Morgunblaðið - 11.08.1990, Blaðsíða 4

4 B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. ÁGÚST 1990
V.
VARÐVEITA
TÓNLISTINA
Viðtal við
Bergljótu
Jónsdóttur,
fram-
kvæmda-
stjóra ís-
lensku tón-
verkamið-
stöðvar-
innar
VIÐTAL: ELIN PÁLMADÓTTIR
NORRÆNU tónverkamiðstöðvarnar munu um næstu helgi halda
fund sinn hér á íslandi. Á þessum samstarfsfundi verða til um-
ræðu mikilvæg mál fyrir norræna tónlist. M.a. verður fjallað um
sameiginleg kynningarverkefni Norðurlandanna út fyrir heima
löndin, en í hinni hörðu samkeppni tónlistar i heiminum getur
verið erfitt að koma óþekktri tónlist á framfæri, hvort heldur hún
er ný eða gömul. í ljósi breytinga, sem fyrirsjáanlegar eru í Evr-
ópu árið 1992, verður fjallað um hvernig tónverkamiðstöðvarnar
norrænu geti enn betur gegnt hlutverki sínu og aðlagað starf sitt
þessum breytingum. En í Evrópulöndum, bæði innan Efnahags-
bandalagsins og utan, eru hafnar miklar umræður um það hvaða
áhrif bandalagið muni hafa á menningu einstakra þjóða og flæði
menningar milli landa. M.a. hvemig smáþjóðirnar standi að vígi
gagnvart hinum stærri, og um það hvernig farsælast verði að
standa að menningarmálum. Fundur Norrænu tónverkamiðstöðv-
anna hefst í Stykkishólmi föstudaginn 17. ágúst og verður fram
haldið í Reykjavík 20. ágúst.
Ekki er víst að allir átti
sig á hvað tónverka-
miðstöðvar eru og
hvert er þeirra hlut-
verk. Því var leitað
til Bergljótar Jóns
dóttur, framkvæmdastjóra ís-
lensku tónverkamiðstöðvarinnar, í
þeim tilgangi að kynna starf þeirra
í tilefni norræna fundarins. Sam-
starfsfundirnir eru haldnir með
hálfs annars árs millibili á Norður-
íöndum á víxl,nú í fyrsta sinn á
íslandi. Islenska tónverkamiðstöð-
in er þó ekki ný af nálinni, stofnuð
1968. Sú finnska er elst, stofnuð
1963, þá sænska tónverkamiðstöð-
in 1965 og hinar tvær era yngri
en sú íslenska.
Bergljót segir að aðalverkefni
íslensku tónverkamiðstöðvarinnar
sé að varðveita íslenska tónlist,
skrá hana, gefa út og koma henni
á framfæri. Tónverkamiðstöðin á
orðið mikið safn. Þar er stærsta
safn íslenskrar tónlistar í nótum í
landinu.„Við söfnum og tölvuskrá-
um tónverkin. Mest eru það afrit
af handritum, en í einstaka tilfelli
frumritin, sem við viljum síður,“
útskýrir Bergljót. „Við erum komin
með tölvuskrár og getum því leitað
að verkum eftir höfundanöfnum,
árinu þegar þau voru samin, hljóð-
færaskipan, textahöfundum
o.s.frv. Ef einhver vill vinna með
þessi verk þá leitar hann til okkar.
Flestir flytjendur íslenskrar tón-
listar fá hana hjá okkur eða hjá
höfundinum. Mjög mikið er beðið
um slíka fyrirgreiðslu erlendis frá.
Tónverkamiðstöðin sér líka um
að skrifa hljómsveitaraddir fyrir
sinfóníuhljómsveitir, en í því felst
að skrifa úr raddskrám, rödd (þ.e.
