Tíminn - 28.09.1965, Side 9

9
S^SWTOBACIIR 28. september 1965
TÍMIWW
Gestaleikur Þjóðleikhússins:
GRAND BALLET
Classique de France
Feginsaga var það mörgum er
Þjóðleifchúsið tilkynnti í haust, að
innan tíðar væri von á
fjölmennum og frægum frönskum
ballettflokki til sýninga. Nú hef-
ur sú von rætzt fyrr' en flesta
varði, hópurinn er hingað kom-
inn, nærri þrjátíu dansarar ásamt
hljómsveitarstjóra og píanóleikara
auk ballettmeistara og fram-
fcvæmdastjóra, og fór frumsýning
fram í Þjóðleifchúsinu á föstudags
fcvöid við mifcinn fögnuð.
Ekki verður Þjóðleikhúsinu leg
ið á hálsi fyrir að hafa vanrækt
að fá hingað ýmsa beztu ballett-
flokka heims til að flytja hér list
gína. Nægir að nefna Kommglega
ballettiim í Kaupmannahöfn, Kiev
baBettmn frá Úkrainu, spænska
ballettmeistarann José Greco og
flofck hans, bandaríska meistarann
Jerome Robbins og nútímadansara
hans, auk fleiri frábærra erlendra
listdansara, sem veitt hafa leifchús
gestum ógleymanlegar stundir.
Líklega höfum við ekki fengið
[innflutta á jafnskömmum tíma
heimslist í nokkurri grein annarri,
og verður vonandi haldið áfram á
þeirri braut, því að leikdansinn
á hér marga aðdáendur og fer það
sjálfsagt vaxandi sem áhugaefni al
mennings, og þó einkum unga
fólksins, á listum yfir höfuð að
tala.
Vissulega hljóta leikdansar-
ar frá Frakklandi að vera aufúsu-
gestir, þar sem meiri rækt hefur
verið þar í landi lögð viö
ballett en annars staðar í heim-
inum. Enda þótt vagga leikdans-
ins hafi staðið í ftalíu og jafnvel
í Róm fornu, var hann löngum
þar í landi eins og hluti af
söngleik, og var oft beitt tali og
söng jafnframt til að fulltjá sög-
una, sem dansinn spannst ætíð um.
En það var fyrst í Frakklandi,
sem leikdansinn varð að listgrein
með eigin tjáningaraðferð án tals
og söngs og aðeins augað og nam
svo eyrað hljóðfæraleikinn, sem
var nauðsynlegur, þótt allur gang-
ur væri á því, hyernig tónverkið
væri tilkomið. Og fram á þessa öld
tíðkast að leikdans segi sögu. Þótt
oft sé gengið á snið við það. Ball-
ett er vissulega til ýmissa hluta
gagnlegur, sem aðrar listgreinir
ef menn vilja það við hafa, og
lét sá miklu áróðursmeistari í
París, Richelieu kardináli, vissu-
lega slíkt ekki ónotað heldur tók
leikdansinn í þjónustu sína til að
koma kenningum sínum á fram-
færi við lýðinn. En þar í landi var
þessi listgrein í mikilli náð hjá
valdhöfunum, sjálfum kónginum
ekki hvað sízt, og lét Loðvík fjórt-
ándi sér einna helzt annt um ball-
ett, enda hafði hann sjálfur gam-
an af að dansa með og hafði hæfi-
leika á því sviði, eða þangað til
svo hlóðst á hann spik, að hann
gat ekki lengur verið með í dans-
inum með góðu móti. Og enn
þótti ekki sæma að aðrir en yfir-
stéttarfólk tæki þátt í þessari dans
kúnst. Og setti listin nú nofckuð
ofan um hríð, þar sem yfirséttar-
fólkið gerði það kóngi sínum til
samlætis að neita sér um þessa
dýrlegu skemmtun. En það má
Loðvík eiga, að hann leit á dans-
inn sem listgrein og kom á fót
listdanskóla, sem hafa skyldi kon
ung landsins fyrir vemdara, og
fyrsti ballettmeistari þess skóla,
Beauchamp, var höfundur þeirra
fimm fótastellinga, sem enn eru í
gildi, hvar sem leikdans er iðkað-
ur í heiminum. Og nú feru senn
liðnar þrjár aldir síðan ' leifcdans
'í Frakklandi varð að atvinnu-
grein.
