Morgunblaðið - 26.09.1992, Blaðsíða 2

2 B
INNRI
BRUNI
af þeim er ósköp lítill Magnús og
konan er móðirin sem lifir í eilífum
ótta um að næsta dag eigi hún
kannski ekkert í litlu munnana.
Heimsins raunir verða svo litlar í
samanburði við þennan stóra ótta.
Hann er raunverulegur og verður
alltaf til staðar í þessu herbergi.
Hvað er það sem rekur menn
til að skoða svona sára hluti?
„Það er einhver innri bruni,“
svarar Magnús, „maður verður að
vera tilfinningalega tengdur, þora
að horfast í augu við góða og
vonda hluti. Sjálfsmyndir eru ekki
endilega af manni sjálfum; nefi,
munni og andlitsdráttum. Ég not-
aði þá aðferð að maka málningu
á mig, leggjast á pappírinn og
vinna út frá myndinni sem varð
til. Inn í myndina málaði ég svo
minni sem urðu á vegi mínum á
meðan ég leitaði. Persóna mín er
hvergi nálæg, heldur reyni ég að
beit sömu aðferð og Laxness beit-
ir í bókum sínlum. Þú finnur hvergi
perónuna Halldór Laxness í bók-
unum, en andi hans er yfir öllu.
Hann hefur breiðsýni.
Þetta er eins og að kanna nýtt
hús í myrkri. Maður fetar sig
áfram um rangala og stiga, þar
til húsið er kannað. Það tekur allt-
af svo langan tíma að þekkja sjálf-
an sig í nýju umhverfi. Það tekur
mann líka svo langan tíma að
svara öllum spumingunum, sem
brenna á manni: Hver er ég? Hvers
vegna? Hvar er ég?
Svo eru það stóru spumingam-
ar, um Guð og eilífðina. Allt er
þetta hluti af manni. En það er
erfítt að svara spumingum um
eilífðina nú til dags — vegna þess
að í kristninni er Guð í kirkjum.
Ef maður leitar að Guði í sjálfum
sér eða öðm fólki, spyr kirkjan:
Hvemig dirfistu? Hver heldur þú
að þú sért?
Ég veit ekki hver trú mín er í
dag. Ég held áfram að spyija?
Eg vil engu hafna. Augað mitt
starfar eins og myndavél og hafn-
ar engu. Hún tekur inn hveija
hreyfingu — á breiðum gmnni...
Mér finnst nútímamyndlist mjög
þröng. Það em milljónir að gera
sömu hluti um allan heim. Samt
vilja allir vera þekktir sem öðm-
vísi. Hvemig ætlarðu að vera sér-
stæður ef þú þorir ekki út fyrir
þröngan ramma fjöldans? Hvernig
ætlarðu að verða öðmvísi ef þú
þorir ekki að leita svara við spum-
ingum sem brenna á þér?
Ég kenndi einu sinni í Myndlist-
arskólanum. Mér fannst mest
spunnið í leitandi nemendur, sem
fetuðu sig áfram í óvissu. Mér
fannst þeir heiðarlegastir. En þeir
fengu ekki góðar einkunnir hjá
öðmm kennuram, vegna þess að
„því miður vom þeir leitandi lista-
menn,“ eins og sagt var. Það er
eins og ætlast sé til að listin sé
endanleg niðurstaða."
En nú er listin ekki bara inn-
hverf. Hún hlýtur að standa á
breiðari gmnni.
„Öll list er pólitík. Pólitík er
bara einn þáttur mennskunnar,
þótt pólitíkin, eins og við þekkjum
hana núna, hafi verið „afhúmanís-
emð.“ En þú skilur ekki umhverfi
þitt, ef þú þekkir ekki sjálfan þig.
Þá hafnarðu frelsi og fijósemi. Svo
kemur ný stefna, allur hópurinn
fer í sama andlega baðið og bíður
eftir að sjá eitthvað sem hann
hefur ekki séð áður. Allt verður
eins.
Ég vona að þessi sýning segi:
Horfðu aðeins inn í sjálfan þig...“
En það vilja ekki allir fara þessa
leið.
„Nei, og er svo óheppnir að
detta ekki þangað. Þá gætu þeir
staðið upp og skilið að þetta er
ævintýrið."
Texti/Súsanna Svavarsdóttir
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. SEPTEMBER 1992
LUCIADI
LAMMERMOOR
FLESTAR þekktustu óperur heimsins gerast á suðrænum
slóðum en sú er ekki raunin með Luciu di Lammermoor.
