Morgunblaðið - 12.12.1992, Page 5

,^ipRqy^u.Ðffi,iAUGAfip|pyR 12. DRjSRMBERjq^
FRÆNDUR
LISTAMAÐUR andspænis gor-
geir ímyndar sinnar, piltur and-
spænis listamanninum og ímynd
hans, og tilraun þess síðarnefnda
til að skyggnast bakvið grimuna
— eitthvað á þessa leið má draga
saman söguþráð bókarinnar Benj-
amín sem ungur höfundur að
nafni Einar Örn Gunnarsson hef-
ur sent frá sér. Fyrir tveimur
árum kom fyrsta skáldsaga hans
fyrir almenningssjónir, Næðing-
ur, er sagði frá samskiptum leigu-
sala og leigjanda einhvers staðar
í Þingholtunum; saga aldraðrar
og brjóstumkennanlegrar eigin-
konu sem villist á kurteisi piltsins
í kjallaranum og kynferðislegum
áhuga, eftir að hafa mátað hann
í ýmsum öðrum hlutverkum. Inni
í atburðarásina ófust glefsur úr
alkunnu næturlífi Reykjavíkur;
knæpurölt og skyndikynni. Sama
minni skýtur upp kollinum í Benj-
amíni, nátengt hvikulli sjálfsmynd
ungs manns og leit hans að öðrum
miðum en hann dorgar á.
Einar Órn Gunnarsson.
Leynir upp-
spennt látæð-
ið, þversagn-
irnar og fras-
arnir sem
Benjamín slær
um sig með,
brothættari
gerð og gam-
algrónum
sársauka?
Kjartan heitir sögumaður
nýju skáldsögu Einars
Amar, nemi í læknisfræði
þótt ýmis teikn séu á lofti
um uppgjöf á þeim vígstöðvum,
sveimhugi með skáldagrillu sem
brýst út í upphafsköflum sagna um
lifandi dauðan mann, og „mann sem
leitar sannleikans. Svo á ég upphaf
að sögpi um mann sem drepur Morg-
an Kane; skýtur hann beint á milli
augnanna". Þessar skissur stranda
fljótlega vegna vanmetakenndar
Kjartans eða hugmyndakreppu. „Þú
verður að klára að minnsta kosti
eina sögu. Það þýðir ekkert að semja
endalaust samhengislausar smá-
klausur. Þú verður að ná úthaldi og
eirð. Haltu til dæmis áfram að skrifa
um manninn sem leitar sannleikans.
Þar hefurðu góða hugmynd og líf-
lega sögu.“ Þetta segir frændi hans
listmálarinn og titilpersóna bókar-
innnar, sem ryðst inn í tíðindalausa
veröld Kjartans dag einn og sest að
á heimili móður hans til að undirbúa
málverkasýningu. Annars er hann
búsettur í Rotterdam, þar sem hann
vinnur milli bóhemísks svallsins,
enda hamhleypa til bæði orðs og
æðis. Látlaus frásögnin af Benjamín
virðist benda til að hvatning frænd-
ans beri ávöxt. Hann kemur systur-
syni sínum í tæri við fleira en það;
þ. á m. eigin skoðanir á mönnum og
málefnum, fijálslega meðferð flösku
og reglna, eirðarleysi og stöðuga
útþrá sem birtist helst í hressilegum
minningarbrotum frá útlegðinni:
Einn góðviðrisdag klasddi hr.
Larsen sig upp í svört jakkaföt, tók
Jakó með sér út í bakgarð og lét
hann hoppa á milli handa sér. Frá
andliti hans geislaði einhver harns-
leg ofurkæti þar sem hann hló og
skríkti að uppátækjum fuglsins.
Þegar dýrið var faríð að þreytast
sá Benjamín hvar hr. Larsen tók um
höfuð Jakós, snerí og stakk honum
þar næst lymskulega í jakkavasann.
Hann skimaði flóttalega í kríngum
sig eins og hann fyndi að fylgst
værí með honum.
Frú Larsen var alveg miður sín
út af óljósum örlögum fuglsins og
leitaði hans dögum saman. (bls.
56-57.)
