Morgunblaðið - 16.11.1991, Qupperneq 6

6 B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 16. NÓVEMBER 1991
EKKI HÆGT AÐ
EYÐILEGGJA
BÓKMENNTIRNAR
VIÐTAL: EINAR FALUR INGÓLFSSON
ORT nefnist ný ljóðabók eftir Þórarinn Eldjárn, sú sjötta sem hann
sendir frá sér. I vor kom út önnur ljóðabók eftir Þórarinn, Hin
háfleyga moldvarpa; þar vinnur hann með frjáls ljóðform, en í Ort
tekur hann upp þráðinn þar sem hann hvarf frá eftir þrjár fyrstu
bækumar, og yrkir háttbundin ljóð. Kvæðin í Ort fjalla um dæg-
urlíf mannanna, skáldskapinn og ýmsa strauma í samfélaginu, og
oft er tónninn glettinn. Þórarinn lætur þó ekki þar við sitja heldur
,er einnig væntanleg ljóðabók fyrir börn sem nefnist ÓÐfluga, og
vinnur hann hana í samvinnu við Sigrúnu systur sína, sem mynd-
skreytir ljóðin.
órarinn segir að þótt hann
hafí sent frá sér tvær
ljóðabækur á árinu, og raunar
þrjár með barnaljóðunum, þá
sé það ekkert merki um
óvenjumikil afköst. „Báðar þessar
bækur, Hin háfleyga moldvarpa og
Ort, eru frekar litlar ljóðabækur,
og ef þetta hefði komið saman í
einni bók, þá hefði sjálfsagt engum
þótt sérstök ástæða til að tala um
það sem sérstök afköst. Ef ég tel
bamabókina með líka, þá eru þetta
ein áttatíú og sjö ljóð sem hafa
komið frá mér á árinu. Það kann
að virðast mikið, en þau eru öll frek-
ar stutt og þetta er ort á löngum
tíma og kannski er það meira og
minna tilviljun að þetta er á ferð-
inni á sama tíma. En mér fannst
þetta ekki eiga saman í einni bók.”
- Er það formið sem ræður þvf?
„Ætli það ekki. Það er einhver
tilfínning sem skiptir ljóðunum upp,
og jú, ég býst við að það stafí af
forminu. Þó að hvort tveggja séu
ljóð, þá er þetta engu að síður mjög
ólíkt.”
Um hitt og þetta í ýmsu formi
- Það var orðið nokkuð langt frá
síðustu Ijóðabók þegar Hin háfleyga
moldvarpa kom út í vor.
„Já, Ydd kom út 1984, þannig
að í þessum bókum báðum er nokk-
uð af ljóðum frá síðustu sex, sjö
árum. Sumt er þó eldra, en megin-
uppistaðan er tiltölulega nýtt efni.
I Ort eru tvö ljóð sem eru fimm-
tán ára gömul, og eru ort áður en
ég gaf út síðustu bókina í bundnu
formi, Erindi, sem kom út 1979.
Það vildi svo skemmtilega til að það
birtist ritdómur í einu blaðanna um
daginn og dómarinn tók annað
þeirra sem dæmi um það að ég sé
að virða fyrir mér það sem hefur
verið að gerast í heiminum á undan-
fömum mánuðum. Það er dálítið
skýtið - nema ég hafí svona mikla
spádómsgáfu!” segir Þóarinn og
brosir íbygginn. „En þessi tvö eru
langelstu kvæðin. Á sínum tíma
ætlaði ég að gera ákveðinn ljóða-
flokk þar sem þau voru, og fleiri
til, en þau ljóð hafa síðan ratað
hvert sína leiðina og þessi hafa nú
fengið griðland - en vonandi ekki
verið lögð til hinstu hvílu.”
- Öll ljóðin í þessari bók em í
hefðbundnu formi?