Dansflokkur sá, sem hér er
staddur, Grand Ballet Classique de
France, er yngri að árum en nafn
ið bendir til eða geta dansaranna,
er varla meira en tveggja ára sem
slíkur og er einungis farandleik
flokkur, en hefur getið sér hið
bezta orð og raunar vakið furðu
í flestum heimsálfum. En það seg
ir sig sjálft að fólk er ekki tínt
upp af götunni til að stíga spor
í slíkum hóp sem þessum. Allt
hefur þetta fólk vitaskuld verið
barið til þessarar bókar frá blautu
barnsbeini. Og kröfur ballettmeist
arans, frú Beatrice Mosena, leyfir
ekki annað en valinn maður sé í
hverju rúmi, og finnst ekki veik-
ur hlekkur í þessari keðju. En
bæði þjálfun hvers einstaklings og
heildarinnar bera ósvikinn vott
þeim elegansa, sem er aðal fransks
kúltúrs, fágaður glæsileiM með
sfcáldlegri tilfinningu fyrir hinu
smæsta jafn sem hinu stærsta,
hvorM of né van í neinu atriði,
allt snurfusað og fágað.
Á frumsýningunni á föstudags
kvöldið voru flutt fimm verk og
byrjað á Les Sylphides, róman-
tíska balletinum um loftdísirnar,
sem dansa úti í tunglsljósi og
dansa úti í skóg, dansinn eftir
Michel Fokine og tónlist eftir
Chopin. Þá kom tvídans úr Don
Qhiehotte, dansinn saminn eftir
hugmynd Petipa en tónlist eftir
Minkus. Síðan nokkur tilbreyting
með hinum bráðskemmtilega ball
Giselle heitir þessi leikdans eftir aðalpersónunni, sem balierinan Liane
Dayde leikur.
ett Les Forains, sem fjallar um
sirkusflokkinn, sem kemur og slær
upp tjaldi og tekur til við skemmt
anir sínar, þann dans hefur Christi
an Bérard samið við tónlist éftir
Sauguet. Næst koma fjórdans eftir
Anton Dolin með tónlist eftir
Pugni, og stíea hann færustu ball-
ettmeyjarnar fjórar, Liane Daydé,
Genia Melikova, Marianna Hilardi
des og Maina Gielgud. Og lauk
sýningunni með ballettinum Svart
og hvítt (Noir et blanc) eftir
Serge Lifar við músík eftir Lalo.
f ballettinum um Sylfíðurnar.
Úr rómantíska ballettinum Les Sylphides eftir Michel Fokine viS tónlist eftir Choptn: ASalhlutverk leika
Genia Melikova, Maina Gielgud og Mlchel Nunes.
eða skólgardísirnar, gerist raun-
verulega ekki saga, en þótt sögu-
þráður sé ekki fyrir hendi, er
ákveðið stef ríkjandi í þessum
langa leikdansi, sem skiptist í
nokkra þætti og krefst ekki að-
eins fótfimi dansaranna, heldur út
heimtir hann og talsverða leikgáfu
þátttakenda. Og hann sýndi strax
í upphafi, hvílíku fágætu listafólki
þessi dansflokkur er skipaður.
Fólk þebta er harla ólikt margt í
sjón, að vísu flest franskt, en þó
af ýmsum þjóðemum öðrum, en
handbragð dansmeistarans leynir
sér ekki, aðaláherzla lögð á mýkt
og yndisþokka, varla vottar fyrir
áreynslu hjá nokkrum þátttak-
anda.rsvo öguð er hver hreyfing.
Því er ekki að leyna, að ein
dansmærin bar af öllum öðrum,
prima ballerinan Liane Daydé,
sem dansaði næsta verk á skránni,
tvídansinn úr Don Quichotte,
ásamt ungverska dansaranum Vik
tor Rona, en hann dansar sem
gestur með flokknum í þessari
hnattferð, stór, karlmannlegur og
þó með svifléttar hreyfingar. En
enginn dansaranna náði slíku
valdi á áhorfendum með list sinni
sem Liane Daydé, lág kona og
grannvaxin, stóreyg, fagureyg og
fótnett, með seiðmagnaðan per-
sónuleika, og mátti heita, að hún
ætti aðdáun áhorfenda nær ósMpta
í hvert sinn sem hún birtist á svið
inu. f tvídansinum úr Don Quich-
otte sýndi hún skemmtilegan dans
stíl með snöggum hreyfingum,
sem komu eins og svipusmellir,
er öryggi og nákvæmni dansmeyj-
arinnar ótrúleg í hinum ólikustu
verkum, og vegur þar salt tækni
Framhald á bls. 13
SadSsmiliKÍ’ór-leikdansimim Noir et Blanc (Svart og hvítt) eftir Serge Lifar við tónlist eftir Edouard Laio,