Morgunblaðið - 27.02.1993, Side 23

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. FEBRÚAR 1993 23
SJONARHORN
Hvalveiðar og umhverfisvernd
SÚ ÁNÆGJULEGA frétt
kom í fjölmiðlum á dögunum
að íslendingur hefði verið val-
inn til starfa í nefnd í umhverf-
ismálum hjá Sameinuðu þjóð-
unum. Ef til vill var 'það ekki
tilviljun að íslendingur var val-
inn til starfa í slíkri nefnd. Is-
lendingar myndu sóma sér vel
víðar sém eftirlitsaðilar í um-
hverfismálum og umhverfis-
vernd.
Við íslendingar höfum því mið-
ur kynnt okkur sem hálfgerða
uppivöðsluseggi á alþjóðavett-
vangi þegar sett hafa verið á odd-
inn mál sem snerta hvalveiðar.
Kvikmyndin Lífsbjörg í Norður-
höfum hefur fremur orðið til að
auka neikvæða ímynd þjóðarinnar
en að bæta hana. Enda er þjóðin
kynnt þar á mjög vafasaman hátt,
eða sem frumstæður útlqálkaætt-
bálkur. Ég var að vona að við
hefðum þessa ömurlegu ímynd að
baki og gætum gleymt henni og
að það gerðu helst allir þeir sem
hug hefðu á að kaupa íslenskar
vörur eða hafa önnur viðskipti við
okkur íslendinga.
En svo fréttist það að kvik-
myndin yrði sýnd í sjónvarpi í
Svíþjóð. Héðan fór frítt föruneyti
til að taka þátt í umræðum í sjón-
varpssal ytra í lok sýningu mynd-
arinnar. Við fengum síðan að sjá
og heyra í sjónvarpi hér hvað þar
fór fram. Ákveðinn ummæli sem
framkomu í þessum þætti eru til-
efni þessara greinarskrifa.
Kvikmyndin var kynnt á þann
veg að þar kæmu fram skoðanir
íslendinga. Ég hafna heiðrinum.
Matreiðslan á efninu er ekki að
mínum smekk (finnst mér þó hvai-
kjöt ágætt), en ég tel að mörg
atriði í myndinni séu fremur snið-
in að hugarflugi höfundar en trú-
verðugleika. — Svíamir orðuðu
það víst einhvem veginn öðruvísi.
Andstaða almennings við hval-
veiðar á sér langa sögu. Grunnt
hefur verið á sektarkennd í
Bandaríkjunum vegna ofveiða á
hval í suðurhöfum á síðustu öld.
Andúð á hömlulausum veiðum
sjávardýra var því auðveldlega
endurvakin þegar kanadíska
stjórnin ákvað, seint á sjöunda
áratugnum, að hleypa Norðmönn-
um á ísa Nýfundnalands til veiða
á sel.
Það vill svo til að ég bjó þenn-
an áratug vestan hafs, rétt við
landamæri Kanada, og fylgdist
af áhuga með kanadíska sjónvarp-
inu og þá sérstaklega landsbyggð-
arþáttum þar sem sagt var frá
lífí fólksins í hinum afskektu hér-
uðum þessa víðáttumikla lands.
Það var svo einhvern tíma á ámn-
um 1967-68 að fréttir frá mjög
hijóstrugu landsvæði á Ný-
fundnalandi fóru að vekja at-
hygli. Veiðimenn sem bjuggu á
þessu svæði ræddu mikið við frétt-
menn og reyndu að vekja athygli
á leyfí sem landsstjómin í Ottawa
hafði ákveðið að veita Norðmönn-
um til selveiða á veiðisvæði þeirra.
Veiðimennimir höfðu mótmælt
þessum fyrirhuguðu veiðum við
kanadísku stjómina en hún hafði
ekki sinnt mótmælum þeirra. Þeir
voru þarna að reyna að vekja at-
hygli á málinu og setja þrýsting
á stjómvöld. Veiðimennimir bentu
á að þetta væri þeirra veiðisvæði
og að þeir hefðu ekki að öðm að
hverfa ef veiðar Norðmanna yrðu
til þess að offramboð á yrði á
selskinnum á markaðnum. Það
sem þeir óttuðust aðallega var að
offramboð á skinnum myndi valda
verðfalli á markaðnum, en það
myndi kippa grundvellinum undan
lífsviðurværi þeirra.
