Morgunblaðið - 26.11.1992, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ VIÐSKIPTI/flTVINNDLÍF FIMMTUDAGUR 26. NÓVEMBER 1992
C 11
Olíumarkaðurinn
Guðmundur W. Vilhjálmsson
Olía og steinar hafsins
Ný viðhorf með nýjum herrum í Bandaríkjunum
Áður en við ræðum OPEC-fund,
sem hófst í gær, 25. nóvember, áður
en við hugleiðum, hvort þeim ríkjum,
sem eiga hlut að máli, tekst að
styrkja innviði sína, skulum við huga
að öðru.
í janúar mánuði nk. tekur nýr
forseti við stjórn í Bandaríkjunum,
olíufrekustu ríkiseiningar í heimin-
um, sem flytur inn 7 milljónir tunna
af erlendri olíu á dag, um fjórðung
þess frá Saudi Arabíu. Það er mögu-
legt að aðgerðir hins nýja forseta
geti haft áhrif á olíujafnvægi og jafn-
vel olíuverð í heiminum. Það hefur
komið fram hjá sérfræðingum, sem
hinn verðandi forseti hefur kallað
til, að hann ætli sér að hressa upp
á lasburða olíuiðnað Bandaríkjanna.
Tilgangur þess er að gera Bandarík-
in óháðari olíu frá Miðausturlöndum,
skapa vinnu heima fyrir og ekki síst
að afla tekna fyrir ríkissjóð til að
koma á efnahagsumbótum, en til
þess var Bill Clinton kjörinn forseti.
Sennilega verður tollur lagður á alla
innflutta olíu, frekar en að skatt-
leggja notkun á lokastigi.
Innflutningur á olíu hefur aukist
hröðum skrefum í Bandaríkjunum
og sýnist mörgum hann vera kominn
á hættulegt stig. Jafnframt dregur
stöðugt úr framleiðslu í Bandaríkjun-
um vegna framleiðslukostnaðar, sem
umhverfissjónarmið hafa aukið mjög.
Olíufélög í Bandaríkjunum töldu
stjórn Bush sér óvinveitta og er talið
að olíuiðnaðurinn hafí stutt Ross
Perot í nýafstöðnum forsetakosning-
um. Fjárfestingar í olíuiðnaði Banda-
ríkjanna eru í lágmarki og leitar fjár-
magn olíufélaganna til annarra olíu-
ríkja og eru mörg ríki um boðið. En
tollarnir verða að vera nokkuð háir
til að gera olíuiðnað Bandaríkjanna
lífvænlegan. Vinnslukostnaður þar
er sennilega að lágmarki 18 dollarar
á tunnu og útflytjandi olíu til Banda-
ríkjanna, sem hefur kostað frá einum
til þrem dollurum til vinnslu hennar,
getur lækkað verð hennar, sem lág-
um tolli nemur. Með sæmilega háum
tollum á innflutta olíu mun hinum
nýja forseta takast betur að endur-
reisa veldi og virðingu Bandaríkj-
anna, bæta menntun og heilsufar,
vinna á fátækt og fækka útigangs-
mönnum í stórborgum Bandaríkj-
anna. Tollatekjurnar munu fjár-
magna þær aðgerðir. Þriggja dollara
tollur myndi gefa af sér 9-10 millj-
arða dollara. Skattur á neytendur,
bensínnotendur, myndi þó draga
Tímarit
*
Island íal-
þjóða við-
skiptum
VÍÐSÝNI, útskriftarblað við-
skiptafræðinema, er komið út og
fjallar það að þessu sinni um ís-
land í alþjóðaviðskiptum. Fjöldi
áhugaverðra greina er í tímatit-
inu en ritstjórar eru Matthildur
Brypjólfsdóttir og Ómar Geir
Þorgeirsson.
I inngangi tímaritsins segir að til
að draga úr áhrifum sveifla í sjávar-
útvegi á tekjur þjóðarbúsins þá sé
nauðsynlegt að auka víðsýni og leita
nýrra tækifæra í öðrum atvinnu-
greinum.
Greinarnar í blaðinu eru eftir
Árna Zophaníasson, Davíð Bjöms-
son, Ingjald Hannibalsson, Gunnar
Rafn Birgisson, Guðmund Magnús-
son, Svein Hannesson, Garðar Ing-
varsson, Guðjón Auðunsson, Helgu
Guðrúnu Jónasdóttur, Gylfa Sigfús-
son, Öldu Möller, Pál Hjaltason og
Grím Sæmundsson
meir úr olíunotkun, en einn megin-
þáttur olíusóunar í heiminum er sá
að bensín í Bandaríkjunum kostar
ekki nema um fjórðung þess, sem
það kostar annars staðar. En það
er lítil hrifning yfír þessum aðgerðum
hjá Saudi Aröbum eða öðrum olíu-
framleiðsluríkjum, þótt benda megi
á að tollar og skattar eru töluvert
hærri af olíuvörum í Evrópu.