„Það er orðið svo flókið fyrir mér
hvað er hefð og ekki hefð, og það
er meira að segja til núna módem-
ísk hefð! Ég held það sé einfaldast
að segja að þau séu háttbundin. í
þeim öllum er tiltölulega föst regla
á hrynjandi, alls staðar em stuðlar
og höfuðstafir; yfirleitt rím.”
- En hvað með efni kvæðanna?
„Ég held að efnislega sé bókin
ekki svo frábmgðin þeirri síðustu.
Þetta em stemmningar og sitúa-
sjónir, talsvert mikið myndmál.
Þarna bregður fyrir persónum sem
ég hef ort um áður, sum ljóðin em
um skáldskap og það að yrkja, til
dæmis fyrsta ljóðið, Geigun, sem
fjallar um nauðsyn þess að halda
alltaf áfram, þó manni sýnist stund-
um óvinnandi vegur að lýsa því sem
ekki er hægt að lýsa. Sonnettan
Sprettur er um þetta sama, áminn-
ing til allra skálda um að við emm
í þolhlaupi, en ekki spretthlaupi.
„Lokatakmarkið er hlaupið sjálft”,
segir þar. Svo er líka talsvert um
eitthvað sem má kalla náttúm-
stemmningar og -lýsingar.”
- Já, það má til dæmis sjá í þessu
kvæði þar sem þú stendur við gröf
Guðmundar dúllara:
í HLÍÐARENDAKIRKJUGARÐI
Héma laukstu langri göngu þinni
listamaðurinn er dúlla kunnir.
Faðmar þig í sumarblíðu sinni
sveitin er þú jaftian heitast unnir
Gvendur minn, svo marpr fékk að heyra
músík þína og vel í huga treindi
þó hljómaði fyrir þínu innra eyra
enn þá hreinni tónn en fólkið greindi.
Sefurðu í náðum hér í háum garði
Hlíðarenda, orpinn mold og torfi.
Dúlla hér fug'.ar, fattur rís þinn varði
fmn ég nú einnig sem ég stend og horfi
á hlíðina fögru, fljótið, hólmann, Dímon
hve Qarskalega mikið skáld var Símon.
„Já, Guðmundur Árnason dúilari
hefur lengi verið mér hugleikinn
og ég hef ort um hann áður. Það
má lesa um hann í ævisögu séra
Árna Þórarinssonar, en Guðmundur
var föðurbróðir hans. Þar segir
nokkuð ítarlega frá Guðmundi,
meðal annars kemur það fram að
hann lét gera veglegan minnisvarða
um sig sem var síðan geymdur þar
til Guðmundur lést. Hann vildi láta
jarða sig á Breiðabólstað, en svo
var ófært þegar til kom og hann
endaði á Hlíðarenda. Síðustu línur
kvæðisins vísa til þess að Guðmund-
ur dáði ekkert skáld meira en Sím-
on Dalaskáld, hann var einskonar
einkaritari hans um tíma, og and-
látsorð Guðmundar munu hafa ver-
ið: Mikið skáld var Símon!”
Neytendur og fræðingar
- Þú minntist á að nokkur
ljóðanna væru um skáldskapinn, þú
virðist velta honum fyrir þér frá
ýmsum hliðum, eins og í þessu ljóði
þar sem þú ert að skjóta á einhver
ákveðin viðhorf:
TORF
Meira torf í textann
telja má það gleggstan
vott um visku og dýpt.
Bara að þar sé þýft
þá er líft.
„Einn ritdómari taldi þetta skot
á módemíska Ijóðagerð, en það er
alveg af og frá. Þetta er frekar
skot á þá bókmenntaneytendur og
bókmenntafræðinga sem halda að
það sé alltaf dýpst og merkilegast
sem er nógu andskoti tyrfið. Auðvit-
að er allt til í þessu og til er góður
skáldskapur sem er mjög myrkur
og flókinn, en það er líka staðreynd
að það sem er einfaldast af öllu,
að minnsta kosti á yfírborðinu, er
oft það sem útheimtir besta töfra-
sprotann."
