Morgunblaðið - 16.01.1992, Qupperneq 8

8 B
MORGUNBLAÐIÐ VIÐSKIPTI/ATVINNULÍr FIMMTUDAGUR 16. JANÚAR 1992
IMýsköpun
Nýtt vöruþróunar-
verkefni að hefjast
Valin verða 10 fyrirtæki sem fá myndarlegan fjárhagslegan
og faglegan stuðning
IÐNTÆKNISTOFNUN og Iðnlánasjóður eru um þessar mundir að
hleypa af stokkunun vöruþróunarverkefni í samvinnu við Rannsókn-
aráð ríkisins. Þetta er í annað sinn sem ráðist er í slíkt verkefni
en Iðntæknistofnun stóð fyrir vöruþróunarátaki á árunum 1988 og
1989 þar sem 25 fyrirtæki hófu þátttöku. í því verkefni sem nú er
að hefjast eru nýjar áherslur og má þar t.d. nefna að Rannsóknaráð
ríkisins mun fjalla um fyrirliggjandi umsóknir. Mun ráðið styrkja
þau verkefni sem krefjast tæknilegrar útfærslu. Þá verða aðeins
valin 10 verkefni að þessu sinni en það mun gera kleift að styðja
betur við einstök fyrirtæki en áður. Vöruþróunarverkefnið mun
standa yfir í tvö ár og er áætlaður heildarkostnaður við það um 108
milljónir króna. Karl Friðriksson, verkefnisstjóri, var spurður um
tildrög þess að ákveðið var að ráðast í slíkt verkefni að nýju og í
hveiju það fælist.
„Tildrögin að því að Iðntækni-
stofnun og Iðnlánasjóður fara aftur
af stað með vöruþróunarverkefni
má auðvitað rekja til þess að fyrra
verkefnið telst hafa heppnast vel.
Þegar því var að ljúka árið 1989
fundum við fyrir þrýstingi frá fyrir-
tækjum um að setja upp annað verk-
efni. Iðntæknistofnun hafði þá lokið
við sína rekstraráætlun og Iðnlána-
sjóður gerði ekki ráð fyrir nýju verk-
efni í sinni rekstraráætlun. Stofnun-
in og sjóðurinn töldu því ekki fært
að leggja í annað verkefni. Frá þeim
tíma hefur verið þrýstingur á að
endurtaka vöruþróunarátakið. Það
, var hið fyrsta sinnar tegundar og
fólst í raunhæfri þróunarvinnu þann-
ig að hugmynd stjómenda í fyrir-
tækjunum var þróuð í markaðshæfa
vöru og sett á markað. Þannig var
hægt að mæla árangurinn þótt verk-
efnið hafi einnig haft önnur markm-
ið eins og að vekja athygli á vöruþró-
un og nýsköpun auk þess sem það
fól í sér þekkingaröflun fyrir stjóm-
endur fyrirtækjanna."
Tengslin við fyrirtæki
endurnýjuð
„Iðntæknistofnun og Iðnlánasjóð-
ur komust einnig í verulega mikil
tengsl við viðskiptavini sína í gegn-
um verkefnið, sem var talið mjög
jákvætt. Með nýja verkefninu er
ætlunin að endumýja tengslin á
þessu sviði, auk þess að bæta þjón-
ustu við fyrirtæki hvað varðar vöru-
þróun. Vöruþróunarverkefnið er
mjög frábmgðið hefðbundnum vöm-
þróunarlánum Iðnlánasjóðs. Sjóður-
inn tekur við umsóknum um vöru-
þróunarlán með ákveðinni áætlun
og síðan er veitt lán fyrir 50% af
áætluðum kostnaði. Iðnlánasjóður á
erfitt með að fylgjast með t.d. hvem-
ig haldið er utan um verkefnið,
hversu vel unnið er að þróuninni og
hvemig verkefnastjómuninni er
hagað. I nýja verkefninu er fylgst
með verkefnastjómuninni og að
vömþróunin sjálf sé unnin á skikk-
anlegan hátt.
Það hefur einnig skapast áhugi á
vömþróunarverkefninu hjá Rann-
sóknaráði ríkisins og hyggst ráðið
taka umsóknirnar sérstaklega fyrir.
Kannski getum við brúað hina svo-
kölluðu „nýsköpunargjá" með verk-
efnum hjá þátttökufyrirtækjum en
með því er átt við verkefni sem fela
bæði í sér vömþróun og rannsóknir.
í nýja verkefninu fær Rannsóknar-
áðið umsóknir til umfjöllunar m.t.t.
til hugsanlegrar þátttöku sjóðsins í
fjármögnun einstakra verkefna."
