Morgunblaðið - 25.10.1992, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25. OKTÓBER 1992
KAUPMANNAHAFNARBRÉF
Tryllir í Konung
lega leikhúsinu
Undanfarið hafa sjónarspil Konung-
lega leikshússins ekki eingöngu runnið
yfir svið þess heldur útspilast í réttar-
sal, sjónvarpssal og dagblöðum. Helstu
uppákomur hafa verið ráðning og upp-
sögn leikhússtjóra, ráðning og uppsögn
óperustjóra og dómsmál í kjölfar þess
og nú fyrir nokkrum dögum ráðning nýs
leikhússtjóra.
Árið 1989 tók nýr leikhússtjóri við störf-
um eftir að fyrri leikhússtjóri hafði sagt
upp starfi til að mótmæla hve leikhúsið
væri orðið aðkreppt fjárhagslega. Hann lét
þess jafnframt getið að vegna nánasarlegs
ríkisframlags væri ómögulegt að reka leik-
húsið eins og konunglegu leikhúsi sæmdi.
Eftir afsögn hans beindist athyglin að því
að búa svo að leikhúsinu að sköpunarkraft-
ar þar fengju notið sín. Nú átti að ráða
leikhússtjóra, sem hefði fyrst og fremst
stjómunar- og fésýsluhæfíleika og gæti
plægt jarðveginn fyrir listamennina að sá
í. Minna gerði til þó listræn þekking hans
væri gloppótt. Ráðningarfyrirtæki var feng-
ið til að leita heppilegs manns í hópi umsækj-
enda og fyrir valinu varð Boel Jörgensen,
rektor háskólamiðstöðvarinnar í Hróars-
keldu, sem hún þótti hafa stjómað af stakri
prýði, natni og útsjónarsemi. Hún var því
reyndur stjómamdi, án reynslu af leikhús-
rekstri.
Hún hafði ekki áhyggjur af rekstarféi
hússins, leikhúsið hefði mikið fé til umráða
en miklu skipti að nýta vel það sem fyrir
hendi væri. Eitt af því sem torveldaði rekst-
ur hússins var hve launasamningar vom
margir og margslungnir. Hver starfshópur
hafði sinn samning og því var erfitt að
hafa yfirsýn yfir launamálin. Nýi leikhús-
stjórinn gekk fljótlega í að hreinsa til í þess-
um málum og gerði nýja samninga. En
þeir snúast ekki aðeins um peninga, heldur
ekki síður um réttindi og skyldur starfs-
manna, vinnutíma og annað slíkt. Þessir
hlutir þykja dragbítur á allri starfsemi leik-
hússins. Operusöngkonan Lisbeth Balslev,
sem hefur átt glæstan söngferil erlendis,
hefur látið hafa eftir sér að starsfólkið þyrfti
sálfræðiaðstoð til að losa um niðumjörvað
og kæfandi andrúmsloft, sem liggi eins og
mara yfír húsinu, þar sem starfsfólki sé
atvinnuöryggi meira í mun en listrænn
ávinningur. Nýir samningar breyttu engu
þarna um og til lengdar virðast þeir heldur
ekki hafa skilað fjárhagslegum ávinningi.
Eftir að Boel Jörgensen var komin til
starfa við leikhúsið kom í ljós að viðskiln-
aður fyrri leikhússtjóra var mun svakalegri
en haldið var. Hallinn var vel yfír hundrað
milljónir ÍSK. Hún lét þó ekki hugfallast.
Með aðhaidi tókst henni að greiða niður um
fjörutíu milljónir, þá vom aðeins hundrað
eftir og á þær saxaðist. Síðasta leikár var
það besta í langan tíma og það skilaði sér
í rekstrinum. Annað sem leikhúsið hefur
löngum verið gagnrýnt fyrir var hve skammt
fram í tímann starfsemin var skipulögð. Þar
með er erfítt að fá þekkta gesti að húsinu,
eins og til dæmis ballettdansara, hljómsveit-
arstjóra og einsöngvara. Boel Jörgensen
sýndi strax skilning á þessu og gerði drög
að langtímaáætlun. Einnig tókst henni að
fá fyrirtæki og stofnanir til að styðja ein-
stök verkefni.
Svo kom að því sem brýnt var og það
var að ráða nýjan óperustjóra að húsinu.
Innan veggja Konunglega leikhússins eru
þrjár listgreinar í sambýli, nefnilega ópera,
ballett og leiklist. Hver grein hefur sinn
yfírmann, sem hugar að listrænu skipulagi,
verkefnum og fjármálum sinnar greinar.