Hver eru rökin fyrir því að olían,
ein afurða auk gullsins, seljist á sex
til áttföldu framleiðsluverði? Rökin
eru samtök: OPEC. OPEC-ríkin hafa
ekki í tíu ár framleitt jafnmikið af
olíu og nú. Hráolíuframleiðsla þeirra
í október var 25.215 MT/D (milljón-
ir tunna á dag), en á síðasta OPEC-
fundi var stefnt að 24.2 MT/D frarri-
leiðslu. Ástæðan fyrir þessarri um-
framframleiðslu er kapphlaup Saudi
Arabíu og Irans um að hámarka
framleiðslu sína áður en að nýju
kemur til skiptingar á kvóta hjá
OPEC, en þar myndi verða tekið til-
lit til framleiðslugetu. Veturinn er
að bregðast OPEC. Sumir telja jafn-
vel að síðbúinn harðinda vetur myndi
ekki minnka nægilega þær birgðir
sem verðaf yrir hendi þegar vorar.
Tímaritið Argus bendir þó á, að vet-
urinn 1988, þegar mildir kuldar voru
í Bandaríkjunum, Evrópu og Japan,
jókst olíunotkun um 1,1 milljón tunna
fram yfír áætlun og að með slíkum
kuldum og samdrætti í útflutningi
frá Rússlandi, færi kúfurinn af birgð-
unum.
Steinar hafsins
Tveir kallar í duggarapeysum sitja
á bryggjusporði í þorpi úti á landi,
dingla fótum, horfa í hafíð. Loks
segir annar þeirra: Það vildi ég, að
allir steinar hafsins yrðu að gulli.
Bætir svo við: Hefur þig aldrei lang-
að til að eiga pokabuxur? Olía í jörðu
varð að gulli suður í löndum araba
og furstar og soldánar gátu keypt
silkipokabuxur eða silkiserki á hirð
sína. Arabagróðinn flæddi um iðnrík-
in og keypti og keypti: Arabar er
bara búnir að kaupa öll fínustu hótel-
in okkar, bestu fyrirtækin! Svo hvarf
þessi gróði, eins og annar skyndi-
gróði, stríðsgróði Islendinga, sem
myndaðist, þegar steinar hafsins
urðu skyndilega en skamma stund
að gulli. Kaupendur á fiski ráða
meiru um verð vörunnar en kaupend-
ur olíu, eða þannig telja framleiðend-
ur að það eigi að vera. Og þess vegna
funda OPEC-ríkin nú í Vínarborg,
stórskuldug ríki, yfírleitt vegna
stríða.
En mörg þeirra eru treg til fund-
arsóknar. Ekvador hefur nú gengið
úr þessum samtökum og Indónesía,
sem ávallt hefur látið í sér heyra á
þessum fundum, hverfur brátt, þar
sem innflutningur þeirra á olíuvörum
verður meiri en útflutningur. Af
hverju ættu þessi ríki að mæta á
þessum fundum og greiða stórar
fúlgur í samtökin til þess eins að
heyra Saudi Arabíu og íran deila?
Með áframhaldandi kapphlaupi sínu
um framleiðslumagn gætu Saudi
Arabía og íran gengið af OPEC
dauðu. Þessi ríki gera sér væntanlega
grein fyrir því að langsoltið írak, sem
skapa kynni aðstæður fyrir niðurfell-
ingu viðskiptabannsinSj myndi ekki
lengi biðla til OPEC. Irak gæti, ef
OPEC ætlar því ekki verulegan hlut
í olíuverslun heimsins, sagt sig úr
OPEC og jafnvel undirboðið önnur
olíuríki, selt olíu sina undir heims-
markaðsverði. Ekki er kærleiksbönd-
um fyrir að fara.
Líkur á afnámi viðskiptabannsins
gegn írak hafa ekki aukist út af fýr-
ir sig með kjöri Clinton sem forseta
Bandaríkjanpa, en hervæðing írans
er augljós og veður skipast oft fljótt
í lofti. Ýmsir telja að ekki verði ftið-
vænlegt við Persafióa, ef íran á alls
kostar við umhverfi sitt. Olíuforðabúr
heimsins væri öruggara ef írak væri
þar til mótvægis. En nú hafa íranir
rétt Sameinuðu Furstadæmunum,
bandalagsríki Saudi Araba, sáttar-
hönd í deilunum um eyjarnar í Persa-
flóa, Abu Musa og stærri og minni
Þumal, en þar eru mildar gasnámur.
