Morgunblaðið - 29.11.1987, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. NÓVEMBER 1987
B 5
íbúð í Reykjavík. Þau eiga eina
dóttur, Temmu Bell, sem einnig
hefur getið sér gott orð sem list-
málari. Hún er gift Ingimundi
Kjarval og býr með honum á
sveitabýli utanvið New York þar-
sem þau leggja bæði stund á
myndlist.
Louisa Matthíasdóttir er löngu
komin í hóp virtustu málara vest-
anhafs og mikið látið með hana
í bókum, blöðum og tímaritum,
en hún hefur aldrei látið velgengn-
ina stíga sér til höfuðs, er eftir
sem áður sama hlédræga, orðfáa
og launkímna konan og hún var
fyrir rúmum þremur áratugum
þegar vegalaus sveinstauli barði
myndfleti og þær verið fremur
kyrrstæðar, en hér var minna lagt
uppúr skýrt afmörkuðum flötum
og mun meiri áhersla lögð á
sveigjanleik sem leiddi fram innri
byggingu myndanna og raun-
verulegan eða hugsanlegan
hreyfanleik persónanna. Margar
myndanna voru af Temmu í ýms-
um stellingum og sýndu árang-
ursríka viðleitni listakonunnar við
að beita pensilförunum til að
„opna“ formin, láta manneskjuna
renna saman við umhverfíð, verða
lífrænn partur af stærri heild.
Þetta kom enn greinilegar fram
í allmörgum myndum af liggjandi
manni, sem Louisa hafði málað
af manni sínum sumarið 1955
þegar þau hjón dvöldust í
MacDowell-listamannanýlen-
dunni í Connecticut. Þessar
myndir eru að því leyti frábrugðn-
ar öðrum verkum Louisu, að yfír
þeim hvílir einstaklega fínlegur
og ljóðrænn blær þær eru ekki
fyrst og fremst glíma við form-
sköpun, heldur einskonar æfíngar
í hámákvæmri meðhöndlun pens-
ilsins til að skapa dýpt með því
að láta hin ýmsu blæbrigði græna
litarins leikast á. Ég hef jafnan
hugsað til þessa kafla í ferli Lou-
isu sem „græna skeiðsins".
Á sýningunni í Tanager Gallery
1958 var meðalverð á myndum
Louisu 250 dollarar og seldust þó
dræmt. Hún sýndi mér þá vinsemd
að selja mér eina „grænu mynd-
anna“ á hálfvirði, og hefur hún
verið mér látlaust augnayndi í
aldarþriðjung.
Næsta sýning sem ég sá var í
Robert Schoelkopf Galleiy í New
York vorið 1984, og gat þar að
lfta þá tegund málverka sem
mönnum urðu svo hugstæð á
Kjarvalsstöðum sumarið 1984 og
þessi bók er meðal annars til vitn-
is um. En nú brá svo við að verðlag
var langt fyrir utan og ofan mína
djörfustu drauma: ódýrustu
mjmdimar kostuðu 24.000 doll-
ara, og ellefu málverk vom seld
þegar mig bar að garði á fyrstu
dögum sýningarinnar.
Þetta fjárhagslega heljarstökk
segir vitaskuld lítið sem ekkert
uppá hjá henni og var tekið einsog
glataða syninum. Þó hún standi
nú á sjötugu starfar hún enn af
sömu elju og einbeitni og fyrr á
ámm.
Þó Louisa hafí verið árlegur
gestur í heimalandinu undanfama
áratugi hefur hún aldrei eftit til
einkasýningar hérlendis, svo kyn-
lega sem það hljómar um jafnvíð-
þekktan og virtan listamann.
Fyrstu umtalsverðu nasasjón af
verkum hennar fengu íslendingar
á Listahátfð 1984, þegar tíu
íslenskum „útlögum" var boðið
að sýna á Kjarvalsstöðum. Á þeirri
eftirminnilegu sýningu sýndi Lou-
isa 51 mynd og skipaði tvímæla-
laust heiðurssessinn, vakti óskipta
athygli allra sem sýninguna sóttu,
enda er varla oftnælt að í myndum
hennar sé ísland séð með ferskum
að ekki sé sagt ófreskum augum
og sýnimar þannig túlkaðar að
allt verður sem nýtt, æmar, kýr
og smalinn.
Það kann að vera rétt athugað
hjá Aðalsteini Ingólfssyni, að
áreynslulaus tærleikinn sem auð-
kennir list hennar eigi rætur að
rekja til þess, að hún sér ætt-
landið úr fjarska og getur fyrir
bragðið sneitt hjá þarflausum
aukaatriðum, dregið fram það eitt
sem máli skiptir í samleik forma
og lita í íslenskri náttúru. Hvað
sem öðru líður býr veröldin sem
hún skapar yfír þeim tærleik
skynjunar og þeim einfaldleik
tjáningar sem við setjum í sam-
band við sýnir bemskuáranna,
þegar allt var óbrotið, litskrúðugt
og uppmnalegt. Þvílfkur galdur
er afrakstur mikillar elju samfara
þeirri fágætu gáfu að varðveita
bemska sjón og bemskan hug
gegnum margvísleg boðaföll full-
orðinsáranna.
Fyrsta sýning Louisu sem ég
sá var haldin í Tanager Gallery í
New York haustið 1958. Þar gat
að líta myndir frá næstliðnum
áratug, þegar listakonan lagði
sérstaka og samfellda rækt við
mannamyndir. Á því skeiði vaið
ákveðin þróun hjá henni í gerð
mannamynda. í fyrri myndum
hafði hún lagt höfuðáherslu á
um hlutfallslegt gildi þeirrar listar
sem Louisa skóp fyrr og nú, en
heilmikið um óútreiknanlega
duttlunga þeirra markaðslögmála
sem listamenn f hinum stóra heimi
em ofurseldir. Louisa var fráleitt
hundrað sinnum betri 1984 en hún
var 1958, en hún hafði öðlast
verðskuldaða viðurkenningu og
frægð sem færði henni fjárhags-
lega umbun ævilangrar elju.
i