Stjómvöld í Ottawa sinntu
engu mótmælum þeirra og síðan
rann sá dagur upp að Norðmenn
hæfu veiðarnar. Fjöldi fólks var
mættur á ísinn og fréttamenn
sjónvarps mynduðu veiðamar í
bak og fyrir. Þegar norsku veiði-
mennirnir birtust var greinilegt
að þeir vom í veiðiham og stað-
ráðnir í að ná sem flestum skinn-
um á sem skemmstum tíma. Aðf-
arimar vom hræðilegar. Sú mynd
sem birt var af veiðunum í mynd-
inni Lífsbjörg í Norðurhöfum var
hreinn bamaleikur í samanburði
við þær myridir sem bar fyrir
augu milljóna manna í gegnum
sjónvarp á þessum tíma. Norð-
mennimir höfðu aðeins áhuga á
hvítum feldi kópanna. Þeir gripu
kópana og hjuggu með sérstakri
exi eitt högg í höfuð þeirra og
fláðu með nokkmm handtökum
um leið og stuggað var frá vein-
andi urtunni sem reyndi að bjarga
afkvæmi sínu. Eftir lá búkur kóps-
ins iðandi í dauðateygjunum.
Þama vom greinilega vanir menn
á ferð og þeir gengu frá einum
kópi eftir annan á sama hátt. ís-
inn varð fljótlega að hræðilegum
blóðvelli. Ég fínn enn, nær aldar-
fjórðungi síðar, til viðbjóðs þegar
þessi sjón riíjast upp fyrir mér.
Eftir fyrsta daginn var rætt við
kanadísku veiðimennina og þeir
spurðir hvað þeim fyndist um
veiðarnar. Þeir virtust furðu lostn-
ir og sögðust aldrei hafa séð aðr-
ar eins aðfarir. Þeir hefðu aldrei
veitt seli á þennan hátt og þeir
hristu höfuðið. Næsta dag reyndu
áhugamenn að hindra veiðarnar,
en þá sendu Norðmennimir kvart-
anir til stjómvalda í Ottawa yfir
truflunum við veiðamar, þeir
heimtuðu lögregluvemd — og
fengu hana. Lögregluvemdin var
sem olía á eld og þjappaði dýravin-
um saman og þeir komu með
úðabrúsa og sprautuðu með lit-
aðri málningu á hvítan feld kóp-
anna í þeim tilgangi að gera skinn
þeirra verðlaus fyrir Norðmönn-
um. Þeim var þá bent á að slíkar
aðgerðir yrðu ekki til að vemda
kópana, því hætta væri á að urtan
hafnaði þeim ef þeir væra gerðir
á einhvern hátt afbrigðilegir.
Þama virtust ekki vera skiplögð
náttúravemdarsamtök að verki
heldur aðeins ungt fólk áhuga-
samt um dýravemd. Greenpeace- i
samtökin vom ekki stofnuð fyrr
en eftir 1970. En jarðvegurinn
var plægður, umhverfísvemdar-
samtök voru stofnuð og þau nutu
stuðnings almennings sem vildi
virkara eftirlit með iðnaði og
umhverfisþáttum og hann fyrirleit
dýraveiðar af þessu tagi. Veiði-
gleði norsku veiðimannanna í
Kanada eyðilagði ekki aðeins sel-
veiðar fyrir kanadísku veiðimönn-
unum heldur einnig fyrir eski-
móum sem höfðu lífsviðurværi
sitt af veiðum á sjávardýmm. f
Framhaldið þekkjum við.
Fréttamyndir af þessum veið-
um í Kanada fóm víða og höfðu
mikil áhrif. Myndir vom birtar í
fjölmiðlum 'vestan hafs og víðar
og vöktu viðbjóð. í kjölfarið fór
athyglin að beinast að öðrum líf-
verum sjávar eins og hvölum og
vom margar hugljúfar myndir
sýndar í sjónvarpi af lífi hvala í
sjónum. Mikill áróður var rekinn
fyrir því í Bandaríkjunum að neyt-
endur sniðgengju norskar vömr
og þótti það sjálfsagt. Fólk fékk
skömm á norskum vömm, og þá
tilfínningu reyndist erfítt að uppr-
æta.