Tilgangxirinn einnig að
auka umræðu um nýsköpun
„Tilgangur vöruþróunarverkefn-
isins er einnig að auka umræðu um
nýsköpun í þjóðfélaginu. Vömþró-
unarátakið vakti vemlega athygli
og hugmyndin er að endurtaka það.
Við teljum æskilegt að fá meiri
umræðu um það þegar t.d. fyrirtæki
em að koma með nýjungar á mark-
að.“
- Á hvem hátt er þetta verkefni
frábmgðið vömþróunarátakinu?
„Nú er sett það skilyrði fyrir þátt-
töku að væntanleg vara feli í sér
nýjung og sé ekki í beinni sam-
keppni við sambærilega vöm á
markaðnum frá öðmm innlendum
aðila. Samvinnan við Rannsóknaráð
er einnig nýmæli. Fyrra verkefnið
fékk á sig nokkra gagnrýni fyrir að
hafa ýtt undir aukna samkeppni í
sölu á ákveðnum vörutegundum. Það
var af hinu góða í sumum tilvikum
en öðram ekki.
Þess ber einnig að geta að við
geram mun strangari kröfur um
verkefnin sem slík en áður. í vöm-
þróunarátakinu voru tekin inn 25
fyrirtæki þannig að umfangið er
minna en jafnframt ætlum við að
taka viðameiri verkefni. Meira fjár-
magni verður þannig varið til hvers
verkefnis."
- Hvernig verður styrkveitingum
vegna verkefnisins háttað?
„Iðnlánasjóður og Iðntæknistofn-
un veita styrk vegna undirbúnings
og stjómunar að fjárhæð 8 milljón-
ir. Síðan er gert ráð fyrir að sjóður-
inn veiti áhættulán til hvers þátt-
tökufyrirtækis sem nemur 50% af
viðurkenndum kostnaði. Iðntækni-
VORUÞROUN - „Það
er heilmikið mál fyrir meðal-
stórt íslenskt fyrirtæki að
leggja út í vömþróun sem kost-
ar 10 milljónir. Einhver þarf að
stjóma þróunarstarfinu og
knýja á um að viðkomandi hlut-
ir séu unnir,“ segir Karl Frið-
riksson, verkefnisstjóri.
stofnun mun jafnframt veita styrk
til sérhvers fyrirtækis sem nemur
25%1af heildarkostnaði, þó að há-
marki ein milljón króna. Það er því
hugsanlegt að fjármögnun á mjög
stómm verkefnum væri þannig að
50% kæmi frá Iðnlánasjóði, 1 milljón
frá Iðntæknistofnun og ákveðið hlut-
fall komi síðan frá Rannsóknaráði.
Ein af ástæðum fyrir þeim áhuga
og velvilja sem svona verkefni fá
hjá fyrirtækjum er sú staðreynd að
fyrirtæki ná í fjánnagn til að standa
straum af kostnaði við vöruþróun."
- Ef fjárstuðningur er undanskil-
inn hvaða ávinning hafa fyrirtæki
af þátttöku í verkefninu?
„Með þátttöku sinni geta fyrir-
tæki komið af stað góðum og gildum
verkefnum sem þau annars gætu
ekki tekist á við vegna lítillar yfir-
byggingar. Meðalstór íslensk fyrir-
tæki hafa oftast nær ekki skilgreind-
an aðila til að vinna að vömþróun.
Þróttur stjómendanna fer að miklu
leyti í daglegan rekstur og að halda
fyrirtækinu fersku hvað varðar al-
menna markaðsfærslu á núverandi
vömm, samskipti við starfsfólk
o.þ.h. Þegar kemur að stómm mál-
um á sviði vömþróunar er ekki
gmndvöllur fyrir þau þar sem það
krefst of mikillar vinnu. Það er t.d.
heilmikið mál fyrir meðalstórt ís-
lenskt fyrirtæki að leggja út í vöru-
þróun sem kostar 10 milljónir. Ein-
hver þarf að stjórna þróunarstarfinu
og knýja á um að viðkomandi hlutir
séu unnir. Þetta er mikilvæg ástæða
til þess að menn sækja í að taka
þátt í vömþróunarverkefninu. Menn
gera sér grein fyrir því að þeir muni
fá aðhald, rétt verði unnið við vöm-
þróunina og verkefnastjórnunin sé
. farsællega af hendi leyst.“
- Hvaða skilyrði era fyrír þátt-
töku fyrirtækja í verkefninu?
„Eitt meginskilyrðið er að um sé
að ræða iðnfyrirtæki sem greiði iðn-
lánasjóðsgjald. Fyrirtækin þurfa
einnig að uppfylla kröfur Iðnlána-
sjóðs um lántöku svo og þau skilyrði
sem Rannsóknaráð setur. Að öðm
leyti viljum við hafa tryggingu fyrir
því að fyrirtæki geti séð um þá íjár-
mögnun sem ætlast er til af því sjálfu
þannig að fjárhagsstaða þeirra þarf
að vera góð,“ sagði Karl Friðriksson.