Mörtu, vinkonu systur sinnar,
gefur Benjamín ókennilega köku og
görótta, bakaða eftir hollenskri upp-
skrift, sem mun vera kennd við
geiminn. Ekki lætur Benjamín bylt-
ingarstarfsemi sinni þar lokið, hann
á ýmislegt sökótt við ofsatrúuð ná-
grannahjónin, sem hann þekkir frá
fomu fari, og ákveður að grisja garð-
inn að þeim forspurðum með vélsög.
Pyttlan og prakkaraskapurinn er
alltaf innan seilingar, og hann hagar
sér eins og naut í flagi eða Bombí
Bitt á örvandi lyflum. Sprungur
koma þó í staliinn sem Kjartan setur
hann á, og brátt grunar hann að
uppspennt látæðið, þversagnimar og
frasamir sem Benjamín slær um sig
með, leyni brothættari gerð og gam-
algrónum sársauka:
Klukkustund síðar vaknaði ég af
órólegum svefni við rödd Benjamíns.
Hann stóð yfir skrifborðinu með
upprúllaðan pappír undir hendi og
blaðaði í sögunni:
„Þetta er gott hjá þér. Fljúgðu
yfir fjallið, “ sagði hann og leit
snöggt upp. „Nú stend ég sjálfan
mig að því að gera það sem ég þoldi
ekki í fari annarra. Það er að hnýs-
ast í ólokið verk. Mér geðjaðist ekki
að þvíþegar fólk braust inn á vinnu-
stofuna mína og át myndimar með
augunum..." (bls. 127.)
Rótleysi persónanna og ranghug-
myndir er sem endurómur frá ýms-
um einförum bókmenntanna, og þar
sem keimlíkri manngerð brá fyrir í
Næðingi, er freistandi að spyrja Ein-
ar Öm um ítrekunina; hvort hann
leitist við að lýsa „firringu" sem
hugarástandi eða áþreifanlegum
þætti samtíðarinnar með þessari
persónusköpun? „Nei, ég leitast ekki
við að lýsa neinni firringu, en per-
sónusköpun sögumanna í bókunum
er engin tilviljun og til þess að gefa
öðmm persónum bókanna meira
svigrúm. Þetta undirstrika ég með
titli bókarinnar, Benjamín, því hann
er fremur aðalpersóna en aukaper-
sóna. Þessi aðferð hentar mér vel,
og þessi persónusköpun finnst mér
mjög þægileg, þ.e. að hafa sögu-
mann passívan, eða sem áhorfanda
atburða frekar en geranda. En þess-
ir drengir eiga sér þó sína drauma
og sínar sorgir, sínar vonir og von-
brigði.“
SFr
söguþráðinn."
— Hvers vegna skrifuðuð þið
Öddubækumar saman?
„Það er vegna þess frá árinu
1942 var Hreiðar með smábama-
skóla á Akureyri. Ég kenndi þar
í eitt ár, áður en ég fór að kenna
eldri bömum og okkur fannst
nauðsynlegt að segja þeim sögur
úr umhverfí sem þau þekktu. Við
vissum líka að við yrðum að búa
til sögur sem þau gætu vel skilið.
Okkur hefur verið legið á hálsi
fyrir að skrifa knappan stíl, en það
er nú einu sinni svo að hann hæf-
ir vel þeim aldri sem sögumar eru
skrifaðar fyrir. Böm þurfa að
skijja það sem er verið að skrifa
og fá að feta sig stig af stigi. Við
miðuðum sögumar við þá sem
vom klárastir í bekknum og þegar
við höfðum lokið við söguna um
Öddu, vildu bömin meira."
— Hvort ykkar á meira í sögun-
um?
„Það má segja að ég eigi meira
í þeim, vegna þess að þær greina
frá atburðum sem áttu sér stað í
raunveruleikanum — og ég þekkti.
Seinni bækumar urðu líka til þeg-
ar ég var farin að kenna eldri
börnum í öðrum skóla og það var
þar sem Adda þroskaðist," segir
Jenna brosandi um leið og hún
bætir því við að allir atburðirnir í
Öddubókunum eigi sér stoð í raun-
vemleikanum.