Erlendis em skoðanir neytenda
ekki lengur vanmetnar. Neytend-
ur em að jafíiaði vel upplýstir,
þeir hafa vemlegar áhyggjur af
umhverfísmálum og framtíð jarð-
ar. Þeir eru öflugur þrýstihópur
með ákveðnar skoðanir og vald
til að velja og hafna því sem þeim
líkar og líkar ekki og þeir beita
því þegar ástæða þykir til.
Ef sú ákvörðun verður tekin
að heQa hér hvalveiðar á ný, verða
ráðamenn að vera því viðbúnir að
neytendur f viðskiptalöndunum
taki málin í sínar hendur. Við
höfum reyndar kynnst lítillega
hvaða þýðingu það getur haft.
Spuming er því hvort við séum
viðbúin því að taka afleiðingun-
um, eða hvort virkari þátttaka í
umhverfísvemd, og vemdun hafs-
ins sérstaklega, yrði okkur happa-
drýgri.
M. Þorv.
Hvers vegna er fastað?
Tveir af aðalleikurum myndarinnar í hlutverkum sinum, Madonna
og Willem Dafoe.
FRÆÐSLUSTUND verður í Hallgrímskirkju kl. 10 á morgun, sunnu-
daginn 28. febrúar. Þar mun sr. Karl Sigurbjörnsson flytja fyrirlest-
urinn Föstuna í trúarlífi og iðkun. Verður þar leitast við að varpa
ljósi á það hvað fasta er og hvaða tilgangi hún þjónar. Hefur iðkun
föstu eitthvert gildi fyrir líf nútímamannsins?
Losti sýndur
BÍÓHÖLLIN hefur hafið sýningar
á myndinni Losta eða „Body of
Evidence". Framleiðandi er Dino
de Laurentiis, leikstjóri er Uli
Edel og aðalhlutverk eru í höndum
Madonnu, WiIIem Dafoe, Joe Man-
tegna og Anne Archer.
Myndin fjallar um Rebeccu, unga
konu sem sökuð er um að hafa kom-
ið ástamanni sínum, öldruðum auð-
manni sem þjáðist af hjartasjúkdómi,
í gröfina. Það eitt og sér þykir ekki
til stórtíðinda heldur hitt að hún á
að hafa komið honum þangað með
því að lifa með honum óbeisluðu og
harðneskjulegu kynlífi. Hún ber af
sér allar sakir en brátt kemur málið
fyrir dómstóla.
Frank er lögmaður sem tekur að
sér að veija Rebeccu. Hann er ham-
ingjusamlega giftur og á einn strák.
Honum hefur ætíð gengið vel og er
virtur í sínu fagi, enda maður sem
kann því illa að tapa. Réttarhöldin
ganga sinn vanagang en á meðan á
þeim stendur dregst hann inn í furðu-
legt samband með skjólstæðingi sín-
í Bíóhöllinni
um. Samband þetta snýst eingöngu
í kringum kynlíf og með tímanum
verður það sífellt undarlegra.
Rebecca hefur ákveðnar hugmyndir
um það hvemig megi koma lögmann-
inum til og gengur sífellt lengra til
að fanga hann. Frank verður svo
hugfanginn af Rebeccu að kona hans
segir skilið við hann.
Þegar það kemur upp að Rebecca
hefur áður leikið svipaðan leik, þ.e.
að leggja lag sitt við aldraðan auð-
mann sem átti við hjartasjúkdóm að
stnða, lítur út fyrir að Rebecca muni
verða dæmd sek. En Frank tekst að
hrekja þann vitnisburð og gera hann
ótrúverðugan, en með honum vakna
þær grunsemdir að ekki sé allt með
felldu. Saksóknarinn er viss í sinni
sök og ætlar ekki að gefast upp fyrr
en í fulla hnefana.
Á síðasta degi réttarhaldsins ber
Rebecca vitni. Kviðdómurinn dregur
sig í hlé til að vega og meta öll gögn
og þegar hann kemur aftur með úr-
skurð sinn kemur ýmislegt upp á
yfírborðið sem kemur öllum á óvart
en þó mest Frank.
