Morgunblaðið - 01.06.1986, Blaðsíða 3

%
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR\ . JÚNÍ 1986
og óvanalegir sumir, næmlega
saman settir. Hafliði hefur líka
mikla reynslu í öllu samspili, bæði
sem hljómsveitarmaður og kam-
mermúsíkleikari. Poemi er allt í
senn, einleiks-, kammer- og hljóm-
sveitarverk. Hafliði kann að sam-
ræma leik hóps og einleikara á
margan hátt. Sums staðar, t.d. í
upphafinu, er enginn ákveðinn púls
sem heldur spilinu saman: hver
spilar fyrir sig og hljómsveitarstjór-
inn gefur aðins fá merki til grófustu
samræmingar. Þannig verður radd-
vefurinn teygjanlegur, tónlistin
einstaklega líðandi. Þetta eru al-
þekkt vinnubrögð á vorum tímum,
hin takmarkaða eða beislaða tilvilj-
un. Vegurinn er ákveðinn og meðal-
hraðinn, en síðan ekur hver og einn
á sinn hátt.
Önnur aðferð hinnar beisluðu
tilviljunar er sú, að síendurtaka
smáhendingar. Ef þær eru mislang-
ar hjá öllum hljóðfærum, fléttast
þær saman á sífellt nýjan hátt. Við
heyrum það saman, en þó er það
aldrei eins. Einnig má beina tóna-
straumnum í ákveðna átt, t.d. með
því að láta alla spila smám saman
sterkara á sama tíma. Þessar að-
ferðir og fleiri áþekkar, mismunandi
strangrar tímaforskriftar, notar
Hafliði afm iklu öryggi og smekk-
vísi, ávallt í þágu lögmálsbundins
forms og tjáningar.
Poemi er mjög dramatískt, eins
og áður sagði. Útmálun atburðanna
í tónum er í senn einföld og skýr.
Eg þykist geta auðveldlega fundið
staðinn í öðrum þætti þar sem
Abraham mundar hnífinn, Guð
stöðvar hann, og talar til hans.
Eflaust má finna fleiri slíka staði
ef menn kæra sig um. En mér
finnst skipta meginmáli, að maður
getur líka notið verksins prýðilega
án nokkurrar vitneskju um myndir
Chagalls og Gamla testamentið. En
sennilega á annan hátt.
Hafliði hefur gefið í skyn að
Poemi sé verk hans ópus eitt. Það
merkir líklega að Poemi sé fyrsta
verkið sem Hafliði er ánægður
með. Sérhver listamaður vonar
ávallt að seinasta verk hans sé betra
en hið næsta á undan. En Hafliði
hefur áður samið mjög athyglisverð
verk, þá hvorki séu þau mörg né
umfangsmikil, eins og áður hefur
verið upp talið. Flest þessara verka
hefur Hafliði samið fyrir sjálfan sig
í hlutverki meðleikara. Sex íslensk
þjóðlög fyrir selló og píanó eru fín-
gerð dvergasmíð, sem stingur mjög
í stúf við ýmsar aðrar þjóðlaga-
útsetningar, sem við eigum að
venjast hér, stórkarlalegar, grófar
og tilgerðarlegar. Þessi alþekkta
barnagæla er einföld og innileg.
Tóndæmi IV
í Fimmu fyrir selló og píanó frá
árinu 1976, en það er bálkur fimm
smálaga er áferðin alit að því im-
pressjónístísk: fíngerðar arabeskur
í sellóinu og í gegn ómar dimmur
bassi píanósins. Frumin eru endur-
tekin, oftast örlítið umbreytt.
Tóndæmi V
Svipuð áhrif má einnig sjá í Fimm
stykkjum fyrir píanó og þar segja
nöfn laganna sína sögu: Forspil,
Ský, Speglun, Hillingar og Draum-
ar. Þetta eru skáldleg nöfn og ljóð-
ræn, og er tónlistin eftir því. Hljóm-
ar eru oft kristalstærir, bundnir
saman með pedal. Og impressjón-
isminn hjá Hafliða er sjálfstæður,
ólíkur þeim franska, sem Debussy
og Ravel voru frumkvöðlar að. Tón-
frum Hafliða og hljómar hans eru
oft sárir, andblær tónlistarinnar
svalur og kaldur, tónlistin sjálf
alvarleg og kyrrstæð. Og hún er
formföst og hrein.
