Morgunblaðið - 20.10.1985, Page 1

JMvfgNiiMaiMfr
MENNING
LISTIR
PRENTSMIÐJA MORG UNBLAÐSINS SUNNUDA G UR 20. OKTÓBER1985
BLAÐ
AÐFERÐ
OG
AFSÖNNUN
Stefán Snævarr skrifar um
afsönnunarhyggju
sir Karls Popper
HAUST
MÝVATNI
Opna
SPJALL
6c
6c
Á
KJARVAL
ALDARMINNING
Um þessar mundir eru 100 ár liðin frá fæðingu
Jóhannesar S. Kjarvals listmálara. í tilefni
þess efnir Reykjavíkurborg til mikillar yfir-
litssýningar á verkum listamannsins að Kjarvals-
stöðum og ber hún yfirskriftina Kjarval aldarminn-
ing. Þar gefur að líta myndverk sem spanna feril
listamannsins auk þess sem leitast er við að lýsa
persónu Kjarvals með því að setja á svið ýmsa
persónulega muni úr eigum listamannsins. Sýning-
unni fylgir vegleg sýningarskrá sem hefur að geyma,
auk ávarps borgarstjóra Davíðs Oddssonar, fjórar
fróðlegar ritgerðir um Kjarval og list hans: Matthías
Johannessen ritstjóri og skáld skrifar einkar per-
sónulega grein um kynni sín af Kjarval; Guðbjörg
Kristjánsdóttir listfræðingur fjallar um landslag og
fantasíur í málverkum Kjarvals; Árni Sigurjónsson
bókmenntafræðingur segir frá ritverkum Kjarvals
og 3era Nordal listfræðingur ritar um teikningar
Kjarvals. Sýningarskráin er prýdd fjölda litmynda
af verkum eftir listamanninn. Hér á eftir birtum
við brot úr greinum úr sýningarskránni.
Kjarval teiknar á þingvöllum.
Morgunbladið/ól.K. Magnússon
ORÐIÐ ER TILGANGURINN
Um Claude Simon
Bókmenntír
Jóhann Hjálmarsson
1
í norska tímaritinu Vinduet
(1/1985) er viðtal við Artur
Lundkvist, einn hinna átján í
sænsku Akademíunni. Lund-
kvist er eitt af helstu skáldum
Svía og víðkunnur bókmennta-
maður og gagnrýnandi. Að
sögn Jan Kjærstad sem er
höfundur viðtalsins í Vinduet
hefur Henry Miller látið þau
orð falla um Lundkvist að
hann sé nýr Georg Brandes.
Landi Lundkvists, skáldkonan
Birgitta Trotzig, sagði eitt sinn
um hann: „Fyrir mig og marga
aðra í minni kynslóðVar Artur
Lundkvist okkar raunverulegi
háskóli."
í fyrrnefndu viðtali minnist
Artur Lundkvist á gildi súr-
realismans fyrir skáld fjórða
áratugarins í Svíþjóð, einkum
Gunnar Ekelöf og hann sjálf-
an, og er spurður í framhaldi
af því hvort til sé einhver
stefna í bókmenntum dagsins
í dag sem geti talist jafn mikill
áhrifavaldur og súrrealisminn
fyrir hans kynslóð.
Lundkvist heldur fram bók-
menntum Rómönsku-Ameríku
sem hugsanlegum arftaka.
Þær eru að hans mati í farar-
broddi. Þær hafa varðveitt og
þróað þá hefð sem hófst með
James Joyce og William
Faulkner. Frakkland aftur á
móti er orðið á eftir, þar eru
ekki lengur neinir mikilvægir
nýir rithöfundar. Undantekn-
ing Claude Simon. Le Clézio,
hann er von sem brást. Og
Nýja skáldsagan er hrunin.
Eftir standa aðeins Claude
Simon og kannski Nathalie
Sarraute.
Nú er minnt á Michel Tourn-
ier.
Lundkvist telur hann góðan,
en líka hann hefur staðnað.
En honum til hróss segir
Lundkvist að hann sé vinur
Claude Simons og hafi lært
margt af honum þótt þeir séu
í reynd ólíkir rithöfundar.
Þegar Lundkvist er beðinn um
að nefna það sem einkenni
rithöfunda Rómönsku-Amer-
íku og geri þá markverða
umfram aðra höfunda heldur
hann áfram að tala um þróun
sem hófst með Joyce og
Faulkner. Hann nefnir líka
tilraunir með stíl og form-
breytingu. En margir þeirra,
segir Lundkvist, eru einnig
undir áhrifum frá Claude
Simon. Þetta á sér skýringu,
segir Lundkvist. Fyrstu skáld-
sögur Claude Simons tóku
fyrst og fremst mið af William
Faulkner.
2
Og nú hefur Claude Simon
féngið Nóbelsverðlaun.
3
Um miðjan sjötta áratug og
síðar komu fram skáldsagna-
höfundar í Frakklandi sem
lögðu drög að Nýju skáldsög-
unni svonefndu og báru hana
fram til sigurs, en áttu svo
eftir að víkja til hliðar fyrir
öðrum höfundum og stefnum
eins og gengur. Meðal helstu
höfunda Nýju skáldsögunnar
voru Nathalie Sarraute, Alain
Robbe-Grillet, Michel Butor og
Claude Simon. Menn hafa
einnig nefnt Samuel Beckett
og Marguerite Duras.
Claude Simon
Albert Camus hafði lagt
áherslu á fáránleikann í skáld-
sögum sínum, en líka þá tilvist-
arlegu nauðsyn að taka af-
stöðu, gera eitthvað í dauða-
dæmdum heimi. Nýja skáld-
sagan aftur á móti var að
mestu án siðferðilegs boðskap-
ar, hún gerðist í stílnum,
myndum sem spruttu hver af
annarri og flæði hugmynd-
anna. Tímaskyn var þurrkað út
og aldir runnu saman í eitt.
Upphaf og endir í sögu voru
utan við hugmyndaheim höf-
unda Nýju skáldsögunnar.
Reynt var líkt og í ljóði að
kveikja óvænt hugrenninga-
tengsl. En margar skáldsagn-
anna voru furðu nákvæmar
lýsingar ytri heims, en sögðu
með nákvæmi ljósmyndavélar
einkum frá því sem skeði hið
innra. Allar reglur hefðbund-
innar skáldsögu voru brotnar.
Nýja skáldsagan varð and-
skáldsaga, en skáldsaga engu
að síður.
4
Þótt Claude Simon tilheyri
hreyfingu Nýju skáldsögunnar
má segja að í skáldsögum hans
sé mikil frásagnargleði og
viðleitni til að brjóta til mergj-
ar mannleg og félagsleg vanda-
mál. Hann hefur sjálfur
reynslu af stríði, fyrst
spænsku borgarastyrjöldinni,
síðar vitanlega seinni heims-
styrjöldinni þar sem hann
barðist gegn þýsku innrásar-
herjunum. Þetta kemur fram