nótum) hvers hljóðfæris. Þetta er
mikið verk og vandasamt og auk
þess mjög kostnaðarsamt,“ segir
Bergljót. „Við fáum fólk til að
vinna verkið, oftast Andrés Kol-
beinsson, sem hefur fengist við það
lengi. En fleiri koma þar líka til.“
Hlutverk tónverkamiðstöðvar-
innar er semsagt að varðveita tón-
listina og gefa hana út á nótum og
í hljóðritun. Hljóðritanirnar gera
þeim sem ekki lesa nótur sér til
ánægju mögulegt að kynnast
íslenskri tónlist. Einnig sjáum við
útgáfur sem eina tegund af varð-
veislu á menningu okkar. Þegar
Bergljót er spurð hvernig útgáfan
gangi, segir hún að vel gangi þeg-
ar til sé peningur en illa þegar svo
er ekki, og það sé oftast. Fé til
útgáfu kemur úr ríkissjóði og úr
sjóðum tónskáldanna sjálfra. Nú
er t.d. verið að gefa út hljómdisk
með verkum yngstu tónskáldanna,
svo sem Kjartans Ólafssonar, Atla
Ingólfssonar og fleiri. Flytjendur
eru Guðni Franzson klarinettleik-
ari og Anna Guðný Guðmundsdótt-
ir píanóleikari. Þá er verið að gefa
út á hljómdisk verk Jóns Leifs,
sömu verkin sem flutt voru á af-
mælistónleikum hans í fyrra og
með sömu flytjendum, Sinfóníu-
hljómsveit íslands undir stjóm
Pauls Zukofskys.„Það er mikið
átak og ekki séð fyrir endann á
fjármögnuninni."
Þá kemur út í haust bók um
tónlistarlíf á íslandi, Tónlist á 20.
öldinni. Hún er á ensku og er eft-
ir Goran Bergendal, sem er sænsk-
ur tónlistarmaður og starfar hjá
Sænsku ríkiskonsertunum. Berg-
ljót segir að hann hafí verið hér
eins og grár köttur í mörg ár og
sé mjög kunnugur íslensku tónlist-
arlífi. I bókinni fjallar hann um
tónlistarlífið á íslandi á 20. öldinni
með svolitlum bakgrunni frá 19.
öld. Bæði er sagt frá tónlistinni
og tónlistarfólki. Verður þetta
fyrsta útgáfa sinnar tegundar og
mikilvæg í allri kynningu á
íslensku tónlistarlífi.
Islenska tónverkamiðstöðin er
félagi í alþjóðasamtökunum MIC,
International Association of Music
Information Centers. Þáttakendur
eru 26 þjóðir og væntanlega 28
eftir alþjóðafundinn í september
nk., þegar Japanir og Mexikóbúar
bætast í hópinn. Samtökin eru
tengd tónlistardeild UNESCO.
Hlutverk einstakra tónverkamið-
stöðva er nokkuð breytilegt. Hug-
myndin er þó að hver tónverkamið-
stöð vinni fyrir og með tónlist síns
lands. Sumar hveijar vinna jöfnum
höndum með tónskáldum og hljóð-
færaleikurum. Alþjóðasamtökin
hafa í vaxandi mæli stuðlað að
samstarfí miðstöðvanna, m.a. hafa
verið gefín út sameiginleg kynn-
ingarrit.
Norrænu tónverkamiðstöðvarn-
ar eru svo í sérstöku sambandi,
sem er nokkurs konar undirhópur
alþjóðasamtakanna og vinna náið
saman. Segir Bergljót að hinar
þjóðirnar hafi tekið Norðurlöndin
sér til fyrirmyndar um samstarf
og hafa myndast undirhópar sem
vinna saman að smáum og stórum
verkefnum. íslendingar eru líka
farnir að færa út kvíarnar í sam-
starfinu. Eru t.d. að hefja mikið
samstarf við skosku tónverkamið-
stöðina. Stjóm íslensku tónverka-
miðstöðvarinnar skipa tónskáldin
Þorkell Sigurbjömsson, sem er for-
maður, og Finnur Torfi Stefáns-
son, ásamt Herði Vilhjálmssyni,
fjármálastjóra Ríkisútvarpsins.
Við víkjum talinu að fyrirhuguð-
um samstarfsfundi á Islandi, sem
er að hefjast. Þangað sækja fram-
kvæmdastjórar og starfsfólk tón-
verksmiðstöðvanna á Norðurlönd-
um og nú í fyrsta sinn verða stjórn-
Morgunbíaðið/KGA
Starfsfólk norrænu tónverkamiðstöðvanna. Myndin er tekin í sænsku tónverkamiðstöðinni í Stokk-
hólmi á fundinum fyrir tveimur árum.
