Morgunblaðið - 10.08.1991, Qupperneq 3

B 3
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. ÁGÚST 1991
firinast mér vera betri éftir því sem
færri litir eru í þeim. Maður þarf
að fara sparlega með form og lit.
Og það á við um alla ljósmyndun,
því ljósmyndun er ekkert annað en
framlenging á því sem maður sér
eða skynjar. Ég hef bara reynt að
gefa fólki kost á að upplifa með
mér það sem ég sé.“
— Nú eru níu ár frá því þú komst
heim frá námi og byrjaðir að starfa
við fagið. Hefur eitthvað breyst í
íslenskri Ijósmyndun á þeim tíma?
„Sem betur fer held ég að þróun-
in sé framávið. Það sést best ef
maður lítur níu ár aftur, því þá
skynjar maður hvað hlutunum hefur
fleygt fram. Ég held að það sé
bæði útgefendum og ljósmyndurum
að þakka; ljósmyndarar fá betri
tækifæri og leggja sig kannski bet-
ur fram, og það skilar sér í betri
útkomu. Það eru engin heljarstökk
og engin heimsmet, en eins og í
íþróttum bætir enginn árangur sinn
nema með mikilli æfingu. Þú setur
ekki íslandsmet í kúluvarpi ef þú
kastar bara einu sinni á ári.“
— Er samkeppnin harðari milli
ljósmyndara?
„Vissulega er hún það, en fá-
mennið hér býður samt ekki upp á
að hún sé mjög hörð. Möguleikarnir
til að hasla sér völl eru því ákaflega
takmarkaðir."
Talið berst aftur að sýningunni
og Páll segir að bókin sé útgangs-
punktur, og þetta sé því ekkert yfir-
lit yfir allt það sem hann er að fást
við. „Þótt ég sé nú búinn að vera í
þessu í níu ár, þá eru allar myndirn-
ar í bókinni — með örfáum undan-
tekningum — teknar á síðustu þrem-
ur árum. Ég held því að mér sé að
fara fram, mér finnst það betra sem
ég er að gera í dag en það sem ég
gerði í gær. Á sýningunni eru til
dæmis tvær myndir frá Landmanna-
laugum; önnur er tekin fyrir þremur
vikum og hin fyrir tæpum tveimur
árum. Til gamans skoðaði ég síðan
ljósmyndir sem ég tók þar fyrir átta
árum, í fyrsta skipti sem ég var þar
sem atvinnuljósmyndari, og á þeim
tíma þóttu mér það mjög frambæri-
legar myndir. Núna finnst mér ekki
ein birtingarhæf. Mér finnst vanta
í þær einhvem kraft og einfaldleika
um leið. Formbyggingu sem þjálfun
og stanslaus vinna hafa kennt
manni. Ég held það sé þannig með
ljósmyndun, eins og aðra skapandi
vinnu, að manni fer ekkert fram
nema maður djöflist í þessu allan
daginn, 365 daga á ári. Það gerist
ekkert af sjálfu sér og enginn tekur
góðar myndir með hugsuninni einni
sarnan."
KNÚTUR BRUUN, STJÓRNARFORMAÐUR MYNDSTEFS
Myndhöfundurinn
fær ekki neitt
lengi gætt réttar síns, en myndlistarmenn fóru
ekki að huga að þessum málum fyrr en fyrir ein-
um sjö árum og það er að skila árangri í dag.
„Þetta eru ekki miklir peningar sem við erum að
tala um í sambandi við innheimtu Myndstefs á
höfundarréttargjaldi, en mjór er mikils vísir. Þeg-
ar þetta verður hinsvegar komið í fast form má
búast við að það fari að gefa tekjur af sér. Upp-
haf baráttunnar felst í að fá prinsippin viður-
kennd; að fá'þurfí samþykki höfundar og semja
við hann um greiðslu. Það er mjög mikils virði
fyrir þá sem nota höfundarrétt að kynna sér hvaða
lög og reglur eru þar að lútandi, hvað er heimilt
og hvað óheimilt.“
— efi
MYNDSTEF, Myndhöfundasjóður íslands, gengst
næstkoniandi þriðjudag, 13. ágúst, fyrir ráðstefnu
um höfundarréttarmál myndhöfunda í Borgartúni
6. Framkvæmdastjórar hliðstæðra samtaka á
Norðurlöndum flytja erindi og rástefnugestir
verða fyrst og fremst fulltrúar félagasamtaka
myndhöfunda, sem og aðrir sem láta sig málið
varða. Ennfremur hefur verið boðið til ráðstefn-
unnar fulltrúum frá stofnunum og fyrirtækjum
sem nota myndefni í starfsemi sinni. Hlutverk
sjóðsins er að gæta höfundarréttar myndhöfunda.
