langt um líður:
„Þvert á móti,“ segir Kjartan.
„Eftir að kóbalttækin voru tekin í
notkun árið 1952 var farið að þróa
línuhraðla og með aukinni eðlis-
fræðiþekkingu og sívaxandi tækni
eru þessi tæki nú orðin mjög full-
komin. Það er ekkert sem bendir
til þess að á næstu áratugum muni
línuhraðlar taka stórfelldum
breytingum en einhverjar breyt-
ingar á svona lækningatækjum
eiga sér þó stað jafnt og þétt. Það
er hugsanlegt að tölvustýring
verði sett i geislahaus tækisins en
þegar sú tækni hefur verið tekin
upp verður auðvelt að setja slikan
búnað í þau tæki sem þegar eru í
notkun.
Kostirnir við Hnuhraðla um-
fram þá kosti sem kóbalttæki eru
búin eru miklir. Má t.d. nefna að
ýmis líffæri, svo sem augu, mæna,
lifur, nýru og þarmar, eru mjög
næm fyrir geislum. Miklu skiptir
að sneitt sé hjá þessum líffærum
þegar geislun fer fram en þá er
hætta á því að það verði á kostnað
árangursins af lækningameðferð-
inni þegar notað er kóbalttæki.
Þetta þýðir með öðrum orðum það
að með geislun er alltaf ákveðin
áhætta tekin í sambandi við auka-
verkanir. Sú áhætta er miklu
minni þegar notaður er línuhrað-
all en þegar kóbalttæki er notað.
Stundum er allsendis útilokað að
geisla með kóbalttækinu og þá er
ekki annað til ráða en að senda
sjúklinginn til útlanda. Það er
alltaf mjög erfið ákvörðun að
senda fólk til útlanda í slíkum er-
indagerðum. Yfirleitt er um að
ræða sjúklinga sem nýbúið er að
greina sjúkdóminn hjá og þetta er
sjúkdómur sem jafnvel ógnar lífi
sjúklingsins. Að rifa hann þá upp
með rótum úr sínu eðlilega um-
hverfi og senda hann á framandi
stað til erfiðrar meðferðar sem
tekur 6—8 vikur skapar aukaálag
sem fólk í slíkri aðstöðu á mjög
erfitt með að rísa undir. Á málinu
er líka önnur hlið sem við læknar
getum reyndar ekki leyft okkur að
taka tillit til, en það er kostn-
aðurinn sem óhjákvæmilega verð-
ur í sambandi við slík ferða-
lög. Það mun ekki fjarri lagi að
áætla að meðalkostnaður við
utanför hvers sjúklings sé á bilinu
3—400 þúsund krónur þannig að
línuhraðall, sem kostar á milli
20—30 milljónir, er ekki lengi að
borga sig peningalega.
Það er ástæða til að ítreka að
línuhraðall hefur getu á við mörg
geislatæki. Línuhraðall getur gef-
ið tvenns konar geislun, þ.e.
grunngeislun sem notuð er á æxli
sem eru nálægt yfirborði húðar-
innar og svo djúpgeislun, þ.e.a.s.
háorkuröntgengeislun, en hún er
notuð á æxli sem liggja dýpra.
Velja má á milli þessara mögu-
leika að vild, auk þess sem unnt er
að stjórna dýpt geislunar með
breytingu á orkustigum. Línu-
hraðall hefur líka þann kost að
hann hlífir húðinni mun betur en
kólbalttækið. Segja má í stórum
Kjartan Magnússon, sérfræðingur í
krabbameinssjúkdómum.
dráttum að þótt línuhraðall geri
það ekki að verkum að áhætta sem
ávallt er samfara geislun verði úr
sögunni þá dregur hann mjög
verulega úr henni miðað við kób-
alttækið.
Hvað varðar þá þróun sem
fyrirsjáanleg er i krabbameins-
lækningum þá er óhætt að segja
að hún muni ekki standa í beinu
sambandi við geislatækin. Hins
vegar er í þróun tækni sem líklega
á eftir að gera æxli móttækilegri
fyrir geislun. Annars vegar er um
að ræða ákveðin lyf og hinsvegar
aðferðir til að hita æxlin með
stuttbylgjum áður en geislun fer
fram. Þegar slíkar aðferðir verða
almennar verður þörfin fyrir línu-
hraðal enn brýnni en nú.
Kóbalttækið getur ekkert gert
sem línuhraðall getur ekki, en
muninum á þessum geislatækjum
má e.t.v. líkja við það að veiðimað-
ur ætli að vinna á villdýri sem
gerir usla í dádýrahjörð í skóg-
arrjóðri. Veiðimaður sem aðeins
er búinn boga og örvum er vís til
þess að fella eitthvað af dádýrum
áðuren hann hæfir villidýrið, en
veiðimaður sem búinn er riffli
með kíki er líklegur til að fella það
í fyrstu tilraun. Því má heldur
ekki gleyma að lækningameðferð
verður aldrei betri en veikasti
hlekkurinn og í krabbameinslækn-
ingum á íslandi í dag er það
geislameðferðin sem er veikasti
hlekkurinn. Með tilkomu linu-
hraðals ættum við að geta borið
árangur hérlendis saman við það
sem bezt gerist í heiminum," segir
Kjartan Magnússon.