Morgunblaðið - 13.06.1992, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. JÚNÍ 1992
Borað eftir herflug-
vél í Grænlandsjökli
HÓPUR bandarískra flugáhugamanna hefur I vor dvalist á Græn-
landsjökli til að reyna að ná upp herflugvélum sem legið hafa
þar siðan á stríðsárunum. Þær eru nú á rúmlega 90 metrar dýpi.
Bandríkjamennirnir hafa borað
og er véln í betra ásigkomulagi
í júlí árið 1942 voru átta her-
flugvélar á leið til íslands, sex af
gerðinni Lockheed P-38F „Lig-
htning" og tvær af gerðinni Bo-
eing B-17E „fljúgandi virki“. Sag-
an segir að þýskum kafbát hafi
lánast að senda villandi veður-
skeyti til flugvélanna. Flugsveit-
ina hrakti af leið og varð að nauð-
lenda á Grænlandsjökli, um 160
km vestur af Kulusuk. Áhöfnun-
um var bjargað en vélarnar gróf-
ust niður í jökulinn og eru nú á
um 90 metra dýpi. Nú eru þessar
flugvélagerðir safngripir í miklum
metum.
í tíu ár hafa bandaríkskir
áhugamenn í Grænlands-leiðang-
ursfélaginu, „The Greenland
expediton society" reynt að endur-
heimta vélarnar. Lockheed-fyrir-
holu niður að einni flugvélinni
en ætlað var.
tækið og ýmsir áhugmenn um
flugsögunna hafa styrkt og stutt
leiðangursfélagið. Forystumaður
í félaginu er Patrick Epps sem
rekur einkaflugfélag í Átlanta í
Georgíufylki. Epps hefur sérhæft
sig í sjúkraflugi og líffæraflutn-
ingum.
Árið 1988 tókst Grænland-leið-
angurfélaginu að finna flugvél-
arnar með íssjá sem Helgi Björns-
son jöklafræðingur hannaði. Árið
1990 tókst að bora niður að einni
flugvélinni en í ljós kom að hún
var löskuð vegna jökulfargs en
flugvélarnar eru á rúmlega 90
metra dýpi. Einnig kom þá á dag-
inn að borgöngin niður að vélinni
fylltust af vatni vegna bráðnunar.
í byijun maí sl. hófst nýr leið-
angur á jökulinn. Leiðangurs-
Ljósmynd/P.P. Johnsen
Þessi Lockheed P-38F „Lightning“ lenti á Reykjavíkurflugvelli í
fyrrasumar.
menn eru nú komnir niður að einni
flugvélinni. Að sögn Helga Jóns-
sonar flugmanns sem sér um
flutninga til leiðangursmanna í
Kulusuk hafa þeir borað göng
með háþrýstigufubor, u.þ.b. einn
metra í þvermál, niður að flakinu.
Leiðangursmenn hafa nú víkkað
göngin út við flugvélina og hreins-
að frá vélinni að frátöldu stélinu.
Væri þessi flugvél í mun betra
ástandi en B-17 vélin sem þeir
hefðu komið niður á fyrir tveimur
árum, yrði reynt að selflytja vélina
í bútum upp á yfirborðið. Banda-
ríkjamennimir hafa nú öflugri
dælur en fyrir tveimur árum til
að halda göngunum þurrum en
hins vegar hefur á það verið bent
að á meðan vatn sé í göngunum
haldist þau opin, sé því dælt burt
sé ekki fyrirstaða lengur og hætt
við að göngin sígi saman undan
fargi jökulsins.
Fyrirhugaðar lagabreytingar um verðbréfafyrirtæki vegna EES-samnings:
Veldur áhyggjum að fyrirtæk-
in voru ekki höfð með í ráðum
- segir formaður Samtaka verðbréfafyrirtækja
FULLTRÚAR verðbréfafyrirtækja segja fyrirsjáanlegar breytingar
á fjármagnsmarkaði vegna Evrópska efnahagssvæðisins vera jákvæð-
ar, en gagnrýna að hafa ekki fengið að vera með I ráðum við samn-
ingu lagafrumvarpsdraga um verðbréfafyrirtæki. Þeir telja eðlilegt
að laga íslenskar reglur að reglum Evrópubandalagsins, en umrædd
lagafrumvörp kveði í sumum tilfellum á um þrengri starfsskilyrði
en verðbréfafyrirtæki í Evrópubandalaginu þurfí að búa við. Þá
segja þeir yóst að breytingar á rekstri verðbréfasjóða hafi óhjá-
kvæmilega aukinn kostnað og óhagræði í för með sér.