Við aftansöng kl. 17 þann sama
dag mun Hörður Áskelsson, organ-
isti, leika á orgelið verkið Snert
eftir Þorkel Sigurbjömsson. Verk
þetta samdi hann í tilefni vígslu
orgelsins 13. desember sl. Verkið
byggir á stefjum úr Passíusálma-
lögum.
í marsmánuði verða fræðslu-
stundir á sunnudagsmorgnum
helgaðar Biblíunni, heilagri ritn-
ingu. Þar mun sr. Sigurður Páls-
son, framkvæmdastjóri hins ís-
lenska Biblíufélags, fjalla um sögu
og sérkenni Biblíunnar og leiðbeina
um lestur hennar.
Um aldir hafa kristnir menn lagt
sérstaka áherslu á að styrkja og
dýpka trúarlíf sitt um löngufostu.
í helgihaldi og fræðslustarfi safn-
aðanna er reynt að koma til móts
við fólk í þeim efnum.
Sjöviknafastan eða langafastan
hefst með öskudegi. Þá eru fjörutíu
virkir dagar til páska. Þeir minna
á dagana fjörutíu er Jesús fastaði
í eyðimörkinni. Aldrei var fastað á
sunnudögum, því þá er fagnað yfir
upprisu Krists. Jesús lagði áherslu
á bæn og föstu. Fasta er það að
láta á móti sér i mat og drykk til
að einbeita sér að andlegum hlutum
og til að dýpka og þroska trúarlíf
sitt, samfélag sitt við Krist. Það
gerist með kyrrð og bæn, og með
því að leitast við að lifa látlausara
lífi. Fastan hefur verið tími sjálfs-
prófunar og iðkunar samstöðu með
þeim sem líða og áminning þess
að „maðurinn lifir ekki á brauði
einu saman“.
Trúarlíf lönguföstu er innlifun,
er við fylgjum í anda krossferli
Krists. Um aldir hafa íslendingar
notið þar ómetanlegrar leiðsagnar
Hallgríms Péturssonar í Passíusál-
munum. Þeir vom lesnir og sungn-
ir á heimilum kynslóð eftir kynslóð.
Lestur Passíusálmanna í Ríkisút-
varpinu er framhald þeirrar dýr-
mætu hefðar.
Dýrfirðingafélagið í Reykja-
vík heldur árlegan „kaffidag“
félagsins í Bústaðakirkju
sunnudaginn 28. febrúar. Hefst
hann með messu í kirkjunni
klukkan 14.00 og kaffiveiting-
um í samkomusal kirkjunnar að
lokinni messu.
Allir velunnarar félagsins og
Dýrafjarðar eru velkomnir og þeir
sem eru 65 ára og eldri eru sér-
í Hallgrímskirkju í Reykjavík,
minningarkirkju Passíusálma-
skáldsins, er leitast við að halda
fram Passíusálmunum og minna á
gildi þeirra í lífí og trú lands-
manna. Við föstumessur á miðviku-
dagskvöldum föstunnar er lesið úr
Píslarsögu Jesú Krists og sungnir
Passíusálmar. Þar er og leikið á
nýja orgelið og við fáum að heyra
eitthvað af þeim dýrindis perlum
tónbókmenntanna sem tengjast
stefjum föstunnar. Einnig era dag-
legar kvöldbænir í litlu kapellunni
í norðurálmu Hallgrímskirkju kl.
18, nema miðvikudaga og laugar-
daga. Þetta era stuttar og kyrrlát-
ar bænastundir, lesinn er stuttur
kafli úr Píslarsögunni og viðeigandi
Passíusálmur.
(Fréttatilkynning frá Hallgrímskirkju)
staklega boðnir. -
Þessi samkoma hefur tvíþættan
tilgang, sem er, að allur ágóði af
kaffísölunni rennur til byggingar
fyrir aldraða heima í Dýrafírði,
sem félagið hefur safnað til á síð-
ustu árum, og í öðru lagi að styrkja
samheldni þeirra Dýrfírðinga sem
flutt hafa að vestan á liðnum
áram.
(Fréttatilkynning)
Kaffidagur Dýr-
firðingafélagsins