Morgunblaðið - 20.04.1986, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. APRÍL1986
————
C 3
Norman Mailer og E.L. Doctorow.
Þar kom þó að, að þingfulltrúam-
ir gátu snúið sér að því, sem þeir
voru komnir til að hlusta á, en það
eru þær leiftrandi umræður, sem
svo gjaman hafa einkennt PEN-
þingin. Umræðumar nú snerast
fyrst og fremst um hlutskipti skálda
og rithöfunda, viðhorf þeirra til rík-
isins og afstöðu ríkisvaldsins til
þeirra. John Updike lýsti hlutskipti
sínu með gamansömum hætti: „Eg
sendi handrit frá mér og stundum
fæ ég hrós og peninga til baka.“
Bjartsýni hans þótti hæfa þessum
miðaldra rithöfundi. Hann lifir
kyrrlátu lífi fjarri þrönginni, sem
einkennir New York.
Ábyrgð rithöfundarins
Aðrir voru ekki eins jákvæðir
gagnvart hlutskipti sínu og ríkis-
valdinu. Ungverski skáldsagnahöf-
undurinn George Konrad hélt því
fram, að ábyrgð rithöfundarins
fælist ekki í hollustu heldur árvekni
gagnvart ríkinu. Tékkneski útlag-
inn og skáldið Jiri Grúsa gerði sér
tíðrætt um hatur það, sem ríg-
bundin hugmyndafræði og alls
konar ismar fæða af sér.
Stundum virtist sem umræðumar
um heildstæða eða einstaklings-
bundna hugmyndafræði væra á
góðri leið með að fara út í öfgar
þar sem skáldið væri tákn frelsins,
en ríkið — hvort sem þar ríkti lýð-
ræði eða kommúnismi — tæki óhjá-
kvæmilega að sér hlutverk hins illa.
Amos Oz frá Israel vísaði þeirri
hugmynd á bug, að öll ríki væra
jafn slæm. Harmleikur sögunnar
er ekki hin viðstöðulausa, vonlausa
barátta milli góðra einstaklinga og
djöfullegra stofnanna, heidur miklu
fremur sífelldir árekstrar milli til-
tölulega heiðarlegra og slæmra
þjóðfélaga. Nákvæmara væri að
segja hið sífellda hugleysi tiltölu-
lega heiðarlegra þjóðfélaga í hvert
skipti, sem þau standa andspænis
miskunnarleysi þeirra þjóðfélaga,
þar sem kúgunin ríkir.
Oz lagði áherzlu á, að rithöfundar
ættu umfram aðra að gera greinar-
mun í þessu efni og hann hafnaði
þeirri skoðun, að öll ríki væra jafn
ill.
Andstæðumar á þinginu urðu
skarpari, er nóbelsverðlaunahöf-
undurinn Saul Bellow tók að ræða
um bandaríska drauminn og komst
að þeirri niðurstöðu, að lýðræðið
hefði reynzt mjög vel. Gunter Grass
frá Vestur-Þýzkalandi andmælti og
skoraði á Bellow að heimfæra skoð-
anir sína yfir á örbirgðina í Suður-
Bronx í New York. 'Þetta þótti
klaufaleg atlaga frá manni, sem að
jafnaði leiftrar af ímyndunarafli og
framlegri hugsun.
Bellow svaraði þessu með hæg-
látum virðuleika. „Ég var bara að
segja, að heimspekingamir, sem
börðust fýrir frelsi á 17. og 18. öld,
lögðu grandvöll að þjóðfélagi, sem
er að mestu leyti fijálst. Ég sagði
ekki, að hvergi væra fýrir hendi
staðir, þar sem fátækt ríkti.“
Vargas Llosa frá Perú sló á mjög
dapra strengi, er hann ræddi um
félaga sína úr hópi rithöfunda í
Mið- og Suður-Ameríku. „Sú skoð-
un er útbreidd, að rithöfundar hafi
einkaleyfí á skarpskyggni í pólitísk-
um efnum og að stjómmálamenn
hafi einkaleyfi á pólitískri skamm-
sýni. En jafnvel miklir rithöfundar
geta verið gersamlega blindir í póli-
tiskum efnum og ljáð álit sitt,
hugarflug og ímyndunarafl í þjón-
ustu stjómmálastefnu, sem myndi
þýða endalok þess, er þeir vilja
skapa, ef hún yrði framkvæmd. í
Rómönsku-Ameríku getur það auð-
veldlega gerzt, að við föram frá
Pinochet yfír í gulagið.
Það vantaði ekki nöfn frægra
manna á þinginu. Þar mátti sjá
nóbelsverðlaunahöfunda eins og
Saul Bellow, Czeslaw Milosz og
Claude Simon auk manna eins og
leikrítaskáldið Arthur Miller og Per
Wástberg, forseta PEN-Intemat-
ional.
