Morgunblaðið - 15.04.1989, Síða 3

< 'MORÓIJNBIAÐÍÐ LAUGARDAGtH? ‘l5Í APRÍL l’ésg
B 3
sem verið er að staglast á hér uppi
á einangruðu útskerinu til að rétt-
læta kaupin, hefur næsta lítið að
segja miðað við sjálfan alþjóðlega
markaðinn og hann er skýr en afar
flókinn og ber ekki að einfalda hér,
þar sem næsta lítil festa er á honum.
- O -
skuldbundu félagar sig til þess að
gefa safninu reglulega verk eftir sig
og þannig hafa verk eftir íjölmarga
listamenn, innlenda og erlenda,
áskotnast safninu.í gegnum árin.
Nýlistasafnið er sjálfseignarstofnun
og félagar þess nú eru um 80. Frá
Annað, sem lítil festa er í hér á
landi, eru sýningarmálin, en það er
langt síðan tekist hefur að setja upp
markverða opinbera sýningu á verk-
um lifandi listamanna, sem hefur
haft aðdráttarafl og vakið óskipta
athygli almennings. Jafnvel virðist
ekki leitað eftir því, heldur reynt að
miðstýra ákveðnum skoðunum til
fólksins, sem er eitur í beinum þess,
og næsta úrelt fyrirbæri erlendis, ef
Norðurlöndin eru undanskilin (sbr.
norrænu listamiðstöðina í Svíaríki.)
í byrjun þessa áratugar eða jafn-
vel fyrr sagði ég í einum pistla minna
frá þeirri spá nafnkunnustu örtölvu-
fræðinga heimsins, að þessi áratugur
ætti eftir að verða áratugur skap-
andi lista og vægi þeirra aukast stór-
lega. Og þessi spá hefur einmitt
gengið eftir, því að aðstreymið að
söfnum og sýningum hefur marg-
faldast hvað myndlistina snertir og
nýjum safnbyggingum og risastórum
menningarmiðstöðvum hefur skotið
upp um allan heim auk þess, sem
stærstu söfn í heimi eru farin að
skila hagnaði og það jafnvel nútíma-
listasöfn! Hér koma Norðurlandabúar
upp um nokkra einangrun hjá sér,
en engir eins og við íslendingar, en
hér hefur frekar dregið úr aðsókn
en að hún hafi stóraukist. Listasafn
Islands væri t.d. fjarlægur draumur
hefðu ekki einstaklingar komið til
með höfðinglegar gjafir og því meg-
um við alls ekki gleyma. Opinberar
spo’rslur til myndlistarmanna teljast
ölmusur og listskreytingarsjóður er
geymdur undir rassi ráðamanna og
nást einungis skildingar úr honum.
Væri kannski ráð að virkja hann
til fulls og byrja á því að dreifa lykil-
verkum lifandi listamanna um landið,
í skóla, félagsheimili og opinberar
stofnanir, í stað þess að láta þau
rykfalla í geymslum þeirra sjálfra.
Bíða eftir að listamennirnir burtkall-
ist og verkin verði margfalt dýrari
en þau eru fáanleg á í dag. — Það
er og ekki einhlítt að skella skuld-
inni á fjölgun myndlistarmanna, list-
húsa og þar með sýninga, því að
góðár sýninga ættu að standa vel
undir sér eins og fyrrum.
Þetta skeður á tímum, er við erum
einmitt fljótari öðrum þjóðum að til-
einka okkur sjálfa tölvumenninguna
og hér er rokkið, aulafyndnin og
poppið stærri þáttur í þjóðlífinu en
annars staðar, sem ég þekki til. Það
vantar og mikið á, að sjónvarp sinni
almennri upplýsingaskyldu hér, hvað
þá að fara fram úr henni, og sé það
gert er gjarnan skussinn settur við
hlið alvarlegs listamanns og hefur
hér myndlistin mikla sérstöðu.
Dæmi um undarlega miðstýringu
í sýningarmálum eru sýningar Lista-
safns íslands og Kjarvalsstaða á
SÚM-hópnum, sem þó er alls góðs
maklegur. Eftir stóra sýningu í Lista-
safni Islands á verkum SÚM í eigu
Nýlistasafnsins, og sem það hefur
sjálft fest sér undanfarin misseri, þá
eru sumar myndanna fluttar beint á
Kjarvalsstaði á nýja fímm vikna sýn-
ingu við hóflega almenna hrifningu
og blasir t.d. „Hjarta" Jóns Gunnars
við gestunum er inn er komið, en
það skipaði einnig veglegan sess á
listasafninu!