Bendir það til að þeir vilji ná sáttum
við Saudi Araba. Þeir, hinsvegar eru
sáttir við 18-21 dollara verð á tunnu,
en það var í síðustu viku 18.80 dollar-
ar. Nú sjá þeir hins vegar tákn þess,
að verðið lækki enn frekar, og verði
óásættanlegt. En það verður erfitt
fyrir OPEC að komast að samkomu-
lagi að þessu sinni.
Myndi það ekki verða mikil bless-
un, ef framleiðslukapphlaupið héldi
áfram? Ef írak kæmi bráðlega inn,
innan eða utan OPEC, með sína
framleiðslu, myndi olíuverð stór-
lækka með hækkandi sól. Það yrði
veruleg vítamínsprauta fyrir hag-
kerfi heimsins, sem er í lægð í dag.
En er það ekki öfugmæli, að tala
um að lækkað olíuverð sé blessun á
sama tíma og rætt er um að leggja
verulega skatta á olíu og aðra orku-
gjafa til að draga úr notkun til vernd-
ar umhverfí voru? Ekki má gleyma
því heldur, 'að olíuþörf heimsins á
eftir að aukast svo mjög, að há-
marksframleiðsla í dag dugir ekki.
Reynslan sýnir að hækkun í kjölfar
lækkunar, verður almennt um það
bil jafnmikil og stöðugt olíuverð er
farsælast. Að óbreyttum skilyrðum
mun OPEC-fundurinn, sem nú stend-
ur yfír, frekar ráða úrslitum um það,
hvort olíuverð lækkar frá því, sem
nú er, heldur en að hann valdi mikl-
um hækkunum, nema þá um stuttan
tíma vegna taugatitrings í viðkvæmu
kerfí. Við skulum samt muna að
OPEC kemur stundum á óvart og
> spáð er löngum fundi.
HASKOLI ISLANDS
ENDURMENNTUNARSTOFNUN
GÆÐASTJORNUN I
Námskeið í þremur
1. Gæðastjórnun í hugbúnaðargerð.
Gæðakerfi í gerð og viðhaldi hugbún-
aðar. Gæðatrygging hugbúnaðar.
Ábati gæðakerfa í hugbúnaðargerð.
2. ISO 9000 staðlarnir og hagnýting
þeirra íhugbúnaðargerð. Gæðavottun
hugbúnaðarfyrirtækja. Hvert stefnir í
Evrópu?
3. Notkun mælitalna við gæðastjórnun
í hugbúnaðargerð. Skoðunaraðferð
Fagans.
HUGBUNAÐARGERÐ
sjálfstæðum hlutum.
Leiðbeinandi: Finn Svendsen hefur um
árabil unnið sem gæðastjóri í hugbúnað-
argerð hjá Alkatel KIRK í Danmörku. Eft-
ir áramót mun hann starfa við vottun
gæðakerfa samkvæmt ISO 9001. Nám-
skeiðið er kennt á ensku.
Tími: 4., 7. og 8. desember kl. 8.30-
12.30.
Verð: Kr. 14.000,- fyrir alla hlutana, en-
kr. 5.000,- fyrir hvern hluta.
Uppl. s. 694923, -24, -25. Fax 28801.
Meistarinn frá mont blanc
MEISTERSTUCK
MONT°
BLANC
HAFNARFJÖRÐUR:
BÓKABÚÐ
OLIVERS STEINS
KEFLAVÍK:
BÓKABÚÐ KEFLAVÍKUR
AKRANES:
BÓKASKEMMAN
MONT BLANC VERSLANIR
REYKJAVÍK:
LEONARD BORGARKRINGLUNNI
MAL OG MENNING SlÐUMÚLA 7-9
MÁL OG MENNING LAUGAVEGI 18
PENNINN KRINGLUNNI
PENNINN HALLARMÚLA
PENNINN AUSTURSTRÆTI
SKÁKHÚSIÐ LAUGAVEGl 116.
ÍSAFJÖRÐUR:
BÓKHLAÐAN
SAUÐÁRKRÓKUR:
BÓKABÚÐ BRYNJARS
AKUREYRl:
TÖLVUTÆKI-BÓKVAL
VESTMANNAEYJAR:
BÓKABÚÐIN HEIÐARVEGI 9