Þetta skyldu þó aldrei vera minn-
ingar frá æskuárunum á Akureyri,
sem fylgja Hafliða hvert sem hann
fer, og íeita út þegar hann semur
tónlist? íslenskt umhverfi sem hefur
ummyndast í músík á erlendri
grund?
föður sinn: Faðir minn! og hann
svaraði: Hér er eg, sonur minn! Og
hann mælti: Hér er eldurinn og
viðurinn, en hvar er sauðurinn til
brennifómarinnar? Og Abraham
sagði: Guð mun sjá sér fyrir sauð
til brennifómarinnar, sonur minn!
og svo gengu þeir báðir saman. En
er þeir komu þangað, er Guð hafði
sagt honum, reisti Abraham þar
altari og lagði viðinn á, og batt son
sinn ísak og lagði hann upþ á alta-
rið, ofan á viðinn. Og Abraham
rétti út hönd sína og tók hnífinn,
til að slátra syni sínum. Þá kallaði
engill Drottins til hans af himni og
mælti. Abraham! Abraham! Og
hann svaraði: Hér er eg. Hann sagði
þá: Legg ekki hönd á sveininn og
gjör þú honum ekkert, því að nú
veit eg þú óttast Guð, þar sem þú
synjaðir mér ekki um einkason þinn.
Þá varð Abraham litið upp og hann
sá hrút einn, sem var fastur á
hornunum í hrísmnni: og Abraham
fór og tók hrútinn og bar hann að
brennifórn í stað sonar síns.“
Tóndæmi II
Og þriðji þátturinn nefnist Glíma
Jakobs við engilinn. Segir svo í
fyrstu Mósebók, 32. kapítula: „En
Jakob var einn eftir, og maður
nokkur glímdi viði hann, unz dags-
brún rann upp. Og er hann sá, að
hann gat ekki fellt hann, láust hann
hann á mjöðmina, svo að Jakob
gekk úr augnkörlunum, er hann
glímdi við hann. Þá mælti hinn:
Slepptu mér, því að nú rennur upp
dagsbrún. En hann svaraði: Eg
sleppi þér ekki nema þú blessir
mig. Þá sagði hann við hann: Hvað
heitir þú? Hann svaraði: Jakob. Þá
mælti hann: Eigi skalt þú lengur
Jakob heita, heldur ísrael; því að
þú hefur glímt við Guð og fengið
sigur. Og Jakob spurði hann og
mælti: Seg mér heiti þitt. En hann
svaraði: Hvers vegna spyr þú mig
að heiti? Og hann blessaði hann
þar.“
Tóndæmi III
Þannig em vegir listarinnar
órannsakanlegir: Gamla testamen-
tið er málaranum Chagall, rússn-
eskum gyðingi, innblásturslind, og
málverk hans verða íslensku tón-
skáldi sköpunarhvati — frábær
fiðlukonsert hefur orðið til. Það er
þarflaust að velta því fyrir sér, hvort
Poemi sé hermitónlist eður ei. Tón-
listin er lítrík, lýsandi og dramatísk.
En það er öll góð músík, því hún
virkar á sálina og örvar hugarflug-
ið. Hrein tónlist, sem svo er kölluð,
fyrirfmnst tæplega. Og tónlistin
verður ekki skilin frá öðmm lista-
þáttum mannssálarinnar.
Hafliði nýtur í Poemi góðs af
reynslu sinni sem strengjaleikari.
Allt er verkið andlega útfært,
tæknilegt öryggi höfundarins sést
í smæstu eigindum þess. Leikfor-
skriftir era nákvæmar og allir
strengjaeffektar, sem em margir
ekki! Og ótta sló yfir hann og hann
sagði: Hversu hræðilegur er þessi
staður! Hér er vissulega Guðs hús
og hér er hlið himinsins! Og Jakob
reis árla um morguninn og tók
steininn sem hann hafði haft undir
höfðinu og reisti hann upp til merk-
is, og hellti olíu yfir hann.
Tóndæmi I
Annar þátturinn heitir Sonar-
'fórnin. Og enn vitnum við í fyrstu
Mósebók, 22. kapítuia: „Eftir þessa
atburði reyndi Guð Abraham og
mælti til hans: Abraham! og hann
svaraði: Hér er eg. Og hann sagði:
Tak þú einkasoninn þinn, sem þú
elskar, hann ísak, og far þú til
Móríalands og fórna honum þar að
brennifórn á einu af fjöllunum sem
ég mun segja þér til. Og Abraham
var árla á fótum næsta morgun og
lagði á asna sinn, og tók með sér
tvo sveina sína og Isak son sinn;
og hann klauf viðinn til brennifórn-
arínnr, tók sig upp og hélt af stað,
þangað sem Guð sagði honum. Á
þriðja degi hóf Abraham upp augu
sin og sá staðinn álengdar. Þá sagði
Abraham við sveina sína: Bíðið hér
hjá asnanum; en við smásveinninn
munum ganga þangað, til að biðjast
fyrir, og komum svo til ykkar aftur.
Og Abraham tók brennifórnarvið-
inn og lagði syni sínum ísak á
herðar, en tók eldinn og hnífinn sér
í hönd; og svo gengu þeir báðir
saman. Þá mæ,lti Isak við Abraham
Anker Jörgensen afhendir Tónlístarverðlaun Norðurlandaráðs.