Allir aðilar voru sammála um að fínna
mann, sem hefði metnað til að hefja óper-
una... ef ekki upp til skýjanna, þá að
minnsta kosti nógu hátt upp til að ná aug-
um innlendra jafnt sem erlendra óperuunn-
enda. Að loknum umsóknarfresi þótti enginn
umsækjanda gimilegur, svo þá var farið
að leita.
Fyrir valinu varð Þjóðveiji, Michael Ditt-
mann að nafni. Hann starfaði síðast í Par-
ís, var í lausaverkum eftir að hafa sagt upp
starfí hjá Bastillu-óperunni. Einn af mörg-
um sem það gerðu, því einnig í því metnað-
arfulla húsi hefur margra ára vandræða-
saga gengið utan sviðsins. Honum var fírna
vel tekið þegar hann kom til starfa haustið
1990 og hann var sannfærður um að óp-
eran gæti látið að sér kveða. Hann ætlaði
sér alla vega að reka húsið sem alvöruhús
með afráðunum verkefnum fram í tímann,
föstum gestastjómendum og öðra sem eflt
gæti óperana.
Fljótlega kom babb í bátinn. Hann felldi
sig ekki við ósveigjanlegt vinnufyrirkomu-
lag, vildi sýna meira, láta spila meira, vildi
losna við eldri söngvara og fá ungt blóð
inn, en rakst á launasamninga og vinnuskip-
an. Svo spurðist út að hann hefði lítinn
skilning á hinum listgreinunum þremur og
vildi klípa af þeirra fé fyrir óperana. Reynd-
ar mætti hann skilningi leikhússtjórans á
því að óperan væri dýrari grein en hinar
og fékk tuttugu milljónir frá þeim.
í febrúar 1991 var hann rekinn. Sorp-
blöðin birtu æsilegar fréttir um að hann
hefði hagað sér ósæmilega við kvenfólk,
klappað ballettdansmeyjum á afturendann
og látið óviðurkvæmileg orð falla um
barmfegurð einnar söngkonunnar. Brott-
rekstrarsökin var þó samstarfsörðugleikar,
ekki kynferðisleg áreitni. Hans uppákoma
endaði í réttinum hér fyrir nokkram dögum,
þar sem honum vora dæmdar 5 milljónir í
bætur fyrir of skamman uppsagnarfrest.
Hann hafði krafíst 30 milljóna, samsvar-
andi launum í fimm ár, sem eftir vora af
samningstímanum og fyrir skaðaðan feril.
í réttinum hittust þau Dittmann og Boel
Jörgensen en nú bæði sem fyrrverandi stjór-
ar við húsið. Menningarmálaráðherrann,
Grethe Rostböll, hafði í millitíðinni leyst
hana frá embætti. Um stund hugleiddi
Boel Jörgensen líka málsókn, en lét ekki
verða af því. Ráðherrann var búinn að missa
þolinmæðina, fannst að leikhússtjóranum
tækist ekki að koma rekstrinum í skynsam-
legt form, hvorki hvað varðaði fjárhaginn
né starfsfyrirkomulag. Sumir sögðu reyndar
að þetta væri rétt eins og í gamla daga
þegar sendiboðar illra tíðinda voru teknir
af lífí. Þó að leikhússtjórinn færi væri
ástandið við húsið eftir sem áður óbreytt.
Nú hófst aftur leit að nýjum leikhús-
stjóra. Að þessu sinni stóð stjórnarnefnd
leikhússins fyrir leitinni, en henni var kom-
ið upp að tillögu Rostbölls á síðasta ári, svo
einhver hefði stöðugt eftirlit með leikhúsinu
og stjórnanda þess. Formaður nefndarinnar
er Niels-Jörgen Kaiser, forstjóri Tívólís.
Kaiser er umsvifamikill í dönsku menningar-
lífí og því bæði umtalaður og umndeildur.
Hann hafði lýst því yfír að hann tryði ekki
á ráðgjöf ráðningarfyrirtækis, heldur ætlaði
nefndin sjálf að athuga umsækjendur. Nöfn
umsækjenda voru aldrei upplýst en margir
vora nefndir til, bæði úr stjómsýslunni og
menningarlífínu.
