Morgunblaðið - 29.12.1988, Page 6

6 B
MORG UNB LAÐIÐ, VIDSKEPTLXIVINNUIÍF FIMMTUDAGUR 29. DESEMBER 1988
Iðnaður
Þemadagar Iðntæknistofnunar
Iðnaðurinn eygir enga möguleika
ÓHÆTT ER að segja að þrátt fyrir slæma fjárhagsafkomu iðnað-
arins séu forsendur fyrir aukinni iðnþróun mjög góðar þegar lit-
ið er til reynslu og þekkingar þeirra sem starfa innan samkeppn-
isgreina iðnaðarins. Þó rekstrarafkoma margra fyrirtælga sé
bágborin er tíl staðar kunnátta á hinum ýmsu sviðum rekstrar-
tækni og vöruþróunar auk mikils vilja sem ætti að gera okkur
samkeppnisfæra við aðrar þjóðir ef ytri aðstæður leyfa.
Þetta eru þær niðurstöður sem
draga má af svokölluðum þema-
dögum Iðntæknistofnunar íslands
sem haldnar hafa verið á þessu
ári með sjö mismunandi iðngrein-
um, þ.e. málm-, fata-, tré-, plast-,
efna-, umbúða- og matvælaiðnað-
ur. Tilgangur fundanna var annars
vegar að fá menn starfandi innan
iðnaðarins og öðrum þeim sem
tengjast iðngreinunum til að ræða
núverandi stöðu og væntanlega
þróun og hins vegar að koma auga
á sameiginlegar leiðir til úrbóta.
Fulltrúar frá um 30 til 70 aðilum
voru samankomnir á hveijum
fundi.
Framtíð í matvælaiðnaði
„Framleiðsla á gosdrykkjum
hefur næstum tvöfaldast hér á
landi frá árinu 1984, aðallega
vegna breyttra umbúða," sagði
Ragnar Birgisson, forstjóri Sanitas
hf. í erindi hans kom einnig fram
að gosdryklqaneysla hvers íbúa á
íslandi á síðasta ári hefði verið 112
lítrar að meðaltali en á sama tíma
hefði hver Danir að meðaltali
drukkið 42 lítra, hver Svíi 40 lítra
og hver Finni 32 lítra.
í erindi sínu, sem fjallaði um
vöruþróun, sagði Ragnar að þrátt
fyrir mikla gosdrykkju og ölneyslu
okkar hefði breyting á umbúðum
úr glerflöskum í stórar plastflöskur
og áldósir orðið til þess að sala
hefði farið fram úr björtustu von-
um framleiðenda.
Árið 1980 var gosdrykkjafram-
leiðsla hér á landi 18 milljónir lítrar
og fór stigminnkandi til ársins
1984 eða í 16,6 milljónir lítra. Upp
frá því hefur framleiðslan aukist
stórum og er á þessu ári u.þ.b. 30
millj. lítrar. Þessi næstum helm-
ings aukning á fjórum árum er að
mestu leyti vegna breyttra um-
búða.
Á fundinum upplýsti Ragnar að
ekki færri en 119 tegundir öl og
gosdrykkja væru á boðstólum hér-
lendis þegar taldar væru.með bæði
tegundir og umbúðastærðir.
Á þessu ári eru coladrykkir
69,7% allrar gosframleiðslu. Óg
þegar gerður er samanburður á
coladrykkju okkar og nágranna-
eftir Bjama Sigtryggsson
Stöð 2 mætir kreppueinkennum
í viðskiptalífmu eins og svo mörg
önnur fyrirtæki, með því að skera
niður útgjöld. Þegar þannig stendur
á geta menn valið um að gera slíkt
á kostnað gæða (sem getur reynst
álíka farsælt og að gleypa eitrað
peð í skákinni) — eða draga úr
umsvifum en viðhalda gæðum.
Spamaður Stöðvar 2 er meðal
annars fólginn í því að hætta að
greiða þýðendum erlends efnis um-
samin laun, heldur láta þýðendur
bjóða niður þóknun sína með inn-
byrðis keppni um lága þóknun.
Afdrifarikur
merkingarmunur
Þetta er hvort tveggja íhugunar-
efni fyrir útflutningsfyrirtæki, sem
þjóðanna kemur í ljós að meðaltal
okkar neyslu var 71 lítri á mann
árið 1987, 16 lítrar hjá Dönum og
12 lítrar hjá Svíum.
Theódór S. Halldórsson, fram-
kvæmdasljóri Sölustofnunar lag-
metisins, ræddi á fundinum um
möguleika á útflutningi tilbúinna
matvæla.
Theódór taldi möguleika til út-
flutnings á fískafurðum sem eru
tilbúnir til hins endanlegra neyt-
anda vera mjög bjarta og ekki síður
nauðsynlega vegna þess að draga
þurfí úr veiðum á helstu nytjafísk-
um okkar og þar með þurfi að
auka verðmæti fisksins með frek-
ari vinnsiu.