TRÍfi REYKJAVÍKUR:
DYNTOTTUR OG
ÆRSLAFENGINN
BEETHOVEN
Á tónleikum í Hafnarborg
VIÐTAL: SÚSANNA SVAVARSDÓTTIR
TRÍÓ Reykjavíkur verður með tónleika í Hafiiarborg, Hafnarfirði,
á morgun, sunnudag. Tónleikárnir hefjast klukkan 20 og á efnis-
skránni eru einleiksverk, dúó og tríó, eftir Beethoven; píanósónata,
sellósónata með píanóundirleik og tríóið er fyrir fiðlu, selló og píanó.
Tríó Reykjavíkur skipa þau Guðný Guðmundsdóttir fiðluleikari,
Gunnar Kvaran sellóleikari og Halldór Haraldsson píanóleikari.
Formlega var tríóið stofnað árið 1988, en þá þegar höfðu þau þrjú
leikið reglulega saman um þriggja ára skeið. Tríóið hefur verið með
reglulegt tónleikahald allt frá stofnun og í sumar fór það í sína
fyrstu tónleikaferð erlendis, til Danmerkur og Finnlands, þar sem
það hlaut mikið lof gagnrýnenda. I kjölfar þeirrar ferðar hefur
Tríói Reykjavíkur verið boðið í fleiri tónleikaferðir og þegar hefur
verið tekin ákvörðun um þá fyrstu. Hún verður í febrúar næstkom-
andi, þegar tríóið kemur fram á sex tónleikum, víða um Danmörku.
Langar og strangar æfingar hafa
staðið yfír hjá tríóinu síðast-
liðna mánuði, bæði vegna und-
irbúnings starfsársins 1991-
1992 og vegna fyrirhugaðra
ferða.
Tónlistin sem Tríó Reykjavíkur
hefur flutt á tónleikum sínum hefur
verið æði fjölbreytt. Ög nú er það
tónlist hins ástsæla Beethovens sem
hefur orðið fyrir valinu hjá þeim á
næstu tónleikum. En hvers vegna?
„Þegar við vorum að skipuleggja
verkefni vetrarins,” segir Halldór
Haraldsson, „vorum við auðvitað
fyrst og fremst að hugsa um fjöl-
Morgiinblaðið/Sverrir
I Tríó Reykjavíkur, Guðný Guðmundsdóttir, Halldór Haraldsson og Gunnar Kvaran.
breytni. Með Beethoven eygðum við
möguleika á að hafa einleiksverk,
dúó og tríó á einum og sömu tónleik-
unum. Það er til svo mikið af góðum
verkum eftir Beethoven að það er
endalaust hægt að leita í smiðju
hans, eftir allavega verkum. Hann
samdi fyrir allar mögulegar hljóð-
færasamsetningar og verkin hans
er mjög íjölbreytt.
Við byijum á píanósónötu opus
10, nr. 1. Það er alltaf litið svo á
að e-moll sé dramatísk tóntegund.
Önnur e-moll verk Beethovens eru
til dæmis sónatan Pathetique, 5. sin-
fónían og 3. píanókonsertinn. En
Beethoven var mjög ungur, þegar
hann samdi þessa sónötu. Hún var
skrifuð á árunun. 1796-98. Mönnn-
um hættir gjaman til að hugsa of
mikið um seinni hluta ferils Beétho-
vens og líta á hann sem alvarlegan
mann með fullt af vandamálum og
gleyma því að hann var líka einu
sinni ungur og mikill spjátrungur.
Þessi sónata er samin á því tíma-
bili. Það er sagt að hugmyndina að
henni hafi Beethoven sótt í c-moll
sónötu Mozarts sem var gefin út
árið 1875. Það hefur að vísu aldrei
verið sannað, en byijunin á þessúm
tveimur verkum er sláandi lík og það