KB
Umtalsverður árangur af
vöruþróunarátaki ’ 88-89
ÁRANGUR vöruþróunarátaksins á árunum 1988-1989 varð sá að
átta fyrirtæki þróuðu markaðshæfar vörur sem hafa skilað um-
talsverðri veltu. I sumum tilvikum hefur varan verið einn helsti
vaxtarbroddurinn í rekstri þeirra. Þá þróuðu sex fyrirtæki mark-
aðshæfa vöru sem er við það að ná fótfestu. Fjögur fyrirtæki eru
í biðstöðu með sína vörur enda þótt þær séu taldar markaðshæf-
ar. Hins vegar náðist Iítill sem enginn árangur hjá þremur fyrir-
tækjum. í einu fyrirtæki var hætt við þróunina eftir forathugun
á arðsemi.
Þau fyrirtæki sem náðu góðum
árangri með vörur úr vömþró-
unarátakinu voru Árblik, Bakarí
Friðriks Haraldssonar, Brúnás,
Gluggasmiðjan, Límtré-Yleining-
ar, Málning, Opal og Trefjar.
Raunar má segja að árangur Lím-
trés í átakinu sé stofnun Yleininga
hf. en þar starfa nú um 40 manns.
Árblik þróaði nýja sumarlínu úr
bómull og eftir eitt ár skilaði sú
iína um 30% af veltu fyrirtækis-
ins. Bakarí F.H. þróaði pizzu og
pítubrauðsframleiðslu sem
tryggði betri nýtingu á vélakosti
og jók umsvif bakarísins vemlega.
Opal þróaði m.a. sykurlausan
Opal í átakinu og Gluggasmiðjan
tréglugga sem klæddir em með
áli. Málning þróaði utanhússmáln-
ingu fyrir steinsteypt mannvirki
og Trefjar þróuðu vaska, sturtu-
botna, baðker og heita potta úr
akrýl. Hafa þessar vömr Trefja
verið vaxtarbroddurinn í rekstri
fyrirtækisins.
Olíumarkaður
Guðmundur W. Vilhjálmsson
Lækkun á olíuverði en óvissa framundan
OPEC ríkin ákváðu á fundi sínum
, 24. september sl. að halda óbreyttu
framleiðslumagni frá síðasta árs-
fjórðungi þessa árs á fyrsta ársfjórð-
ungi næsta árs. Fundurinn var stutt-
ur og og út á við virtist hann fara
friðsamlega fram. Reyndar komu
Saudi Arabar fram með ýmsar yfir-
lýsingar sem öðmm fundarmönnum
líkaði ekki, svo sem að þeir myndu
auka framleiðslu sína úr 8,5 mt/d í
10 mt/d og jafnframt, að þeir myndu
ekki draga úr framleiðslu sinni í hlut-
falli við aukið framboð frá Kúveit
og írak. Fyrir áhrif írana drógu þeir
nokkuð úr yfirlýsingum sínum, en
- eftir stóð að þeim bar ekki saman
við aðra fundaraðila, um hve miklar
þarfír verða á OPEC olíu á fyrsta
ársfjórðungi ársins.
Alveg var fallið frá því að ræða
um hve mikið skyldi framleiða á öðr-
um ársQórðungi næsta árs. Verður
það gert á fundi þeirra 12. febrúar
nk. í framhaldi af niðurstöðu fundar-
ins framleiða öll OPEC ríkin nú eftir
fremstu getu utan Saudi Arabíu.
Síðustu daga hefur olíuverð lækkað
þó nokkuð, sem er mjög óvenjulegt
á þessum vetrarmánuðum. Ýmsar
ástæður em fyrir því. Gífurleg birgð-
asöfnun átti sér stað í kjölfar bylting-
artilraunarinnar í Sovétríkjunum í
ágúst, þá var óttast að útflutningur
myndi að miklu leyti falla niður það-
an. Reyndar átti sér líka stað mikil
birgðasöfnun í Þýskalandi fyrir 1.
júlí, en þá vom skattar hækkaðir þar
á olíuvömm.
Helstu óvissuþættir nú um fram-
hald verðþróunarinnar em: Kuld-
ar: Birgðastaðan hefur verið miðuð
við mögulegan harðan og langan
vetur og em olíubirgðir nú meiri en
á sama tíma í fyrra. Veturinn hefur
verið mildur og af þeim sökum hefur
lítið gengið á birgðir. Síðbúnir kuldar
munu hafa mikið minni áhrif en ef
þeir hefðu komið fyrr. Þess vegna
leita seljendur nú kaupenda, en neyt-
endur em tregir. Með hverri viku sem
líður án mikilla kuldakasta má búast
við meiri sölugleði þeirra sem hafa
mikinn kostnað af birgðahaldi.