„Við þurfum að hafa stöðugt
framboð af vörunni allt árið, jafn-
vel þó t.d. síldarvertíðin sé einung-
is þrír mánuðir ár hvert. Ef tíma-
bundinn skortur er á einhverri
vörutegund í verslanir er einhver
önnur vara tekin inn í staðinn og
nóg er framboðið," sagði Theódór.
Endurbæta þarf flutninga á er-
lenda markaði. Vörukaupendur
setja okkur þau skilyrði að fá vör-
una á nákvæmlega þeim tíma sem
um er samið annrs er næsta víst
að ekkert verði af viðskiptunum.
Flutningar með flugi eru mikilvæg-
ir í þessu sambandi vegna fjar-
lægðar landsins frá viðskiptavin-
unum en því miður hafa fögur fyr-
irheit um fraktflug brugðist hingað
tiL Til að mæta þessum vanda
hefur Sölustofnun lagmetisins
komið upp vörulagerum erlendis,
sem hægt er að afgreiða úr með
skömmum fyrirvara.
Markaðssvæði SL skiptist þann-
ig að 60% afurðanna fer til V-
Evrópu, 25% til A-Evrópu, 12% til
Bandaríkjanna og 3% til annarra
landa. „Hver markaður hefur sínar
venjur. Þýskaland vill rækjuna í
pappaöskju, Frakkinn vill hana í
áprentaðri dós, ítalinn vill hana í
glasi og Bretinn vill hana gefíns."
Þannig hefur hvert land sínar venj-
ur sem framleiðendur verða að
koma til móts við.
Að lokum nefndi Theódór nokk-
ur dæmi um möguleika til útflutn-
ings sem við látum ónýtta í dag
en gætu orðið arðvænlegir í fram-
þurfa mikið að nota þýðingar úr
íslensku yfír á erlend mál. Spamað-
ur á því sviði getur reynst mörgum
dýrt spaug, eins og dæmi um danskt
fyrirtæki sýnir glöggt. Það þurfti
að greiða hollensku umboðsfyrir-
tæki sínu jafnvirði 17 milljóna
króna vegna ágreinings um merk-
ingu enska orðsins „finally“. Rang-
túlkun orðsins hafði afdrifarík áhrif
á viðskipti fyrirtækisins. Danimir
töldu það merkja „um síðir“, eða
„hugsanlega", en hollenska fyrir-
tækið túlkaði það réttilega sem „að
lokum“. Með réttu hefði átt að
skrifa enska orðið „eventually" í
sölubæklinginn.
Skiljið hugsunarháttinn
í allri útflutningsstarfsemi skipt-
ir verulegu máli að seljendur temji
tíðinni. Fyrst er til að taka innmat
úr físki, t.d. lifur. „Vandamálið
liggur í því að erfiðlega reynist að
fá menn til að hirða lifrina, henni
er kastað, keppnin um að ná inn
sem mestum afla leiðir til þess að
fiskurinn sem upp kemur nýtist
ekki sem skyldi, þó er ekki greitt
minna en þorskverð fyrir lifrar kg.“
Annað dæmi um útflutnings-
möguleika á innmat úr fiski eru
hrogn sem hægt er að reykja og
pakka í lofttæmdar umbúðir.
„Skelfískur er í tísku," sagði
Theódór og benti á fjölmarga
möguleika til betri vinnslu á rækju,
hörpudisk og ýmsum krabbateg-
undum.
„Síldveiðar eru að aukast. Við
lagmetismenn notum yfír 4.000
tonn af síld upp úr sjó á ári í okk-
ar framleiðslu." En framleiðendur
neyðast til til að kaupa ódýrt hrá-
efni sem bitnar á gæðunum. Mikl-
ir möguleikar eru fyrir hendi í
vöruþróun síldarvinnslunnar.
„Fiskeldi er í uppgangi hér og
skapar möguleika til frekari
vinnslu. Með því að hafa fylgst
með því á sýningum erlendis sl.
ár sér maður hversu mikið laxaaf-
urðir hafa þróast, fyrst frá því að
vera heill fískur ísaður í það að
sér hugsunarhátt kaupenda. Til
þess verða þeir að skiljá menningu
þeirra, og umfram allt tungumál.
Það er ódýr leið í þessum efnum
eins og öðrum, að sniðganga sér-
þekkinguna og fela frændanum að
þýða bæklinginn eða dótturinni að
hanna umbúðimar. Það getur orðið
á kostnað gæðanna og þar af leið-
andi kostað útflutningsfyrirtækið
viðskiptin sjálf.
Þegar samdráttar gætir á mörk-
uðum eða ef kostnaður heima fyrir
fer úr böndunum er viturlegast að
slá skjaldborg um þann vaming eða
þá afurð, sem sterkust stendur og
slaka þar ekki á gæðunum.