Helstu breytingar sem verða á
starfsskilyrðum verðbréfafyrirtækj-
anna, samkvæmt frumvörpunum,
eru að þeim verður óheimilt að reka
verðbréfasjóði. Stofna verður sér-
sakt rekstrarfyrirtæki um verðbréf-
asjóði og einnig verður sérstakt
vörslufyrirtæki að varðveita sjóðina
og reikna út virði hlutdeildar. Þá
er gerð krafa um að verðbréfasjóð-
ir íjárfesti að minnsta kosti 90%
af eignum sínum í skráðum verðbéf-
Þjófarnir
voru gripnir
glóðvolgir
SKARTGRIPIR, sem lögreglan
fann aðfaranótt föstudags, reynd-
ust vera úr verslun við Laugaveg-
inn, en þaðan hafði þeim verið
stolið fyrr um nóttina.
Lögreglan fékk ábendingu frá
íbúa við Grettisgötu um að menn
væru þar á ferð með þýfi. íbúinn
hafði séð ungan mann fara inn í
garð, fór sjálfur á eftir honum og
sá þá manninn tæma bakka með
skartgripum í plastpoka. íbúinn
spurði manninn hvort hann vildi
ekki láta sig fá þýfið og lést maður-
inn í fyrstu ekki ófús til þess, en
hvarf svo á braut með þýfíð í tösku.
Félagar hans þrír biðu hans í bifreið
og voru þeir gripnir skömmu síðar
á Snorrabraut.
Við leit.fann lögreglan hárkollu
og hanska skammt frá garðinum^
þar sem maðurinn var með þýfíð. I
hönskunum voru samtals um 100
silfurhringir og voru verðmiðar á
þeim öllum.
Lögreglan taldi í fyrstu að um
þýfi úr eldra innbroti væri að ræða,
en í gærmorgun var tilkynnt að brot-
ist hefði verið inn í verslun við
Laugaveg og skartgripum stolið.
Þjófarnir höfðu því ekki komist
langt, þegar nágranninn árvökuli
kom auga á þá.
um. Gert er ráð fyrir að fyrirtækin
fái árs aðlögunartíma að þessum
breytingum eftir undirritun samn-
ingsins um Evrópskt efnahags-
svæði.
Gunnar Helgi Hálfdánarson, for-
stjóri Landsbréfa hf. og formaður
Samtaka verðbréfafyrirtækja, sagði
við Morgunblaðið að EES-samning-
urinn væri á margan hátt til bóta
og verðbréfafyrirtækin myndu að
sjálfsögðu laga starfsemi sína að
þeim lögum og reglum sem sett
yrðu á grundvelli hans. En Gunnar
Helgi sagði að það ylli verðbréfafyr-
irtækjunum nokkrum áhyggjum að
þau hefðu ekki verið höfð með í
ráðum þegar lagafrumvörpin voru
samin og því væri óljóst hvort skiln-
ingur og inntak flókinna tækniorða
hefðu komist að fullu til skila við
þýðingu úr lögum Evrópubanda-
lagsins. Einnig yrði fylgst með því
hvort verið væri að þrengja reglur
óþarflega mikið, sérstaklega með
hliðsjón af þvi að ísland væri ekki
milljónasamfélag og fjármagsmark-
aður hér ennþá í mótun.
Þá sagði Gunnar Helgi óheppi-
legt hve aðlögunarfrestur að hert-
um kröfum um fjárfestingu verð-
bréfasjóða væri skammur. Þar sem
verðbréfaþingið hefði verið mjög
veikburða væri stærstur hluti verð-
bréfa á íslenskum markaði óskráður
og því væri mjög erfítt að heim-
færa lög fyrirvaralítið hér á landi
sem miðuðust við erlendar aðstæð-
ur. Hins vegar væri það jákvætt
að á undanfömum misserum hefði
verið unnið mikið verk við að endur-
bæta og þróa verðbréfaþingið og
því yrði auðveldara að mæta þess-
um kröfum en ella. Gunnar Helgi
taldi að öðru leyti ekki tímabært
að tjá sig um einstök atriði þeirra
lagafrumvarpa sem fyrir lægju, þar
sem verðbréfafyrirtækin væru nú
með frumvörpin til skoðunar og
munu segja álit sitt á þeim innan
skamms.
Friðrik Jóhannsson, forstjóri
Fjárfestingarfélagsins, sagði að
verðbréfafyrirtækin hefðu sjálf
reynt að koma upp þeirri verka-
skiptingu, sem lagafrumvörpin
gerðu ráð fyrir. Þannig hefði Fj'ár-
festingarfélagið aðskilið starfemi
verðbréfafyrirtækisins og verðbréf-
asjóðanna; sérstök stjórn og fram-
kvæmdastjóri væri yfir verðbréfa-
sjóðum félagsins. Þannig væri
ákveðin aðgreining þrátt fyrir að
núgildandi lög gerðu ekki ráð fyrir
að það sé nauðsynlegt. Friðrik sagði
þó ljóst að þessar auknu kröfur
hefðu kostnað í för með sér, en
aðspurður sagðist hann ekki treysta
sér til að spá um hvar sá kostnaður
kæmi niður.