Rússland: Vissulega hefur með
hverju ári dregið úr olíuframleiðslu
og útflutningi frá Rússlandi og öðr-
um Sovétríkjum, en búist var við
meiri samdrætti en raun varð á.
Nýlega vom öll útflutningsleyfi aft-
urkölluð og orsakaði það skjálfta á
markaðinum, en í ljós kom að þetta
var aðgerð til endurskoðunar, til að
útiloka sölu á öðru en heimsmarkaðs-
verði og til að endurnýja leyfí í hlut-
falli við raunverulegar birgðir til út-
flutnings, en eldri leyfí voru fyrir
töluvert meira magni. Þessi útflutn-
ingur gengur nú framar vonum, enda
er hann gmndvöllur allra úrbóta í
Sovétríkjunum. Olíuútflutningur
mun nema um 65 hundraðshlutum
af gjaldeyrisöflun Sovétríkjanna.
Síðustu daga hafa þó verið truflanir
í útflutningi frá Rússlandi.
írak og Kúveit: írakar hafa ekki
enn samþykkt skilmála Sameinuðu
þjóðanna fyrir takmarkaðri 'undan-
þágu frá hafnbanni á útflutningi á
olíuvöru. Svo virðist sem þeir telji
að skilyrðin verði með tímanum mild-
uð, en stjórnin í Washington hefur
varað íraka við bjartsýni á þessu
sviði. I framhaldi af því að Bretar
greiddu írökum 1,1 milljarð dollara
af innistæðu þeirra, sem fryst hafði
verið í Bretlandi, að því er talið var
í skiptum fyrir að tveir breskir kaup-
sýslumenn voru látnir lausir, gera
írakar sér vonir um að ná meiru úr
frysti. Fara þeir sér hægt, en 8. jan-
úar hittast Irakar og fulltrúar SÞ í
Vínarborg til að ræða frekar skilmál-
ana. Sérstaklega óska Irakar eftir
að fá að nota útflutningshöfn sína
við Persaflóa, Mina Al-Bakr, en þeir
telja, að Tyrkir okri á þeim fyrir þá
þjónustu að flytja olíuna gegnum
Tyrkland að Miðjarðarhafi.
Framleiðsla og útflutningur eykst
stöðugt frá Kúveit, sem leiddi til
þess að framleiðsla OPEC ríkja var
í nóvember um 450 þúsund tunnum
meiri en síðasti fundur ákvað að hún
skyldi vera. í desember jókst fram-
leiðsla OPEC enn með aukinni fram-
leiðslu írana.
Líbýa: Bandaríkjamenn hóta nú
Líbýumönnum hafnbanni á olíu og
jafnvel árásum framselji þeir ekki tvo
Líbýmenn sem taldir eru valdir að
sprengingu í PanAm-þotu, sem fórst
yfir Lockerbie í Skotlandi. Bretar
styðja Bandaríkjamenn í þessu, en
aðrar Evrópuþjóðir em tregar til.
Um er að ræða 1,5 mt/d af bestu
olíu, sem þær þjóðir eiga erfítt með
að vera án, sérstaklega Þjóðveijar
og ítalir. Álítið er að hafnbann gæti
hækkað olíuverð um allt að því 5
dollara á tunnu.
Efnahagsástand iðnríkja: Ekki
hefur verið mikill bati í efnahagslífi
iðnríkja og dregur það að sjálfsögðu
úr eftirspurn á olíu. Lækkun á gengi
dollars dregur enn úr líkum á bata
í Bandaríkjunum, þar sem allar olíu-
vörur verða þeim mun dýrari.
Áðurgreindir punktar eiga sér-
staklega við um fyrsta ársfjórðung
þessa árs, en hafa að sjálfsögðu mik-
il áhrif á annan ársfjórðung þar sem
spurningin um, hve mikið verður
gengið á birgðir á fyrsta ársfjórð-
ungi hefur ásamt ákvörðun OPEC
fundar 12. febrúar úrslitaáhrif á verð
olíu á öðmm ársfjórðungi. Svo virð-
ist af nýlegum yfírlýsingum Saudi
Araba, að þeir hafi nokkuð breytt
afstöðu sinni. Þeir segja nú að þeir
muni ekki fóma olíuverði til að bæta
efnahagsástand á Vesturlöndum.
Álitið var að Bandaríkjastjórn hefði
fengið samþykki þeirra við því að
þeir tryggðu með framleiðslu sinni,
að verðið færi ekki of hátt. Talið er
að Bush hafi misst tök á efnahags-
málum heima fyrir, og hátt olíuverð
á næsta ári gæti spillt fyrir honum í
forsetakosningunum.
Höfundur er lögfræðingur og for-
stöðumaður eldsneytisdeildar
Flugleiða.