Nýir möguleikar —
nýtt heimanám
Eins er ráðlegt að halda áfram
að verja fé til að afla sér þekkingar
úr honum era í dag búin til lista-
verk.“
Auka þarf skilning
neytenda á gæðum
íslenskrar málningar
og sápu
Á þemadegi í efnaiðnaði var
rætt um stöðu íslensks efnaiðnaðar
og framtíðarmöguleika, sérstak-
lega með tilliti til málningariðnaðar
og sápuframleiðslu.
Páll Kr. Pálsson, forstjóri Iðn-
tæknistofnunar íslands, ræddi
fyrst um nauðsyn samstarfs og
samruna íslenskra efnafyrirtækja.
Hann taldi þann fjárhagsvanda
sem íslensk iðnfyrirtæki standa
frammi fyrir ætti jafnvel eftir að
vara næstu tvö árin til viðbótar.
„Ein meginleiðin úr vandanum er
samstarf og samruni fyrirtækja
innan sömu iðngreinarinnar,“
sagði Páll.
Fyrirtæki í slæmri rekstrarað-
stöðu þurfa helst á aukinni sam-
vinnu að halda. Helstu spamaðar-
kostir sem þetta hefði í för með
sér era t.d. á sviði tækjanota, dreif-
ingar, rannsóknar- og þróunar-
starfs, birgðahalds og ýmissa
rekstrartæknilegra þátta.
um kaupenduma sjálfa og menn-
ingaramhverfi þeirra. Nú þegar
Flying Tigers era að heíja millilend-
ingar hér á leiðinni milli Japans og
Mið-Evrópu skapast möguleikar á
auknum útflutningi héðan til Jap-
ans. Þeir sem huga að slíku gerðu
vel í að undirbúa sig undir þá mark-
aðssókn með því að leita til þeirra
íslendinga, sem búið hafa í Japan,
til að læra heima um siði og háttu
væntanlegra viðskiptavina sinna,
áður en lagt er af stað í austurátt.
Það gildir nefnilega það sama í
útflutningsstörftim og í skólanámi,
að það borgar sig að læra heima,
ekki síst að lesa vel fyrir próf.
Höfundur er markaðsfræðingur
að mennt og mun skrifa að stað-
aldri pistla um markaðsmál.
Óskar Maríusson, framkvæmda-
stjóri í Málningu hf., rakti í fróð-
legu erindi þróun og stöðu iðn-
greinarinnar og spáði út frá stöð-
unni í framtíðarhorfur.
Fram kom að hlutdeild íslenskr-
ar framleiðslu á innanlandsmark-
aði í málningu, lakki, lími og hlið-
stæðum vörum hefðj, lækkað úr
85% árið 1954 í um 50% árið 1987.
„ísland gengur í EFTA árið 1970
með 10 ára aðlögun, þ.e. niðurfell-
ingu tolla í áföngum til ársins 1980
og samningum við EBE 1972.
Þetta kemur fram í hlutdeild inn-
lendra málningaframleiðenda, sem
fellur í um 65% á aðlögunartímabil-
inu. Eftir 1980 hefur jafnt og þétt
sigið á ógæfuhliðina og hlutdeild
íslenskrar framleiðslu er komin
niður fyrir 50% árið 1987.
Ekki era sambærilegar tölur til-
tækar fyrir þvotta- og ræstiefna-
iðnaðinn, en markaðshlutdeild inn-
lendra framleiðenda af heildar-
markaði í þeirri grein árin
1978—87, gefur ljóslega til kynna,
að hún er nokkuð í takt við hlut-
deild málningaframleiðenda það
tímabil."
Varðandi tækniþróun í þessum
iðngreinum kvað Óskar ekki
ástæðu til að ætla mikilla breyt-
inga á næstunni í framleiðsluað-
ferðum og sjálfvirknivæðingu
vegna smæðar markaðsins og
^ölda innlendra framleiðenda.
Fremur verður leitast við að gera
ákveðna þætti framleiðslunnar
sjálfvirka og halda þeim tíma í
lágmarki, sem fer í að skipta úr
einni framleiðslutegund í aðra.
Að sögn Óskars hefur hráefni
og hráefnavinnsla tekið miklum
breytingum á undanfömum árum
og búast má við áframhaldandi
þróun sem gerir framleiðsluna
bæði auðveldari og hraðvirkari.
„Dæmi eru um vöru sem tók vikur
að framleiða á 7. áratugnum en
vinnst nú á einum degi. Einnig
má fínna dæmi um þreföldun á
framleiðni innlendra fyrirtækja í
þessum greinum, þegar þessir
tímar era bomir saman. Búast má
við því, að þessi þróun haldi áfram,
forvinnsla fari í auknum mæli fram
erlendis, en lokastig og aðlögun
framleiðslunnar fari fram hér á
landi. Þess eru einnig dæmi að
innlendir framleiðendur láti er-
lenda aðila framleiða fyrir sig til-
búna vöra, sem þeir síðan setja í
innlendar notendaumbúðir. Þá fæ-
ÁMARKAÐI
Það borgar sig að læra heima