— Nú hafa Öddubækumar ver-
ið gefnar út sjö sinnum. Hvemig
skýrir þú vinsældir þeirra í hálfa
öld?
„Ég held kannski að ástæðan
sé sú að í þeim er ekkert sem
bömin eiga erfitt með að skilja;
þær ijalla um umhverfi sem flest
þeirra þekkja, um leiki sem flest
börn leika og em svo líkar eigin
lífi þeirra sjálfra."
Að ógleymdu því að í bókunum
er tekist á við tilfinningar. Adda
gerir axarsköft og af þeim hljótast
afleiðingar — ekki refsingar. Hún
lærir af mistökum sínum, góð-
mennska nýju foreldranna kallar
á það besta í Öddu og hún þrosk-
ast í góðu tilfinningalegu yfírlæti.
— En hvers vegna endar saga
Öddu á því að hún trúlofast?
„En allar sögur enda þegar fólk
trúlofast," segir Jenna undrandi á
svip, með stríðnishreim í rödd-
inni.„Þá er öll spennan búin og
alvaran byqar." Og víst er það
nærri lagi. 011 ævintýri um prinsa
og prinsessur enda á hjónabandi,
sumir eignast börn og bum, eða
kötturinn setur upp stýri; allavega
gerist ekkert eftir það sem ævin-
týrin rúma.
„Maður skrifar
til dæmis ekki
um kynlíf og
þannig hluti fyrir
tólf ára börn.“

MENNING LISTIR
í NÆSTU VIKU
MYNDLIST
Listasafn íslands
Finnsk aldamótamyndlist. Sýning 20
fínnskra listamanna stendur til 13. des.
Opið alla daga nema mánudaga.
Kjarvalsstaðir
Verk franska myndlistarmannsins Je-
an-Jaques Lebel. Fransk-íslensk
myndasögusýning. Sýningamar standa
til 13. des.
Norræna húsið
Finnsk glersýning opin daglega kl.
14-19 til 20. des. Sýning um Múmíná-
Ifana í anddyri. Lúsíuhátíð á sunnudag
13. des.
Menningarmiðstöðin Gerðubergi
Jóladagskrá fyrir böm: Möguleikhúsið
sýnir „Smiður jólanna" og Þórarinn
Eldjám les upp: laugardag 12. des kl.
15.
Sýning á verkum í eigu Reykjavíkur-
borgar, bamateikningar úr samkeppni
í tengslum við sýninguna „Orðlist Guð-
bergs Bergssonar."
Hafnarborg
Afmælissýning í tilefni af 90 ára af-
mæli Sparisjóðs Hafnarfiarðar.
Sýning á verkum nemenda við arki-
tektaskólann í Osló.
Sýningunum lýkur 22. des.
FIM-salur, Garðastræti
Sýning á vatnslitamyndum Eyjólfs Ein-
arssonar stendur til 13. des.
Þjóðmiiyasafn íslands
Sýningin JÓMSVÍKINGAR stendur til
13. des. Jólasýningin ÍSLENSKU
JÓLASVEINARNIR.
Listhúsið í Laugardal
Sýning á teikningum Jóhönnu Boga-
dóttur, opnuð laugardag 12. des. stend-
ur til 24 des. Listamenn sýna ný og
eldri grafíkverk. Jám- og glerlistaverk
Mörtu Maríu Hálfdánardóttur og ítalsk-
ir listmunir til sýnis.
Hulduhólar, Mosfellssveit
Keramikverkstæði Steinunnar Mar-
teinsdóttur opið kl. 14-19 daglega nema
fim. og fös. kl. 17-22.
Vinnustofur Álafossi
Listamenn á Álafossi með sýningu á
verkum sínum sem stendur fram að
jólum.
Nýlistasafnið, Vatnsstíg
Sýning á portrettmyndum Hallgrims
Helgasonar stendur til 13. des.
Myndverk Lofts Atla sýnd til 13. des.
Gallerí Úmbra, Amtmannsstíg
Guðný Magnúsdóttir og Bryndls Jóns-
dóttir með sýningu á leirlistmunum,
stendur til áramóta.
