Morgunblaðið - 16.11.1991, Síða 3

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 16. NÓVEMBER 1991
B 3
HROS FYRIR
VERULEIKANN
Myndir úr daglega líllnu í nýni bók Péturs Gunnarssonar
Æfí manns líður varla, gufar frekar upp.
Eins og draumur sem reynt er að handsama
í morgunsárið en smýgur jafnan úr greipum
manns. Hvenær segulband til að taka upp
drauma? Þangað til krota og pára - svo
að lífið hverfi ekki sporlaust.
Viðtal: Einar Falur Ingólfsson
FYRIR tveimur árum sendi Pétur Gunnarsson frá sér Vasabók; safn
orðmynda, hugmynda og ýmiskonar athugana á hinu daglega lífi.
Dýrðin á ásýnd hlutanna nefnist ný bók eftir Pétur sem unnin er á
svipaðan hátt; i lok bókarinnar segir að orðmyndirnar séu klipptar
úr vasabókum frá árunum 1972 til 1983. Pétur segir að samhliða
öðrum skrifum hafi þessi vinna með vasabækurnar beinst að því að
skoða heiminn og skynja, og einnig hafi þetta um leið verið stílæfing-
ar á vissan hátt.
að sem birtist í þessari bók
er partur af þessari tilraun
sem ég gerði á árunum 1972
til 1989; tilraun til að skoða heiminn
og skynja jafnóðum,” segir Pétur.
„Eg var nú alltaf að vinna í skáld-
verkum, en þetta var einhverskonar
öryggisventill fyrir mig, eitthvert
haldreipi, vegna þess að þegar þú
ert að skrifa, þá ertu að setja núið
svolítið innan sviga, og ert bara í
einhverjum allt öðrum tíma, ein-
hveiju allt öðru ástandi og einhveij-
um tilbúningi. Ég fékk snert af sekt-
arkennd eða ófullnægju yfir því að
vera að vanrækja hérið og núið, og
þetta var mín aðferð til að ná sam-
bandi við og horfa á það. í og með
voru þetta náttúrlega líka stílæfing-
ar, æfíngar í að henda á lofti og
koma á blað einhveijum skynjunum
og hugrenningum. Ég kalla þetta
orðmyndir: í svipaðri merkingu og
hraðmyndir og skyndimyndir, þá eru
þetta myndir sem ég fanga með
orðum.
Vasabók kom út árið 1989 og þar
er afrakstur úr vasabókum þriggja
ára, en í þessari bók er töluvert
lengra tímabil undir; tíu ára tímabil
er skorið niður. Að því leytinu er
hún kannski meira unnin en Vasa-
bókin.”
— Er það sem lesendur sjá nokk-
urnveginn alveg eins og það sem
þú skrifaðir á sínum tíma?
„Ég hef unnið þetta mjög mikið.
Eftir að ég var búinn að vélrita það
sem kom til álita upp úr þessum
vasakompum frá tíu ára tímabili, þá
var ég með handrit upp á 250
blaðsíður. Þessi bók er 69 síður
þannig að niðurskurðurinn er feiki-
legur. Og vinnunni má líkja við
mann sem er að tálga út trédrumb.
Hann er með hráefnið, drumbinn,
og bætir ekki neinu við heldur sker
og tálgar til. Það er feikilegur mun-
ur á trédrumbinum og litlu styttunni
sem eftir stendur. Ég hef gert það
sama, ég hef ekki bætt neinu við,
heldur skorið feikilega mikið úr og
skeytt saman.”
— Þú talar um orðmyndir. Er það
eitthvað svipað því þegar fólk tekur
ljósmyndir til að skrásetja uppákom-
ur í raunveruleikanum?
„Það er nú einmitt myndin sem
ég notaði í formálanum að Vasabók-
inni. Þetta er nákvæmlega eins og
maður sem er að fara í ferðalag og
upplifir eitthvað skemmtilegt, er
með myndavélina, og er alltaf að
taka myndir af því sem hann telur
vera merkilegt, eða geta orðið merki-
legt. Svo kemur framköllunarferlið
seinna þar sem maður kannski hirð-
ir eina mynd og hendir annarri; það
er allur gangur á því. Forvitnin og
eftirvæntingin er svipuð.”
— Þetta eru myndir og þær bera
stíl þínum óræk vitni, en hvað er
þetta langt frá ljóði; er ekki hægt
að birta sumt af þessu sem einhvers-
konar prósaljóð?
„Jú, en ég hef eiginlega aldrei
haft áhyggjur af þessum skilum á
milli prósa og póesíu. Mín fyrsta bók
var Ijóðabók og ég hef oft verið
spurður að því hvort ég ætli aldrei
aftur að gefa út ljóð. Mér fínnst
ekki vera mjög mikill munur á stell-
ingu minni sem rithöfundar eða ljóð-
skálds. Og eins og við vitum þá er
nútímaljóð oft spuming um uppsetn-
ingu. Þórarinn Eldjám kom með
skemmtilega skilgreiningu sem er
eitthvað í þá veru að í prósa þá er
það setjarinn sem ræður línuskipt-
Pétur Gunnarsson
ingunni, en í póesíu er það skáldið.
Það er mikill sannleikskjarni í þessu.
Maður er heilan og hálfan með
óbundin ljóð sem hægt er að líta á
sem samfelldan texta, og eins með
samfelldan texta sem vel er hægt
að sjá fyrir sér settan upp sem ljóð.
Og svona skynjanir eins og ég er
að dorga eftir eru á vissan hátt
mikil hnitmiðun og samþjöppun og
hafa þannig ýmsar eigindir ljóðsins.”