Friðrik sagði að fjárfestar hefðu
hingað til ekki gert kröfu um að
eigir sem þeir fjárfestu í væru
skráðar á verðbréfaþingi. í frum-
vörpunum væri hins vegar krafa
um þetta hvað varðaði verðbréfa-
sjóði. „Þama er verið að hvetja til
skráningar verðbréfa á verðbréfa-
þingi og það kemur hiklaust til með
að renna styrkari stoðum undir
verðbréfaviðskipti í landinu. Hins
vegar má velta því fyrir sér hvort
aðlögunartími að þessum breyting-
um sé of skammur," sagði Friðrik.
Dýrara fyrirkomulag
Guðmundur Hauksson, forstjóri
Kaupþings hf., sagði að þar fögn-
uðu menn því að fá að búa við sömu
reglur og gildi erlendis. Hins vegar
væru mörg ákvæði í þessum frum-
varpsdrögum sem þyrfti að breyta,
meðal annars væri þar gengið
lengra í að hefta starfsemi verðbréf-
afyrirtækjanna en heimilt væri
samkvæmt þeim reglum sem giltu
í Evrópu. Þannig væri gert ráð fyr-
ir að stofna yrði rekstrarfyrirtæki
um verðbréfasjóði og vörslufyrir-
tæki um vörslu eigna verðbréfasjóð-
anna. Samkvæmt frumvarpsdrög-
unum yrði vörslufyrirtæki verðbréf-
asjóðanna að vera annað fyrirtæki
en Verðbréfafyrirtækið, en ekki
væri sjáanlegt að kröfur um slíkt
væru í reglum Evrópubandalagsins.
Ekki lægi fyrir hvaða skýringar
væru á þessu misræmi. Þá væri
alveg ljóst að þetta fyrirkomulag
yrði mun dýrara og flóknara en það
sem gilti nú.
Þá sagði Guðmundur að verð-
bréfamarkaðurinn hér á landi væri
of lítill til að ákvæði um 90% fjár-
festingu verðbréfasjóða í skráðum
verðbréfum gæti tekið gildi strax,
þar sem tiltölulega fá bréf væru
skráð með opinberum hætti. Hins
vegar væru þetta reglur sem giltu
erlendis og því væri sjálfsagt að
þær giltu einnig hér á landi. Þá
hefðu eignir verðbréfasjóðanna í
vaxandi mæli færst yfir í flokk
skráðra verðbréfa, sértaklega eftir
tilkomu húsbréfa, þannig að þróun
í þessa átt væri þegar hafin.
Guðmundur sagði að tekjur
Kaupþings af umsjón verðbréfa-
sjóða hefðu minnkað hlutfallslega
undanfarið, þar sem þær hefðu
staðið í stað eða jafnvel minnkað
meðan tekjur af öðrum þáttum
starfseminnar hefðu aukist.
Vilborg Lofts, aðstoðarfram-
kvæmdastjóri Verðbréfamarkaðar
íslandsbanka hf., sagði að krafa
um 90% fjárfestingarhlutfall í
skráðum verðbréfum kæmi ekki illa
við fyrirtækið því VÍB hefði áður
tekið ákvörðun um að stefna að því
að fjárfesta alfarið í markaðverð-
bréfum.
Hins vegar fælist töluvert óhag-
ræði í að stofna sérstakt rekstrarfé-
Iag og vörslufélag um verðbréfa-
sjóðina. Óljóst væri enn hvernig úr
því yrði leyst en til greina kæmi
að flytja vörslu sjóðanna aftur til
íslandsbanka.
Vilborg sagði að á síðasta ári
hefðu um 35% af tekjum VÍB kom-
ið vegna umsjónar með verðbréfa-
sjóðum en það hlutfall hefði lækkað
töluvert á þessu ári.
Ragnar Jónasson hjá Verðbréfa-
viðskiptum Samvinnubankans sagði
umræddar lagabreytingar ekki hafa
svo mikil áhrif á sarfsemi þess fyrir-
tækis þar sem það væri fyrst og
fremst verðbréfamiðlari en ræki
ekki verðbréfasjóð. Svipað á við um
starfemi Handsals hf., að sögn
Eddu Helgason forstjóra, þar sem
fyrirtækið rekur ekki verðbréfasjóð.