Galeríe Roð-f-gúl, Hallveigarstfg
Aldís Bára Einarsdóttir sýnir lágmynd-
ir úr keramiki þessa helgi og næstu.
Opið fös. lau. sun. kl. 14-22.
SPRON, Álfabakka
Sýning á verkum Helga Gfslasonar,
myndhöggvara stendur til 12. feb.’93.
Listmunahúsið
Opnuð sýning á litlum verkum ýmissa
isienskra myndlistarmanna laugardag
12. des. -stendur fram til jóla.
Listasafn Siguijóns Ólafssonar,
Laugarnesi
Sýning á verkum frá tfmabilinu
1934-’82. í efri sal valdar trémyndir.
Gallerí 11, Skólavörðustíg
Sýning á tréskúlptúr Kristins Guðna-
sonar stendur til 24. des.
Ófeigur, gullsmiðja og listmunahús,
Skólavörðustíg
Myndlistasýning 8 listamanna, Gallery
Gijóthópurinn ’89, stendur fram til ára-
móta.
Sýningarsalur Önnur hæð, Lauga-
vegi
Sýning á verkum Dan Flavin stendur
fram f rniðjan janúar. Opið miðvikud.
kl. 2-6.
Gallerí Slunkarfki, ísafirði
Sýning á verkum Svölu Sigurgeirsdótt-
ur opnuð laugardag 12. des. stendur til
áramóta.
Byggðastofnun, Egilsstöðum
Sýning á verkum Louise Heite stendur
til áramóta.
Safnahúsið, Sauðárkróki
Sýning á verkum Þórhalls Filippusson-
ar.
Grófargil, Akureyri
Sýning á 100 myndverkum eftir 65
myndlistarmenn. Desembervaka með
uppákomum til 20 des.
TONLIST
Laugardagur 12. des.
Norræna húsið kl. 16.00:Yggdrasil-
kvartettinn frá Svíþjóð - verk eftir Jan
Carlstedt, W. Stenhammer, Jón Leifs,
Franz Schubert.
Kristskirkja, Landakoti kl. 17.00:
Söngsveitin Fflharmónía með aðventu-
tónleika. Einsöngvari Sigrún Hjálmtýs-
dóttir. Stjómandi Úlrik Ólason.
Skálholtskirkja kl. 15.00:Aðventutón-
leikar, aðventu- og jólalög. Flytjendur
Barnakór Skálholtsprestakalls, Skál-
holtskór, Kór Menntask. á Laugar-
vatni. Einsöngvari Haukur Haraldsson.
Undirleikari Orn Falkner.
Sunnudagur 13. des.
Hallgrímskirkja kl. 11.00:Vígslu-
messa. Hörður Áskelsson organisti.
Mótettukór Hallgrimskirkju.
íslenska óperan kl. 15.00:Sigrún Eð-
valdsdóttir, fiðla; Selma Guðmundsdótt-
ir pfanó. Útgáfutónleikar á „Ljúflings-
lögum“ geislaplötu frá Steinum hf. Is-
lensk sönglög í útsetn. Atla Heimis
Sveinssonar.
Kl. 20.00Jólaballettinn Hnetubijótur-
inn við tónlist Tchaikovsky. Ballettskóli
Guðbjargar Björgvins.
Hallgrímskirkja kl.l7.00:Orgelvígslu-
tónleikar. Hörður Áskelsson organleik-
ari. Verk eftir Couperin, Aravjo, Bach,
César Franck, Pál Isóifsson, Þorkel Sig-
urbjömsson.
Akureyrarkirkja kl.l7.00:Orgeltón-
leikar á aðventu. Bjöm Steinar Sól-
bergsson leikur verk eftir Bach, Messia-
en, Duraflé.
Kristskirlga, Landakoti kl. 17.00:
Aðventutónleikar söngsveitarinnar Fil-
harmónfu. Einsöngvari Sigrún Hjálm-
týsdóttir. Stjómandi Úlrik ólason.
Mánudagur 14. des.