Sögusvið þessarar óperu Donizettis er Lammermoor í Skot-
landi og óperutexti Salvatores Cammaranos byggir á sögu-
legri skáldsögu eftir Sir Walter Scott. Óperan var frum-
sýnd í Napólí árið 1835. Flutningur óperunnar hvílir mjög
á söngkonunni sem fer með titilhlutverkið og þekktustu
Luciur þessarar aldar eru þær Maria Callas og Joan Suther-
land. Engin íslensk söngkona hefur spreytt sig á þessu
ögrandi hlutverki fyrr, en í frumuppfærslu íslensku óper-
unnar hér á landi, 2. október, mun Sigrún Hjálmtýsdóttir
fara með hlutverk hennar.
Lucia di Lammemoor er almennt
talin besta verk Donizettis,
auk „Don Pasquale." Óperan
hefst á landi Ravenswood-kastala,
í hinu hijóstruga Lammermoor-hér-
aði í Skotlandi. Atburðir sem ger-
ast í fyrri hluta þáttarins eiga sér
stað rétt fyrir dögun. Enrico lávarð-
ur hefur kallað til sín trúnaðarmenn
sína, sálusorgarann Raimondo og
liðsstjóra sinn, Normanno, auk ann-
arra liðsmanna. Þeir hafa fínkembt
héraðið í leit sinni að ókunnum
manni sem þeir hafa heyrt að sé á
ferli og Enrico er viss um að er
fjandmaður hans, Edgardo, fyrmrn
eigandi Ravenswood-kastala, hvers
titli og eignum Enrico hefur sölsað
undir sig.
Normanno spyr Enrico hvers
vegna hann sé svo áhyggjufullur
á svip og Enrico tjáir honum að
gæfan virðist hafa snúið við honum
baki, „en Edgardo, fjandmaður
ættar minnar hrósar sigri í kastala
sínum ... Aðeins einn getur bjargað
mér en Lucia hefur dirfst að hafna
honum“. Það er Arturo sem Lucia
hefur hafnað, en með því að tengj-
ast mægðum við hann getur Enrico
bjargað sér út úr klandri sem hann
komst í, þegar hann tók þátt í
aðgerðum gegn konunginum.
Raimondo bendir þeim á að Lucia
syrgir móður sína sem er nýlátin
og þar sé líklega skýringuna að
finna á áhugaleysi hennar fyrir
ástinni. „Ástin henni fjarri? Hún
sem brennur af ást,“ hrópar Nor-
manno og segir Enrico frá því að
nokkmm dögum áður hafi Lucia
verið á gangi í ijóðrinu þar sem
móðir hennar er grafín, þegar tryllt
naut réðst á hana.
Og hver skaut?
Maður sem sem vill halda nafni
sínu leyndu, en hittir Luciu ætíð í
dögun í því sama ijóðri. Þegar
Enrico gengur á hann, uppljóstrar
Normanno að hér sé um sjálfan
fjandmann hans að ræða, Edgardo.
Enrico tryllist af bræði — for-
mælir elskendunum og segir: „Að-
eins blóð mun stilla brennandi ofsa
minn.“ Raimondo biður Luciu
vægðar; biður Enrico að sýna henni
skilning áður en hann dæmir hana
— en Enrico daufheyrist við bón
hans.
Annað atriði 1. þáttar á sér stað
á leynilegum fundarstað elskend-
anna, við bmnn í Ravenswood-
garði. Lucia bíður, ásamt Alisu,
vinkonu sinni, eftir að Edgardo
komi. Alisa varar Luciu við: „Þetta
er vitfirring, fömm héðan ... Hvað
er bróðir þinn kæmi hingað?“ Luc-
ia segist verða að bíða til að segja
Edgardo að fara varlega, því
Enrico hafi haft fregnir af honum.
Lucia verður skelfingu lostin á
svip og segir Alisu frá því að eitt
sinn, fyrir löngu, hafi maður af
Ravenswood-ættinni myrt unnustu
sína þar sem þær standi nú og að
líkami hennar hvíli í brunninum.