— Ertu ennþá að punkta ýmsar
athugasemdir niður í vasabækur?
„Það skín kannski í gegn að í
þessu handriti var ég að hugsa um
hvað ég ætti að gera með þetta, er
þetta eitthvað sem ég ætti að nota
í seinni tíma skáldskap, eða getur
þetta staðið sjálfstætt? Þetta voru
vangaveltur hjá mér og eftir að ég
afréð að gefa þetta út 1989, þá má
segja að ég hafí um leið hætt þess-
ari iðju. Ég hafði lokið þessari at-
höfn. En ég er líka á dálítið öðru
róli núna.”
— Hvaða ról er það?
„Ég er að hugsa um allt annað
Morgunbladid/Einar Falur
en ég var að hugsa um meðan ég
var að þessu. Ég er meira að leita
aftur í tíma; er meira að fara út í
einhverskonar sögulega vídd. Það
hefur kannski ekki verið eins aðkal-
landi að vinna úr augnablikinu hér
og nú.”
— Ég velti því fyrir mér hvernig
þú tímdir að gefa allt þetta frá þér.
Þarna eru fjöldamörg brot og atriði
sem manni fínnst að hefðu getað
nýst í skáldverk.,
„Heilmikið af þessari vinnu hefur
farið inn í skáldverkin og vinsast
þar af leiðandi út. Ég átti í þessu
hugarstríði, svipuðu og þú lýsir, velti
því fyrir mér hvort ég mætti nota
þetta á þennan hátt, eða ætti ég að
gera þessu einhver betri og fyllri
skil, en svo ákvað ég að þetta væri
bara hrós fyrir veruleikann. Hann
iðar og morar í þessum skemmtilegu
uppákomum og þessum veisluhöld-
um, okkur er boðið til þessarar veislu
og það er kurteisi að þekkjast boðið
- og þakka fyrir sig.”
— Tengist þessi hugmynd um líf-
ið sem veislu titli bókarinnar, Dýrðin
á ásýnd hlutanna?
„Sem unglingur las ég merkilega
bók eftir Peter Hallberg, sem heitir
Vefarinn mikli. Þar rakst ég á mjög
heillandi kafla úr bréfí Halldórs Lax-
ness til Jóns Sveinssonar, Nonna.
Þetta er árið 1925, Halldór er 23
ára og er að tilfæra sína fflósófíu.
Til að stytta sér leið þá vitnar hann
í Vefarann mikla frá Kasmír sem
hann er þá að skrifa. Þá kemur þessi
setning: „Ekkert snertir mig dípra
en hið óbrotna og látlausa sem að-
eins á stirk sinn í að vera það sem
það er. Það er dírsta gáfan mín að
liafa öðlast fagurskigna sál, hæfí-
leikann til að geta miklað dírðina á
ásínd hlutanna.” Þessi setning
greyptist í mig og ég hef haldið upp
á hana alla tíð síðan. Hún hefur aldr-
ei yfírgefíð mig, og mig langaði til
að festa- þessa setningu í sessi með
því að gefa bókinni þetta heiti.”
— Ég sé strax í þessu tengingu
við skáldsögur þínar, en menn hafa
talað um að í þeim sé hversdagsleik-
inn hafinn upp í eitthvert æðra veldi
með því hvernig hann er settur fram.
„Já, akkúrat. Og ég held að bak
við þessa setningu hjá Halldóri sé
einhverskonar fílósófía um það að
veruleikinn sé hátíðarhöld. I veru-
leikanum sé hægt að finna fullnæg-
ingu. Þetta þefur jafnvel trúarlega
skírskotun. í Nýja testamentinu er
til dæmis makalaus setning, þar sem
Jesús Kristur segir: Himnaríki er
hér og nú. Kristur benti manninum
stöku sinnum á þá leið að líta til
augnabliksins. En að öðru leyti er
kristindómurinn mjög frábitinn
þessu, og þessi skil eru milli líkama
og sálar. Það er öll þessi tvíhyggja,
og svo þetta inntak nútímamannsins
og nútímalífsins, að vera alltaf með
hugann við eitthvað annað. Að vera
að gera eitt, en með hugann við eitt-
hvað allt annað ... sem er formúlan
fyrir vöðvabólgu. Aftur á móti er
það miklu nærtækara í austrænum
fræðum að gefa sig allan á vald því
sem er, hér og nú, og reyna að ein-
beita huganum að því. Að njóta lífs-
ins."
ERRO
ÍNÝ-
• •
HOFN
í dag verður opnuð sýning á verkum Er-
rós í Gallerí Nýhöfn. Sýningin nefnist
„Erró og vinir hans,” og á henni eru graf-
íkmyndir eftir Erró og listamenn sem
hafa tengst honum á listamannaferli hans.
Listamennirnir sem eiga verk á sýning-
unni, hafa verið tengdir við ,>fígúratíva
frásögn,” stefnu sem var ofarlega á baugi
í frönsku listalífi upp úr miðjum sjöunda
áratugnum og fram á þann áttunda.
Þetta er í fyrsta sinn sem verk Errós eru
sýnd í þessu samhengi hér á landi og teng-
ist sýningin útgáfu bókar um listamann-
inn, eftir Aðalstein Ingólfsson.
Á sýningunni eru 36 verk. Auk Errós
eiga 30 listamenn verk á sýningunni. Flest
verkanna eru unnin í París, en listamenn-
irnir koma frá ýmsum þjóðum, meðal ann-
ars er á sýningunni verk eftir Braga Ás-
geirsson, frá árinu 1952, en þá dvöldust
hann og Erró saman í Frakklandi.