Slíkt tíðkast ekki einu sinni í millj-
ónaborgum úti í hinum stóra heimi
og er vissulega hálf vandræðalegt
hér í fámenninu. Er hér ekki komið
dæmi um vanhugsað ofurkapp
ýmissa aðila við að lyfta undir
ákveðna hluti á kostnað annarra og
þá einkum fyrir misskilda þegn-
skyldu við útlend viðhorf?
Hér er ég hvorki að dæma félags-
skapinn né verkin, en spyr bara í
einfeldni minni, hvort þetta sé ekki
full stór skammtur í einu, í jafn litlu
samfélagi? Og hér spyr ég einnig,
hvort þetta eigi að vera í stíl við
„kvennaathvarfið“ í Svíavirki, Suom-
enlinna? Þar eru og einnig skipulagð-
ar farandsýningar á nýjustu fréttun-
um frá Köln og New York og höfund-
arnir norræn ungmenni, nýútskrifuð
úr listaskólum í þessum löndum, sem
iðulega eru sótthreinsuð, bólusett og
heilaþvegin af listsögufræðingum og
listhúsum heimsborganna. Og mætti
jafnvel segja að aðallega séu það
flugurnar, sem rata inn á slíkar mið-
stýrðar sýningar og fuglahræður
Þetta er mólverkið sem olli verð-
sprengingunni ó myndverkum Svnvars
Guðnasonar í september 1986, er
Listasafn íslands keypti það ó 183.000
kr. danskar að viöbættum 127.%.
væri óþarfí að setja á tún eða garða
í nágrenninu stundi starfsfólkið þá
iðju að rækta garðávexti til að hafa
eitthvað fyrir stafni á meðan beðið
er eftir mannfólkinu.
Auðvitað er unga fólkið alls góðs
maklegt, en það er hreint túlkunarat-
riði en ekki sköpun, að taka þannig
upp hugmyndir annarra og gera að
alþjóðlegu hópefli og það meira að
segja með gæðastimpli frá söfnun-
um. Þannig er fijálslyndið jafnvel
orðið að íhaldssömum akademisma á
borð við hina viðurkenndu „salon“-
myndlist síðustu aldar í París, og
hefur þá hugtakið snúist um sjálft
sig. T.d. sjá menn nær sömu núlista-
verkin á söfnum um þvera Evrópu,
sem gera þau minna forvitnileg.
í Kóngsgarðinum í Kaupmanna-
höfn (Kongens Have) sá ég sl. sumar
heilmikla höggmyndasýningu, sem
fór mjög vel í mig, og 'mér fannst
ég kannast vel við — minnti mig á
útisýninguna á Dokumenta í Kassel,
nákvæmlega 20 árum áður og svo á
fjölmarga heimskunna núlistamenn
— en er ég fór að athuga nöfnin
uppgötvaði ég, að þau voru víst
mörg hver eina nýjungin! Sem sagt
sömu form en önnur nöfn og í stað
þess að slík fréttamennska sé ein-
angrað fyrirbæri fólks að þreifa fyr-
ir sér eða smálistahópa eins og t.d.
Tíu myndlistarmenn
halda sídustu sýninguna
í Nýlistasafninu
því 1980 hafa á þriðja hundrað sýn-
ingar og aðrir listviðburðir farið fram
í sýningarsal safnsins þannig að mik-
ilvægi þess í listalífí borgarinnar
verður seint ofmetið. „Hér hafa
margir af okkar þekktari listamönn-
um af yngri kynslóðinni stigið sín
fyrstu skref á listabrautinni og einn-
ig hafa listamenn oft átt hér innan-
gengt þegar aðrir sýningarsalir hafa
ekki staðið þeim til boða. Hér hefur
mikil áhersla verið lögð á að kynna
innlenda og erlenda nútímalist og
hefur Nýlistasafnið verið einn aðal-
.......
vettvangur framsækinna ungra
myndlistarmanna sem farið hafa
ótroðnar slóðir í listsköpun sinni,“
sagði Kristján Steingrímur.
„Útlendingar verða yfirleitt mjög
hissa þegar þeir heyra að Nýlistasaf-
nið er rekið af listamönnunum sjálf-
um. Erlendis tíðkast þetta ekki vegna
þess að þar er eftirspum listasafna
SÚM forðum, eða leitað sé enn lengra
aftur, Septembersýningarmanna, þá
er þetta orðið hópefli og jafnvel kennt
í listaskólum.