Að Myndstefi standa Samband íslenskra
myndlistarmanna, Ljósmyndarafélag ís-
lands, Félag íslenskra teiknara og Félag
grafískra teiknara. Hlutverk sjóðsins er
að vernda höfundarrétt félagsmanna vegna opin-
berrar birtingar á verkum, og vegna ánnarrar
hliðstæðrar notkunar, og er nú unnið að gerð
taxta og gjaidskráa í því sambandi. Myndstef
mun annast samningagerð fyrir hönd félagsmanna
sinna við opinbera og einkaaðila, hvað varðar
þóknun og reglur vegna birtingar og notkunar á
myndverkum þeirra.
„Við framkvæmdastjórar Myndstefjanna á
Norðurlöndum höfum hist árlega og borið saman
bækur okkar,“ segir Knútur Bruun, stjórnarform-
aður Myndstefs og fulltrúi Sambands íslenskra
myndlistarmanna. „Nú er röðin komin að okkur,
og af því við erum yngsta félagið í hópnum, þá
var ákveðið að halda þessa ráðstefnu um leið til
að kynna þetta fyrir fólki. Við bjóðum viðsemjend-
um okkar að sitja ráðstefnuna; sjónvarpsstöðvun-
um, blöðunum og bókaútgefendum, það þarf að
kynna vel fyrir þeim hvað við erum að gera. Árum
saman hefur átt sér stað hér hræðileg misnotkun
á höfundarrétti, við ætlum ekkert að sýta það
neitt, heldur lagfæra þetta ástand. Ég hef oft
komið með þetta dæmi um óréttlætið í þessum
málum: Sjónvarpsþáttur er gerður um kunnan
myndlistarmann. Listfræðingur heldur tölu um
verk hans, og fær að sjálfsögðu borgað fyrir.
Síðan er leikin tónlist undir og STEF tekur sín
gjöld af því. Ljósmyndir eru teknar af myndverk-
um listamannsins, ljósmyndarinn fær greitt fyrir
það, en myndhöfundurinn sjálfur, sem allt snýst
um, hann fær ekki fimmeyring. Og þetta er alveg
út í hött.“
Sem dæmi um hagnýta notkun myndverka sem
eru gjaldskyld, nefnir Knútur einnig birtingu
þeirra í blöðum, tímaritum, auglýsingum, kortum,
plakötum, og í raun á hverskonar prenthlutum.
Ennfremur sýningar á myndverkum í stofnunum
og sýningarsölum. Þá er Myndstef orðið aðili að
Fjölís, sem fer með höfundarréttarmál vegna Ijöl-
földunar efnis í skólum og á fleiri sviðum.
„Fylgiréttur komst á með lögum 1987 og trygg-
ir listamanninum tíu prósent af andvirði mynd-
verks við endursölu á uppboði. Þetta gjald inn-
heimtir Starfslaunasjóður myndlistarmanna, og
það er komið í gott horf í dag. Nefnd fimm lög-
fræðinga, þar sem Sigurður Reynir Pétursson
hrl. er formaður, hefur unnið að því að endur-
skoða höfundarréttarlögin. Nefndin hefur skilað
af sér frumvarpi í menntamálaráðuneytið og má
reikna tneð því að það verði lagt fram á næsta
Alþingi. í frumvarpinu er tekið mjög mikið tillit
til myndlistarréttar og jafnframt eru gerðar úr-
bætur á mörgum öðrum sviðum höfundarréttar-
ins.“
Knútur segir að tónskáld og rithöfundar hafi
Safaríkur náungi
LJÓÐAFLOKKAR EFTIR BRAHMS
JÓHANNA Þórhallsdóttir altsöngkona og systurnar Dagný og Bryndís
Björgvinsdætur flytja 3 ljóðaflokka eftir Brahms á næstu þriðjudagstón-
leikum í Listasafni Sigurjóns.
