Morgunblaðið - 17.08.1991, Blaðsíða 1

flmimMíifoiií*
MENNING
USTIR
B
PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
LAUGÁkDAGUR 17. ÁGÚST 1991
BLAÐ

EINFALDIR
STEINAR
SVEIPAÐIR
DUL
VIÐTAL: HÁVARSIGURJÓNSSON
Bandaríska myndlistarkonan Joan Backes
sýnir þessa dagana myndir sínar í
listamiðstöðinni Hafnarborg í Hafnarfirði.
Meginuppistaða myndanna á sýningunni
er unnin með egg-tempera-tækni en
einnig eru nokkrar myndir málaðar með
olíu- og akrýllitum. Það er ekki af hreinni
tilviljun sem Backes sýnir myndir sínar
hér uppi á íslandi því hún sækir myndefni
sitt í íslenska náttúru, landslag og steina
og hefur tekið miklu ástfóstri við landið,
frá því hún dvaldi hér um nokkurra
mánaða skeið árið 1989.
Ahugi minn á íslandi nær
lengra aftur en til
1989,“ segir Joan
Backes í upphafi sam-
tals okkar innan um
myndirnar hennar í
Hafnarborg. „Ég hafði séð í bókum
myndir af málverkum Þórarins B. Þor-
lákssonar og hreifst af þeim og hafði
mikinn áhuga á að kynnast fleiri íslensk-
um májurum frá fyrri hluta þessarar
aldar. Ég fékk síðan tækifæri til þess
að skoða myndir Kjarvals, Ásgríms Jóns-
sonar og fleiri þegar ég kom til íslands
og mér finnst verk þessara manna hreint
stórkostleg. En áhugi minn á norrænu
landslagi og menningu stafar líka af því
að amma mín var norsk og í fjölskyld-
unni var ætíð talað um norrænu ræturn-
ar sem merkilegar og mikilvægar. Ég
hafði líka lesið nokkrar af íslendingasög-
unum og var því búin að byggja upp
mikinn áhuga fyrir landinu og þjóðinni
áður en ég fékk tækifæri til að koma
hingað.“
Joan Backes er búsett í Kansas þar
sem hún, jafnframt því að vinna að list
sinni, kennir við listaháskólann. Hún
lauk MFA-námi í listmálun frá North-
western University í Illinois árið 1985.
Henni voru veitt starfslaun frá Fulbrig-
ht-stofnuninni til að starfa hér á íslandi
árið 1989 og hafði þá afnot af lista-
mannsíbúð þeirri og vinnustofu sem
komið hefur verið upp í Hafnarborg í
Hafnarfirði. Nýlega hlaut hún styrk úr
sjóði The American-Scandinavian
Foundation ti! að vinna að verkum sínum
í vinnustofu Edward Munch í Noregi.
Hún hefur haldið fjölda einkasýninga í
heimalandi sínu og tekið þátt í samsýn-
ingum en þetta er fyrsta sýning hennar
hér á íslandi.
Flestar myndanna á sýningunni er
unnar með egg-tempera-tækni sem Joan
lýsir sem mikilli nákvæmnisvinnu og
undirbúningurinn er ekki síður mikil-
vægur en málverkið sjálft. Myndirnar
eru litlar í forminu sem reyndar er hefð
fyrir með þessari tækni og helgast af
efninu sem unnið er méð. Þær eru málað-
ar á tréplötu sem þarf að undirbúa sér-
staklega, pússa og vinna niður svo viður-
inn taki rétt við litnum. Myndirnar eru
fíngerðar, bæði að formi og litum, og
Joan segir þetta vera tímafreka ná-
kvæmnisvinnu og ber það vitni þeim
augljósu en oft misskildu sannindum,
að ekki er endilega fljótlegra að mála
litla mynd en stóra.
Myndefnið sem Joan hefur einkum
valið sér virðist við fyrstu sýn einfalt,
íslenskir steinar og vörður, sem standa
ein í myndfletinum gegn einföldum bak-
grunni. En fyrir vikið verða þessar litlu
myndir eins konar „monumental" verk;
steinninn eða varðan virðast stærri en
þau eru og myndin sömuleiðis. Rétt eins
og skynvilla í þoku þar sem lítil þúfa
virðist fjallhá þar til komið er alveg að
henni. Joan tekur undir þessar vanga-
veltur og segir steina hafa heillað sig
lengi og hér á íslandi hafi hún fundið
svo ótrúlega fjölbreytt myndefni í stein-
um. En það eru ekki bara steinar heldur
vörður og hleðslur gerðar bæði af manna
höndum og náttúrunnar sem eiga hug
hennar. Kannski er það þess vegna sem
myndirnar fanga athyglina að mannleg
návist virðist aldrei langt undan í mynd-
unum, maðurinn er ýmist rétt ókominn
eða nýgenginn frá.
„Þörf mannsins til að skilja eftir ein-
hver ummerki um návist sína virðist alls
staðar jafn sterk," segir Joan. „Sumstað-
ar í borgum Bandaríkjanna má sjá
hlaðna hrauka úr drykkjardósum og
kannski er það tímanna tákn, en hér á
íslandi eru vörðurnar í meira samhengi
við náttúruna og þjóna þeim stórkostlega
tilgangi að vísa göngumönnum leið.“
Myndimar koma vissulega þessari hug-
mynd til skila en þær fela jafnframt í
sér ýmislegt fleira sem örðugra er að
festa hendur á; harka steinsins í sam-
spili við mýkt mannlegrar návistar. Joan
brosir við þessu og segist fagna því ef
íslenskir áhorfendur að myndum hennar
finni leið að sýn hennar á íslenskt lands-
lag.
En gefum listfræðingnum Deborah
Emont Scott við Nelson-Atkins-lista-
safnið í Missouri í Bandaríkjunum síð-
asta orðið um myndsköpun Joan Bac-
kes. „Joan Backes reynist dulúð og
leyndardómar norrænnar náttúru, með
sitt hijóstruga yfirborð og stórfengleika
afskekktra steintaka og varða, vera stað-
gengill andlegrar og trúarlegrar list-
sköpunar. Tilkomumiklir steinar og björg
er hafa mótast af öflum náttúrunnar og
þjóna tilgangi leiðarmerkja í eyðilegu
landslaginu, eru höfuðviðfangsefni lista-
konunnar. Þau bindur hún í lítil egg-
tempera-málverk unnin á panel. Hið sí-
gilda tákn ódauðleika og eilífs varanleika
íklæðir Backes persónuleika og lífi, rétt
eins og viðkomandi steinn hafi vitað af
álrtiga listakonunnar og stillt sér upp
fyrir hana. Með því að samstilla af næmi
litblæ lagskiptra steinanna dregur hún
þá fram og sýnir áhorfandanum þá
máða og mótaða af grimmum veðrum.
í hjúpi einangrunar og framandlegrar
birtu norðursins verða steinarnir eins og
styttur."