Það er líkast því sem menn nenni
ekki lengur að leggja alla þá vinnu
og baráttu á sig, sem þarf til að
skapa upprunalega list, en að aðalat-
riðið sé að vera með og láta fjar-
stýra skoðunum sínum.
Og þó allt virðist hafa verið fund-
ið upp, sem mö^ulegt er að fram-
kvæma í myndlist, eru þó jafnan
nýir einstaklingar að koma fram með
persónuleg einkenni og skera sig úr,
því að hér gilda sömu lögmál og í
náttúrunni, sem stöðugt er að end-
urnýja sig.
Þegar ég skoða svona sýningar
og rekst svo á eitt „akademískt"
verk, þá léttir mér jafnvel og finnst
það nútímalegt — verð hræddur um,
að ég sé að verða íhaldssamur karl-
fauskur, en uppgötva svo, að starfs-
bræðrum mínum um víða veröld og
á öllum aldri er svipað innanbijósts!
Og hér skal koma fram, að bygg-
ingarstílar fortíðarinnar eru jafnvel
komnir í tísku aftur og fjölskrúðugur
íburðarmikill stíll „Belle Éqoque",
sem rifinn var niður af fylgjendum
hreina forma „funkis-stefnunnar“,
er „æðið“ í dag og þangað leitar fólk.
Hver vildi t.d. ekki fá aftur inn-
réttingarnar í Hótel Borg eins og þær
voru, þegar það var byggt, eða
sígilda rakarastofu eins og Valda
rakara á Laugaveginum? Einmitt á
slíka staði stímar fólk í dag og þá
ekki síst núlistamenn! Heitir víst aft-
urhvarf til náttúrunnar.
- O -
Eitt af því skemmtilegasta, sem
ég veit, er að skoða svipmiklar og
vel upp settar núlistasýningar, en
Morgunblaðið/Emilla
Kees Visser og Pétur Magnússon
myndlistormenn, tveir þeirra sem sýna
á samsýningu Nýlistasafnsins er opnuö
veröur i dag.
eftir nútímalistaverkum miklu meiri
en hér er,“ sagði Kees Visser.
Aðspurður um hvort hætta væri á
því að Nýlistasafnið lognaðist útaf
við þær breytingar sem framundan
eru sagði Kristján Steingrímur að
það væri auðvitað mjög slæmt ef svo
færi, „því þetta hefur nánast verið
eini vettvangurinn fyrir unga nútí-
malistamenn að koma verkum sínum
á framfæri. Undanfarin ár hefur
rekstur Nýlistasafnsins nánast
byggst á velvild Alþýðubankans, því
húsnæðið hér við Vatnsstíginn er í
eigu bankans og safnið hefur notið
mjög góðra leigukjara. Nú telur
bankinn sig þurfa að nota húsnæðið
og það er ekkert við því að segja,
en þá liggur beinast við að opinberir
aðilar sinni þessu máli. Safnið er
orðið tíu ára gamalt og hefur löngu
sannað tilverurétt sinn. Ég óttast líka
að ef safnið hverfur geti komið aftur-
kippur í þróun íslenskrar nútímalist-
ar.“
„Það er líka sárt að missa þetta
húsnæði hér við Vatnsstíginn því
hvergi annars staðar í borginni hefur
verið sýningarsalur sem býður upp
á eins marga möguleika. Hér hefur
nánast verið hægt að gera hvað sem
er,“ sagði Pétur. Aðspurðir hvort það
væri keppikefli Nýlistasafnsins að
stofnun á borð við Listasafn íslands
yfírtæki safnið sögðu þeir það vera
viðkvæmt mál. Pétur benti m.a. á
að með slíku kæmust verk heillar
þeim hefur því miður fækkað á
síðustu árum eigi maður að trúa lis-
trýnendum heimspressunnar.
Að setja upp eina mikla og vel-
heppnaða sýningu, sem hefur að-
dráttarafl á fólk, er mikið mál og
þeim sem tekst slíkt, er líkt við leik-
stjóra, enda segir einn hinn frægasti
slíkur, „að sýning sé sjálfstætt sköp-
unaratriði".