Ljóðaflokkamir þrír eru flokkur-
inn Viere Erste Gesange, tvö
vögguljóð og loks átta sígauna-
Ijóð (Acht Zigeunerlieder). Ljóðin eru
skrifuð fyrir altrödd og píanó nema
vögguljóðin tvö sem eru skrifuð fyrir
víólu líka og þar kemur Bryndís til
skjalanna með sellóið sitt en þær
segja að hefð sé fyrir því að leika
ijóðin við undirleik sellós ekki síður
en víólu.
Jóhanna segir að tengsl hennar
við ljóð Brahms nái talsvert langt
aftur og tengist skemmtilega upp-
hafinu á þessum tónleikum. „Á
fyrstu tónleikunum sem ég hélt opin-
berlega sem lærð söngkona söng ég
verkið Eins og Skepnan deyr eftir
Hróðmar I. Sigurbjörnsson við sam-
nefnda kvikmynd Hilmars Oddsson-
ar. Þá söng ég líka Altrapsódíuna
eftir Brahms. Nú vill svo skemmti-
lega til að texti fyrsta Ijóðsins í
Viere erste Gesange er byggður á
sömu tilvitnun í Predikarann og verk
Hróðmars. Þetta er auðvitað ekkert
annað en skemmtileg tilviljun en
gaman að þessu samt.“
Þær Jóhanna og Dagný hafa unn-
ið saman um nokkurra ára skeið, eða
allt frá því að þær voru samtímis við
tónlistarnám í London veturinn
1987-1988. „Þá þegar byrjuðum við
að fást við Brahms og höfum dundað
við hann síðan með hléum enda er
þetta þannig tónlist að gott er að
iáta hana geijast með sér yfir langan
tíma. Þessa efnisskrá höfum við ver-
ið að æfa frá því í febrúar, reyndar
höfum við tekið okkur góð hlé á
milli og svo gripum við Bryndísi glóð-
volga þegar hún kom heim í sumar
eftir nám í Bandaríkjunum."
Jóhanna Þórhalisdóttir stundaði
söngnám sitt við Tónskóla Sigur-
sveins, Nýja Tónlistarskólann og síð-
an framhaldsnám við Royal Northern
College of Music í Manchester auk
einkatíma í London. Hún hefur frum-
flutt verk margra íslenskra tónskálda
og haldið ljóðatónleika auk þess að
syngja í óperunum Dido Æneas og
Systur Angeliku.
Dagný Brynjólfsdóttir stundaði
píanónám sitt við Tónlistarskólann í
Reykjavík og iauk þaðan einleikara-
prófi 1981. Kennari hennar var
Margrét Eiríksdóttir en síðan stund-
aði Dagný framhaldsnám hjá Árna
Kristjánssyni. Hún var síðan við frek-
ara nám í London við Guildhall Scho-
ol of Music um eins vetrar skeið.
Bryndís Björgvinsdóttir lauk einleik-
araprófi frá Tónlistarskólanum í
Reykjavík 1987 eftir nám hjá Gunn-
ari Kvaran. í sumar lauk hún BA
námi í sellóleik frá Roosevelt Uni-
versity í Chicago og eru þetta því
fyrstu tónleikarnir sem hún kemur
fram á eftir að því námi lauk.
Þær eru sammála um að tónlist
Brahms sé endalaus brunnur að ausa
af. „Brahms er svo safaríkur og tón-
listin svo margslungin að það er
endalaust hægt að velta henni fyrir.
Þessir þrír ljóðaflokkar spanna vítt
tilfinningasvið; sá fyrsti er þungur
og dimmur, hálfgert dauðahljóð í
honum, vögguljóðin eru ljúf og þægi-
leg og loks eru Sígaunaljóðin heit
og ástríðuþrungin,“ segir Jóhanna
að lokum.
— Dáið þér Brahms?
„Já.“
hs

, Mor^unblaðið/Einar Falur
DAGNY BJÖRGVINSDÓTTIR, JÓHANNA ÞÓRHALLSDOTTIR OG BRYN-
DÍS BJÖRGVINSDÓTTIR flytja söngljóö eftir Brahms ó þriðjudags-
tónleikum í Listasafni Sigurjóns Olafssonar.