Bergljót Jónsdóttir,
framkvæmdastjóri íslenskrar tón-
verkamiðstöðvar.
arformennirnir þar einnig. Eru það
um 40 manns.
„Við munum endurmeta starf-
semina, eins og hún hefur verið á
undanfömum árum, horfa fram á
veginn og skilgreina starfið á
næstu árum. Við gerum tilraun til
að læra hvert af öðru — miðla af
reynslu og þekkingu," útskýrir
Bergljót. „Talsverð áhersla er á
samskiptum út á við, út fyrir Norð-
uriöndin. Við gerum útrás, ýmist
sameiginlega sem hópur og förum
þá og kynnum norræna tónlist með
sýningum og kynningum eða hver
þjóð fyrir sig. Aðferðin er breytileg
og fer eftir umfangi verkefnisins.
Ef um fjölmennar samkomur er
að ræða þá fara oft fulltrúar frá
öllum þjóðunum, en stundum fer
einn fyrir alla.“ Sem hópur hafa
Norðurlandaþjóðirnar til dæmis
farið í fyrirlestraferð til Tékkósló-
vakíu, á hljómplötumessuna MI-
DEM í Cannes, til New York á
fund bandarískra sinfóníuhljóm-
sveita o.s.frv. Nú er verið að vinna
saman að kynningu á norrænni
píanótónlist í Japan.
„Ekki er gefið að Norðurlöndin
hagnist alltaf á samstarfi. Því
munum við á fundinum í Stykkis-
hólmi ræða hvar sé hentugast að
koma fram sem hópur og hvar við
teljum okkur ekki græða á sam-
starfi. Nauðsynlegt er að skil-
greina þessa norrænu samvinnu
vel. Hún hefur tilhneigingu til þess
að hallast svolítið okkur í óhag
þegar á hólminn er komið. Stafar
það oft af því að hinar þjóðirnar
leggja meira fjármagn í þetta starf
en við. Einnig er algengt að sjá
hinar þjóðirnar fylgja kynningunni
betur eftir en við erum fær um. I
þessu sambandi dáist ég oft að
Finnum, sem kunna að fjárfesta í
menningunni. Tónlistarheimurinn
getur verið harður heimur fyrir
íslenska tónlistarmenn sem eru að
koma sér á framfæri og þá sérstak-
lega vegna þess að enn hefur okk-
ur Islendingum ekki lánast að hlúa
nægilega vel að listamönnum okk-
ar,“ segir Bergljót.„Þegar nýtt
verk er flutt er ekki gaman að
vita það rykfalla eftir þennan eina
flutning uppi á hillu hjá okkur. Þá
kemur til okkar kasta að að reyna
að halda því lifandi, koma því á
framfæri. Starf okkar snýst að
miklum hluta um hvaða leiðir séu
færar. Þar kemur að notum þetta
samstarf, norrænt og alþjóðlegt."
En hvaða breytingar sjá menn
fyrir sér á þessu sviði í Evrópu
eftir 1992, þegar samstarfí Ev-
rópubandalagsins er að fullu kom-
ið á? Bergljót segir cinfaldlega að
hún viti ekki nægilega mikið um
það. „í september verður í Hol-
llandi fundur, sem er sérstaklega
ætlaður þjóðum Efnahagsbanda-
lagsins, en fleiri þjóðum er boðin
þáttaka. Mér var boðið að koma,
en við höfum ekki efni á því. Við
munum fá skýrslu um fundinn frá
Svíum. Síðan verður þetta rætt á
fundi í Glasgow, sem við munum
taka þátt í. Við leggjum áherslu á
að fá góða fyrirlesara á fundinn
til þess að geta betur áttað okkur
á þessu og öðru sem skiptir miklu
í starfi okkar." Við höfum orð á
því að í tónlistinni séu ekki tungu-
málaerfíðleikar, svo hún eigi að
geta flætt milli landa. Og Bergljót
játar því, en bætir við: „Síðan er
spurningin hvað muni gerast í
heimi flytjenda eða útgáfu og
dreifíngar á tónlist. Það eru miklar
hræringar í þessu hvoru tveggja.
Og við erum nú að reyna að búa
okkur sem best undir umræðurnar
á norræna fundinum á íslandi.“