Fyrir nokkram dögum var ráðningin frá-
gengin og á sömu nótum og áður, fenginn
reyndur stjórnandi sem aðeins þekkti leik-
hús úr áhorfendasalnum. Fyrir valinu var
Michael Christiansen, ráðuneytisstjóri í
vamarmálaráðuneytinu, sem er afspymuvel
liðinn þar um slóðir. Úr einstökum deildum
leikhússins heyrðust feginsandvörp yfir að
það hefði þó ekki verið maður með reynslu
úr aðeins einni listgrein. Milli greinanna er
rígur, því tekist er á um fjármuni og að-
stöðu og ein grein ætti erfítt með að sjá
einhvern úr annarri grein komast í yfír-
mannsstólinn. En nýr óperustjóri er enn
óráðinn, svo óperan er í biðstöðu. í ágúst lá
í loftinu að Kaiser hefði fundið velmetinn
útlending, en sá hrökk víst frá þegar kom
að. því að undirrita samning.
í öllum leikhúshræringunum hafa auðvit-
að vaknað upp umræður um þann vanda
sem bundinn er við rekstur svo hátimbraðs
menningarhúss sem þjóðarleikhús er, því
vandræðin hér eru ekkert einstök. Þessar
gömlu menningarstofnamir hafa margar
hveijar byijað sem hirðleikhús, þar sem
hver og einn varð stöðugt að sanna kóngi
eða keisara ágæti sitt, en hafa síðan eins
og fleiri stofnanir komist yfír á framfæri
hins opinbera með tilheyrandi stéttarfélög-
um, reglugerðum og lögum. Sem kröftugar
menningarstofnanir hafa þær átt erfítt með
að fóta sig í nútímanum. Listræn starfsemi
þarf peninga, en þó þarf hún enn frekar
sköpunargleði, -kraft og hugmyndaflug.
Gagnrýnin á Konunglega leikhúsinu beinist
að því að reksturin njörvi þetta lífsafl nið-
ur. Verkefni nýs leikhússtjóra felst í því að >
skapa þær aðstæður að drifkraturinn losni
úr læðingi. Nú er bara að sjá hvort hann
verður sá sálfræðingur, sem Balslev aug-
lýsti eftir ...
Sigrún
Davíðsdóttir
Þú ræður engu um greind þína, en...
þú ræður öllu öðru um getu þína til náms. Margfaldaðu lestrar-
hraða þinn og bættu námstæknina og árangur þinn í námi mun
batna stórkostlega... með minni fyrirhöfn en áður!
Ánægja af lestri góðra bóka vex einnig með auknum lestrarhraða.
Viljir þú vera með á síðasta námskeiði ársins, sem hefst mið-
vikudaginn 28. október, skaltu skrá þig strax í síma 641091.
Ath.: Sérstakur námsmannaafsláttur á þetta eina námskeið.
Minning
Halldóra Elínborg
Ingólfsdóttír
HRAÐLESTRARSKOLINIM
...við ábyrgjumst að þú nærð árangri!
Fædd 5. febrúar 1951
Dáin 12. september 1992
1978-1992
i
í
BOX14Ó4 121
91/627644
HÚSASÓTT
Við kynnum nýtt námskeið í bréfanámi, þar sem fjallað er um 16
uppsprettur húsasóttar og m.a. kennd meðferð víra til að kanna
jarðsegulfrávik innanhúss. Við kennum líka LISTMÁLUN, TEIKN-
INGU, LITAMEÐFERÐ, INNANHÚSSARKITEKTÚR, HlBÝLA-
FRÆÐI, SKRAUTSKRIFT OG FLEIRA. Símsvari 18.00-09.00.
ÉG ÓSKA EFTIR AÐ FA' SENT KYNNINGARRIT
hmi mér að kostnadarlausu
C NA
Ls
NAFN.
HEIMILISF. _
Og því varð allt svo hljótt við helfregn þína
sem hefði klökkur gígjustrengur brostið.
Og enn ég veit margt hjarta, harmi lostið,
sem hugsar til þín alla daga sína.
(Tómas Guðmundsson.
Ég minnist systurdóttur minnar
Dóru, en svo var hún yfirleitt köll-
uð. Hún andaðist í London 12.
september sl. Þar var hún búin að
vera síðustu 10 mánuði og bíða
eftir lunga, en sú bið bar ekki
þann árangur sem vonast var til.
Útför hennar var gerð frá ísafjarð-
arkapellu 19. september.
Móðir Dóru var Steinunn Benón-
ýsdóttir, dóttir Halldóru Elínborg-
ar Hafliðadóttur og Benónýs
Salómonssonar. Steinunn var hálf-
systir undirritaðrar, sammæðra.
Steinunn ólst að mestu upp hjá
föðurömmu sinni og afa í Ólafsvík.