Edda sagðist telja þessar fyrirhug-
uðu lagabreytingar jákvæðar og
þær myndu ýta undir skráningu
verðbréfa. Verðbréfamarkaðir yrðu
að vera sýnilegir til að vera mark-
tækir og virkir. Hins vegar yrðu
alltaf einhver bréf óskráð og vænt-
anlega yrði að setja einhveijar regl-
ur um viðskipti með slík bréf.
Edda sagðist einnig telja mjög
eðlilegt að skilja á milli verðbréfa-
sjóðanna og verðbréfafyrirtækj-
anna því ekki væri eðlilegt að sömu
aðilar ráðstöfuðu fé sjóðanna og
ákvæðu verðlagningu á bréfum.
Sjómanna-
dagsblaðið
komið út
Sjómannadagsblað sjómanna-
dagsráðs í Reykjavík er komið
út. Blaðið fjallar um margvísleg
hagsmunamál og hugðarefni
sjómannastéttarinnar. Ásgeir
Jakobsson rithöfundur er rit-
stjóri blaðsins.
Sjómannadagsblaðið 1992 er
128 blaðsíður og fjallar um mál-
efni sjómannastéttarinnar í nútíð,
fortíð og framtíð. Meðal efnis má
nefna viðtöl við sjómenn.
Guðmundur Hallvarðsson, formað-
ur Sjómannafélags Reykjavíkur,
fjallar um Lífeyrissjóð sjómanna
og einnig um breytingar á sjó-
mannaafslætti sem gerðar voru á
Alþingi í vetur. Guðjón A. Krist-
jánsson, formaðúr Farmanna- og
fiskimannasambandsins, skrifar
um stjómun fiskveiða. Einnig má
nefna grein um fiskveiði og útgerð-
arlíf í Hafnarfirði fram til 1940.
í ávarpsorðum ritstjóra segir að
það hafí fyrr verið kynnt að Sjó-
mannadagsblaðinu væri ætlað að
fjalla um þau mál sem efst væru
á baugi hverju sinni. í þessu blaði
væri þó að mestu leyti sneytt hjá
því að fjalla um mál málanna nú,
þátttöku okk^t í Efnahagsvæði
Evrópuríkja, aðeins hvatt til að
sjómannastéttin velji sér menn til
að hlutast til um gang mála. Rit-
stjóri segir að samningurinn ætti
að verða mönnum ljós í sumar.
„Fyrr er út í hött að fjasa um
málið. Málæðisgangurinn er þó
hafinn og talað í allar áttir. Mörg-
um finnst óbragð að þessu efna-
hagssvæðismáli, en það er nú af
brennivíni og hákarli líka. Það er
ekki alltaf að marka óbragðið í
fyrstu," segir í ávarpsorðum Ás-
geirs Jakobssonar.
------» ♦ ♦----
Sjómannadag-
ur með hefð-
bundnu sniði
Sjómannadagurinn er á morg-
un, sunnudag, og verða hátíðar;
höíd víðs vegar um landið. í
Reykjavík verður dagskráin með
hefðbundnum hætti.
Lög kveða á um að fyrsti sunnu-
dagur í júnímánuði ár hvert skuli
vera almennur frídagur sjómanna.
En sú undantekning er gerð að beri
hvítasunnudag upp á fyrsta sunnu-
dag í júni skuli sjómannadagurinn
haldinn næsta sunnudag þar á eftir.
í Reykjavík hefst dagskráin kl. 8
með því að fánar verða dregnir að
húni á skipum í höfninni. Kl. 11
verður minningarguðsþjónusta í
Dómkirkjunni. Eftir hádegi munu
skip Hafrannsóknastofnunar, Árni
Friðriksson og Bjarni Sæmundsson,
sigla skemmtisiglingu um sundin.
Útihátíðarhöld verða við Reykjavík-
urhöfn og flytur Þorsteinn Pálsson
sjávarútvegsráðherra ávarp. Pétur
Sigurðsson, forseti sjómannadags-
ráðs, heiðrar aldraða sjómenn.
Kappróður verður á Reykjavíkur-
höfn, keppt verður í karla og kvenna-
sveitum. Á Hrafnistu, dvalarheimili
aldraðra sjómanna, verður síðdegis
sýning og sala á handavinnu vist-
manna. Um kvöldið verður sjó-
mannahóf á Hótel íslandi.
-----» ♦■■♦---
Árekstur olli
rafmagnsleysi
BÍL var ekið á rafmagnskassa
við Búland í gær, með þeim af-
leiðingum að rafmagnslaust varð
í nærliggjandi húsum.
Rafmagnskassinn eyðilagðist við
áreksturinn en bíllinn mun lítt
skemmdur. Skamman tíma tók að
koma rafmagni á að nýju.