Hún segist hafa séð vofu hennar:
„Hún stóð kyrr, en hvarf svo í
skyndi, en vatnið tæra orðið rautt
af blóði.“ Alisa túlkar þetta sem
válegan fyrirboða og biður Luciu
að gleyma sinni skelfilegu ást. En
Lucia er eins og bergnumin og
hefur gleymt öllum skyldum sínum
og syngur um „einasta ljós daga
minna, mín eina huggun og lausn
þrauta minna“. Alisa harmar, en
Lucia tekur fagnandi á móti Edg-
DONIZETTI
Gaetano Donizetti byijaði snemma á ferli
sínum að skrifa óperur. Hann var aðeins
21 árs gamall þegar fyrsta óperan hans,
„Enrico di Borgogna“, var færð upp í Te-
atro San Luca í Feneyjum. Hann var ennþá
við nám þjá „Mayr“ í heimabæ sínum Berg-
amo. Þegar Donizetti hafði lokið námi hjá
Mayr, hélt hann til framhaldsnáms í skóla
hins fræga Padre Mattei í Bologna - en
fyrir vandláta óperuunnendur í Bologna
hafði nafn Mayrs meira að segja, en nokk-
ur annar skóli.
- dramatíska
tónskáldið sem
ólgaði af lífsgleði
að var síðan í febrúar 1822 að frétt
birtist í „Giomale del Regno delle
Due Sicilie", sem gefið var út í Nap-
ólí, um efnisskrá sumarsins í „Teatro Nu-
ovo“, litiu en vinsælu-leikhúsi sem sérhæfði
sig í léttum ópemm. Á efnisskránni vom
verk eftir Pasquale Sogner, Valentino Fiora-
vanti og Giuseppe Mosca - „auk þess sem
flutt verður verk eftir herra Geatano Doniz-
etti, ungan nemanda hjá mikilvægasta
stjómanda aldarinnar, Mayr“.
Donizetti hafði komið til Napólí aðeins
nokkrum dögum áður en fréttin birtist.
Hálfum mánuði seinna yfirgaf annað tón-
skáld, Rossini, borgina. Talið er að á þeim
hálfa mánuði hafi tónskáldin hist, en þeir
kynntust og með þeim tókst vinátta. Doniz-
etti var aðeins fímm ámm yngri en Rossini
„í frama". Þótt tónlistarhæfileikar Donizett-
is hefðu verið augljósir frá unga aldri, rétt
eins og hjá Rossini, og hann hefði „debúter-
að“ fjórum ámm áður - hafði ferill hans
þróast hægt. Hinsvegar hafði Rossini náð
miklum frama á tveimur ámm, eftir að
hann „debúteraði", aðeins 18 ára gamall.
Donizetti varð að hafa meira fyrir hlutun-
um. Fyrstu verkin hans, sem voru litlir fars-
ar, vöktu enga sérstaka athygli. Eini árang-
urinn sem hann hafði náð var með „Zoraide
di Granata“ í Róm og nægði hún til að leysa
Donizetti undan herskyldu.
í maí 1822 sýndi Teatro Nuova svo „La
zingara." Með þeirri óperu fjölgaði aðdáend-
um Donizettis eitthvað og ópemnni var vel
tekið, en bjöminn var ekki unninn og tón-
skáldið þurfti að hafa meirá fyrir frægð-
inni. í október sama ár setti „La Scala“ í
Mílanó upp ópem hans „Chiara e Serafína".
Donizetti starfaði þá í fyrsta sinn með texta-
höfundinum Felice Romani, sem þótti eitt
besta leikhússkáld síns tíma og var áhrifa-
maður í menningarlífi Mílanóborgar.
En jafnvel frægð Romanis, sem Donizetti
átti eftir að starfa meira með, nægði ekki
til að þessi nýja ópera hlyti hylli áhorfenda.
Stykkið féll og Donizetti hélt aftur í suður-
átt. Það var ekki fyrr en einu og hálfu ári
seinna að honum tókst að vekja hrifningu
og þá með gamanóperu sinni „L’ajo nell’
imbarazzo" í Teatro Valle í Róm. Óperan
var sýnd í fleiri ópemhúsum á Ítalíu, í Vín
árið 1827 og síðan í Ríó, Lissabon, Nice,
Berlín og Konstantínópel.
En vinsældirnar björguðu ekki bágu fjár-
málaástandi Donizettis. Hann fékk ennþá
lítil laun fyrir verk sín og varð því að halda
sig að vinnunni, til að eiga í sig og á. Hann
tók stöðu tónlistarstjóra við „Teatro Carol-
ino“ í Palermo, en Ieikhúsin í höfuðborg
Sikileyjar áttu ekki miklu láni að fagna.
Carolino var reyndar best þeirra, lítið hús
með afar þröngu ieiksviði og engin salerni
fyrir gestina. Auk þess að vinna í leikhús-
inu, varð Donizetti að kenna í „Conservat-