Hún var í vist í Reykjavík, sem
algengt var á þeim tíma, einnig
var hún á Elliheimilinu Grand í
Reykjavík. Og hún var um tíma í
Haga í Staðarsveit hjá Elísabetu
móðursystur okkar og manni henn-
ar Ingólfi. Þangað kom hún með
Dóru nokkurra mánaða, þá var hún
orðin veik. Henni og hjónunum í
Haga samdist svo um að þau tækju
Dóra og gengju henni í móður- og
föðurstað. Þar var þá fyrir lítill
drengur, Hreinn, og einnig systir
undirritaðrar, Ólína Hjálmrós, sem
dó úr heilahimnubólgu 17 ára göm-
ul. Þama ólst Dóra upp við mikið
ástríki þeirra hjóna. Til Keflavíkur
flytur Elísabet, þá orðin ekkja, með
börnum sínum þeim Hrein og Dóru.
Tvo hálfbræðru átti Dóra sam-
mæðra, þeir eru Sigurgeir Hilmar
Friðþjófsson, kennari á Þingborg
í Hraungerðishreppi, og Heiðar
Jónsson, snyrtir. Þeir bræður ólust
báðir upp í Staðarsveit. Heíðar hjá
prestshjónunum á Staðarstað,
þeim Þorgrími Sigurðssyni og Ás-
laugu Guðmundsdóttur. Sigurgeir
ólst upp hjá Stefaníu á Krossum.
Mjög kært samband var með þeim
systkinum alla tíð. Móðir þeirra
auðnaðist ekki að sjá þau vaxa og
verða fullorðin. Hún lést aðeins 24
ára gömul, þá var Dóra á fyrsta
ári. Hún bar nafn móðurömmu
sinnar og hét Halldóra Elínborg,
en yfírleitt kölluð Dóra. Fyrir
nokkram áram kynntist Dóra hálf-
systkinum sínum í föðurætt, sér-
staklega kynntist hún Svanborgu
Eyþórsdóttur vel og eru Boggu hér
færðar alúðar þakkir fyrir allt sem
hún gerði fyrir hana._
Halldóra giftist Ólafi Rúnari
Björgúlfssyni og áttu þau þrjú
böm. Þau eru: Elísabet Björg,
Bjórgúlfur Rúnar og Ingólfur Kári.
Þau skildu. Hún var í sambúð með
Jóni Guðmundssyni. Þau áttu sam-
an þijár dætur, þær Ernu Björg,
Ingu Helgu og Guðbjörgu Maríu.
Upp úr þeirra sambandi slitnaði.
Dóra missti aldrei móðinn þó margt
mótlætið kæmi við hana. Fyrir
þremur árum tekur hún sig upp
með börnin og flytur til ísafjarðar.
Þar keypti hún hús, draumahúsið
sagði hún stolt þegar hún sýndi
okkur hjónum það þegar við heim-
sóttum hana. Hún kunni svo vel
við sig á Isafírði, fjöllin svo tignar-
leg og nálæg. Þama fór hún að
vinna í rækjuverksmiðju og eign-
aðist ótal vini. Þama kynntist hún
unnusta sínum, Guðmundi Kjart-
anssyni. Lífið virtist blasa við henni
en þá fór að draga ský fyrir sólu.
Hún þurfti að fá lungu. Hún þurfti
að fara til London. Þangað fór hún
full af bjartsýni, sem ekki brást
frekar en endranær. Þama úti beið
þá Anna Mary Snorradóttir. Með
þeim tókst gott samband. Þær
studdu hvor aðra í biðinni. Það var
mikið áfall fyrir Dóru þegar Anna
Mary lést síðastliðið sumar.
Innilegan styrk bið ég um Guð-
mundi unnusta Dóru til handa. Orð
eru svo lítils megnug að þakka
allt það sem hann var henni í þess-
ari löngu bið. Bömum Dóra, Elísa-
betu Björg, Björgúlfi Rúnari, Ernu
Björg, Ingu Helgu, Guðbjörgu
Maríu og Ingólfi Kára, og tengda-
bömunum, Maríu og ómari, bræð-
mm hennar, Sigurgeiri og Heið-
ari, og fjölskyldum þeirra, hálf-
systkinum Dóra samfeðra, og
Snorra Ólafssyni, föður Önnu
Mary, þakka ég fyrir allt það góða
í hennar garð. Með þakklæti kveð
ég mína systurdóttur. Hún guði á
hendur falin er.
En á meðan árin þreyta hjörtu hinna,
sem horfðu eftir þér í sárum trega,
þá blómgast enn, og blómgast ævinlega,
þitt bjarta vor í hugum vina þinna.
(Tómas Guðmundsson.)
Elsa Kristjánsdóttir
og fjölskylda.