Kristskirkja, Landakoti kl. 21.00:
Söngsveitin Fflharmónía með aðventu-
tónleika. Einsöngvari Sigrún Hjálmtýs-
dóttir. Stjómandi Úlrik Ólason.
Hallgrímskirkja kl. 20.30:0rgeltón-
leikar. Próf. Hans Dietrich Möller. Jóla
og aðventutónlist eftir Walther, Bachm
Saint-Saens, Messiaen, Balbastre,
improvisasjónir.
íslenska óperan kl. 20.00:Hnetu-
bijóturinn við tónlist Tchaikovsky. Bal-
lettskóli Guðbjargar Björgvins.
Þríðjudagur 15. des.
Hallgrímskirkja kl. 12.00 og 18.00:
Orgelkynning. Islenskir orgelleikarar.
Listasafn fslands kl. 20.30:Tónleikar
Augnabliks. Kristín Guðmundsdóttir og
Tristan Cardew flautuleikarar og Þor-
steinn Gauti Sigurðsson, píanóleikari
flytja verk eftir G.F.Handel, L.v. Beet-
hoven, Th. Böhm, S J.Bach, C.Reinecke
og F. Kuhlau.
Gerðuberg kL 20.30:Einsöngstónleik-
ar Ánna Margrét Kaldalóns. Lög eftir
Hugo Wolf, Menotti, Mozart, Sigvalda
og Selmu Kaldalóns.
Miðvikudagur 16. des.
Hallgrímskirkja kl. 12.00 og 18.00:
Orgelkynning. Islenskir orgelleikarar.
KrLsLskirkja kl. 20.30:Kvöldlokkur eft-
ir Haydn og Mozart. Blásarakvintett
Reykjavíkur og félagar.
Skálholtskirkja kl. 16.00:Helgileikur.
Bamakór safnaðanna.
íslenska óperan kl. 20.00Hnetu-
bijóturinn við tónlist Tchaikovsky. Bal-
lettskóli Guðbjargar Björgvins.
Fimmtudagur 17. des.
Hallgrímsldrkja kl. 12.00 og 18.00:
Orgelkynning. Islenskir orgelleikarar.
Langholtskirkja kl. 20.00:Sinfónfu-
hljómsveit fslands. Eins. Tómas Tómas-
son, bassi. Kór Kársnesskóla. Stj. Há-
kon Leifsson. Verk eftir J.S. Bach,
Wagner, Tchaikovsky, og jólalög.
Föstudagur 18. des.
Langholtskirkja kl. 23.00Jólasöngvar
Kórs Langholtskirkju.
Laugardagur 19. des.
Skálholtskirkja kl. 15.00:Aðventu-
samkoma með barocktónlist. Verk eftir
J.S.Bach, J.L.Krebs, Vincent Lubeck.
Flytjendun Peter Tompkins, Hallveig
Rúnarsdóttir, Hilmar Om Agnarsson
o.fl.
PerlantTónleikar til styrktar Tónlistar-
húsi.
Nestún, Hvammstanga kl. 15.00:Tón-
listarfélag V-Húnvetninga. Sigurður
Halldórsson, selló. Daníel Þorsteinsson,
pfanó.
LEIKLIST
Þjóðleikhús
Stóra sviðið kl. 20.00:
Hafið eftir Ólaf Hauk Sfmonarson -lau.
12. des.
Dýrin f Hálsaskógi eftir Thorbjöm
Egnen -sun. 13. des. kl.14.00 og 17.00.
Litla sviðið kl. 20.30:
Rita gengur menntaveginn -lau. 12.
des.
Smfðaverkstæðið kl. 20.00:
Stræti eftir Jim Cartwright -lau. 12.
des.
Alþýðuleikhúsið, Hafnarhúsi:
Hræðileg hamingja eftir Lars Norén
kl. 20.30: -lau. 12. des.
Til umsjónarmanna listastofnana og
sýningarsala
Upplýsingar um listviðburði sem óskað
er eftir að birtar verði í þessum dálki
verða að hafa borist bréflega fyrir kl.
16 á miðvikudögum. Merkt: Morgun-
blaðið, menning/listir, Hverfisgötu 4,
101 Rvk. Myndsendir 91-691294.