Sá er um ræðir er hinn 56 ára
gamli Christos M. Joachimides og
er m.a. höfundur hinnar miklu sýn-
ingar „Zeitgeist" (tíðarandi) í Berlín
1982 í byggingu Walters Gropiusar.
Þar gekk hann út frá þrem megin-
reglum; tandurhreinum rúðum, snjó-
hvítum veggjum og gljáandi parkett-
gólfum. Hann útskýrði það þannig:
Sýningarrými er sálfræðilegs eðlis
og umgerðin verður að vera við
hæfi. Byggingin, sem hýsir listina,
sker úr um árangur hugmyndar og
framkvæmdar.
Nýjasta afrek Joachimidesar var
að setja upp fræga sýningu á lista-
verkaeign hjónanna Ileana og Micha-
el Sonnabend í „Hamborgaijám-
brautarstöðinni" í Berlín, sem lauk
26. febrúar í ár og vakti mikla at-
hygli.
Þetta er maðurinn, sem hefur ver-
ið ásakaður um að hugsa of mikið
um markaðssetningu listarinnar, sem
sjálfsagðan hlut, og er m.a. gerður
ábyrgur fyrir því að nýbylgjumál-
verkið reis svo hátt (nú að margra
áliti um sumt óverðskuldað). En með
„súpersýningunni" Zeitgeist er hann
sagður hafa opnað allar dyr ferskum
núlistarstraumum og gert að mark-
aðsvöru, sem náði áður fullkomlega
óþekktum hæðum og malaði gull í
vasa ungra hæfileikamikilla lista-
manna, gerði marga þeirra milljónera
í einu vetfangi að segja má.
Þessi töframaður fullyrðir þó, að
hann hafí ekki haft markaðssjónar-
mið í huga, hvað sem til er í því.
Menntun hefur hann drjúga í lista-
sögu, þjóðfélagsfræði og heimspeki,
en í það eyddi hann heilum níu árum
í Heidelberg og Berlín, áður en hann
fann fast undir fæti tii stórhuga
framkvæmda. En að maðurinn, sem
fæddur er í Aþenu og því grískur,
eins og nafnið ber með sér, hafi
haft tilfínningu fyrir málaralist má
ráða af því, að hann kynnti málverk
eftir bóga eins og Marchus Lúperts,
Georg Baselitz og Bernd Koberling
í Aþenu þegar árið 1967!
Oldungaráð Berlínarborgar hafur
virkjað þennan mann ásamt Wieland
Schmied, forstöðumanni Listahá-
skólans í Múnchen, til að undirbúa
sýninguna „Hið andlega í list eftir
1945“ árið 1990 og þar næst fylgir
trúlega Zeitgeist II árið 1991.
Allt gefur þetta augaleið, hvernig
fara skuli að til að ná til fjöldans,
menntun, hugkvæmni, áræði og
sjálfstæði og ættu norrænir (frétta-
ritarar) og þá einkum hérlendir að
hugsa sinn gang, því að annars er
hætta á, að þeir verði að forngripum
og sjálfir að sýningargripum í gler-
skápum safna.
kynslóðar íslenskra myndlistar-
manna ókeypis í eigu stofnunarinnar
á meðan verk annarra væru keypt.
Kristján Steingrímur sagði einnig að
mörgum verkanna í eigu safnsins
fylgdu þau skilyrði að ef safnið yrði
lagt niður í núverandi mynd yrði að
skila verkunum til sinna fyrri eig-
enda. „Það er því ekkert markmið í
sjálfu sér að safnið verði viðurkennt
af hinu opinbera á þann hátt. Hér
þarf að vera sérstakt nýlistasafn sem
væri á fjárlögum hins opinbera á
sama hátt og önnur söfn sem ríkið
rekur. Reyndar er rétt að geta þess
að ákveðnir aðilar innan borgarinnar
hafa sýnt okkur fullan stuðning og
vonandi verður það til þess að framtíð
safnsins verður tryggari en verið
hefur.“
En þar til að slíku kemur verður
listaverkasafn Nýlistasafnsins í
geymslu við Ingólfsstræti og sam-
sýning listamannanna tíu við Vatns-
stíginn er því síðasti möguleikinn til
að heimsækja þann sal sem innan
tíðar breytist í skjalageymslur fyrir
Alþýðubankann. Sýningin opnar sem
áður sagði í dag og stendur til mán-
aðamóta og er opin daglega frá
klukkan 16-20. Um helgar er opið
frá klukkan 14-20.
Texti: Hávar Sigurjónsson