(Heimildir: Die Zeit, Time o.fl.)
í löngum formála Qallar Ivar um þróun
íslenzks skáldskapar frá dróttkvæðum
gegnum dansa, rímur og vikivaka til
nútimalegri forma. Hann gerir nokkra
grein fyrir ferskeytlunni og bendir á hve
djúpum rótum hún stendur í hugarheimi
Islendinga. Hann gerir stuttlega grein
fyrir hverri skáldkonu byrjar á
Steinunni Pinnsdóttur í Höfn sem er
uppi um sautján hundruð en lestina
rekur Álfheiður Kristveig Lárusdóttir
fædd 1956.
##
í norska ríkisútvarpinu var
þriðjudaginn 4. mars flutt viðtal við
Ivar um þýðingar hans og hinar
íslenzku skáldkonur. Þættinum
stýrði Erling Lagereid og viðtálið,
sem var tvíflutt þennan dag, fór
fram á nýnorsku.
Allir þeir sem um þýðingar Ivars
hafa fjallað lofa verk hans hástöfum
um leið og þeir undrast kliðmikinn
og vandaðan skáldskap íslenzku
kvennanna.
í löngum formála fjallar Ivar um
þróun íslenzks skáldskapar frá
dróttkvæðum gegnum dansa, rímur
og vikivaka til nútímalegri forma.
Hann gerir nokkra grein fyrir fer-
skeytlunni og bendir á hve djúpum
rótum hún stendur í sögu og hugar-
heimi íslendinga. Hann gerir stutt-
lega grein fyrir hverri skáldkonu,
byijar á Steinunni Finnsdóttur í
Höfn sem er uppi um sautján-
hundrað, en lestina rekur Álfheiður
Kristveig Lárasdóttir fædd 1956.
Það getur sýnst ólíklegt áhuga-
mál norskum manni að eyða til
þess mörgum árum ævi sinnar að
yrkja upp á nýtt íslenzk kvæði á
minnihlutamál í landi sínu. En þetta
skilst betur ef menn þekkja brenn-
andi áhuga Ivars Orgland og sam-
heija hans fyrir framgangi ný-
norskunnar, sem er í rauninni
gömul norræna „lesin aftur til lífs“.
Fyrir slíka menn er íslenzkan hin
tærasta lind og óþijótandi upp-
spretta orða og hugmynda, í hana
sækja merkisberar „nýnorskunnar“
afl og stuðning. Og má það ekki
vera Islendingum fagnaðarefni í
hvert sinn er glampar á bókmenntir
þeirra meðal annarra þjóða?
Að morgni dags era þær sýndar
málræktarmönnum á vesturhluta
Skandinavíuskaga að kveldi leggja
þær leið sína inn í tungur heims-
velda.
Ivar Orgland tileinkar þetta úrval
sitt frægustu konu íslands Vigdísi
Finnbogadóttur. Hún má vel við una
þessi dóttir og systir skáldkvenn-
anna sextíu.
Höfundur er læknir
FLUGLEIDIR
Hluthafafundur
Almennur hluthafafundur verður haldinn fimmtu-
daginn 15. maí í Kristalsal Hótels Lofteliða og hefst
kl. 15.00 en ekki kl. 15.30 eins og auglýst var 15.
þessa mánaðar.
Dagskrá:
Tillaga um útgáfu jöfnunarhlutabréfa, þannig að
núverandi hlutafé verði þrefaldað.
Verði tillagan samþykkt breytast samþykktir fé-
lagsins samkvæmt því.
Aðgöngumiðar og atkvæðaseðlar verða afhentir
á aðalskrifstofu félagsins frá og með 12. maí nk.
frá kl. 08.00—16.00.
Afhendingu atkvæðaseðla lýkur kl. 14.00 fundar-
dag.
Stjórn Flugleiða hf.
KVXKMTNDA-
HÖFUKDAR
ATHUGEÐ:
Sj ónvaj’psstöð var á Norðurlöndum hafa hver
um sig ákveðið að láta gera stutta leikna
kvikmynd fyrir börn tólf ára og jmgri. Þessar
myndir skulu vera tilbúnar 1. október 1986 og
verða kynntar sem samnorrænn myndafLokkur
þar sem hver kvikmynd er sjálfstætt verk.
Innlend dagskrárdeild Sjónvarpsms hyggst
bjóða út kvikmyndun á handriti er nefnist
Elias og örninn. Handritið liggur frammi hjá
ritara dagskrárstjóra.
Nánari upplýsingar veitir framleiðslustjóri.
Tilboðsfrestur er til 5. maí 1986.
nrv
RÍKISÚTVARPIÐ