Morgunblaðið - 14.08.1993, Síða 1

MENNING
LISTIR
PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS LAUGARDAGUR 14. ÁGÚST 1993 BLAÐ'
tolli i lausu loffti i kringlunni
STREÐIÐ var óvenju mikið við upp-
hengingu á sýningu Tolla sem opnar
í dag. Atta menn bisuðu rauðþrútnir
og bölvandi heilt kvöld og fram á
nótt við talíur og kaðla til að hífa upp
fjórtán fleka í yfirstærð sem vofa
yfir sýningargestum eins og órói.
Sýningarstaðurinn er ekki hefðbund-
inn og raunar einn sá ólíklegasti á
höfuðborgarsvæðinu; Kringlan.
Hann er þó í fullu samræmi við þá
skoðun Tolla að öll þróun spretti af
árekstrum andstæðra afla. Því hikar
hann ekki við að fleyga logndautt
verslunarrými með málverkum sem
. kljást við náttúruna.
Oiku fyrir opnun var Tolli varfæmislega
inntur eftir hvort hann flanaði ekki út
í forarvilpu með því að sýna umkringd-
ur markaðstorgi. Svar hans var afdráttar-
laust nei. „Ég vil fara þessa teið á enda
og hefði aldrei hætt mér út í þetta nema
ætla að láta kné fylgja kviði. Eg geri mér
líka fulla grein fyrir staðnum: Maður er
að fara inn í jámbrautarstöð og þar er
hvinur af lestum, fýla af fólki og steikar-
ilmur í loftinu. Þetta er eins og áningar-
staður á Silkiveginum foma tii Kína þeg-
ar Mareo Polo fór á markaðstorg í Ormuz
eða Kashgar og falbauð afurðir sínar. Ég
er bara landkönnuður á 20. öld sem mæti
með mínar afurðir á markaðinn til að
halda ferðinni áfram.“
MÝSILLILIIT
Djarft virtist teflt á þessu stefnumóti
skrums og málverks, en árangurinn kveð-
ur niður efasemdarraddir. Auglýsinga-
skilti verslana í kring blikna við saman-
burðinn. Og sá grunur vaknar að Tolli
skemmti sér konunglega við glímutökin.
„í mér býr vissulega ákveðinn demón sem
telur spennandi að leita uppi kontra-
punkta og hluti sem sýna fram á kraftlos-
un og hvort sem hún er debet eða kredit
fyrir listamanninn, leiðir hún til þróunar.
Eftir smá dvöl þar snýr maður sér að ein-
hveiju öðru.“
- Óttastu ekki að annað áreiti staðarins
spilli einbeitingu augans?
„Sú hætta er fyrir hendi. En eins og
segir með trúarbrögðin, ef einn frelsast
af hundrað er takmarkinu náð. Geti ein-
hver notið þess að skoða þessar myndir
hjá mér, gæti það leitt til þess að viðkom-
andi færi næst inn í Listasafn íslands til
að líta á verk þar og svo framvegis. Þetta
snýst um landvinninga. Hefðbundinn sjón-
menntavettvangur getur líka orðið svo
staðnaður að hann ginni aldrei til sín ný
andlit, heldur sitji uppi með sama fólkið
í sífellu. Ég vil rugla skúffusamfélagið
og bjóða fólki til veislu annars staðar en
í borðstofunni. Ég treysti á einstakl-
ingsdúóið; andlitið í mannhafínu sem horf-
ist í augu við myndina í vírnum, og ef
hún er þokkaleg klárast dæmið til fulls.
Listin hlýtur að þrífast jafnt inni í þessu
landslagi og inni í galleríi, ef eitthvað er
að marka slagorð um listina til fólksins.
Því er hins vegar ekki að neita, að ég tel
varla hægt að trompa þessa sýningu nú
hvað varðar eigin brúarsmíði til fjöldans.
Ákveðnu hámarki er náð.“
Tolli segir að hugmyndin um Kringluna
sem sýningarstað hafí vaknað hjá honum
á síðasta ári í samstarfí við Ólaf Jónsson
hjá Listasafni ASÍ. „Ég spurði meðal ann-
ars afhverju svo fjölsóttur staður mætti
ekki vera frekari vettvangur fyrir vit-
rænni list. Þá höfðu verið gerðar fáeinar
tilraunir til að setja upp verk þar en þau
alltaf orðið hluti af markaðstorginu og
gluggaskreytingunum. Það vantaði ein-
hveija andstöðu við rýmið. Vangavelturn-
ar kveiktu í forráðamönnum Kringlunnar
og höfðu þeir frumkvæði að því að bjóða
mér að sýna. Lausnin varð sú að festa
þessa hlera í loftið og ég held að það
gangi sjónrænt séð fullkomlega upp.“
SLÁTURKEPPURINN FRAGI
Tolli hefur áður reynt að fara út fyrir
hefðbundnar brautir í sýningarhaldi; „þvf
mér finnst að listsköpun eigi ekki ein-
göngu að snúast um stíl og aðferðafræði,
heldur verður hún einnig að miðast að
samskiptum við fólk. Allar listhreyfíngar
og stofnanir glíma við sömu vandamál,
sem er stöðnun og úrkynjun. Allt byijar
vel, eins og t.d. flúxus-hreyfíngin og SUM
sem var í fyrstu vettvangur gríns og gam-
ans er fékk samfélagið til að nötra. Slátur-
keppurinn frægi varð til vegna þess að
samfélagið bauð upp á það en ekki sjálfs
sín vegna.
En í dag snúast afsprengi þessarar
hreyfingar, eins og t.d. Nýlistasafnið,
meira um aðferðafræði og stíllega hluti.
Þeir eru vissulega oft hinir frumlegustu
og fósturmold® jákvæðra breytinga, en
missa marks ef samskiptin við fólkið eru
í járnum. Kjarni listarinnar týnist í bíró-
kratískum tumum sem byltingahreyfing-
amar fæddu af sér á sínum tíma. Og fyrr
en varir fer sköpunarkrafturinn að snúast
upp í innbyrðis togstreitu um valdastrúkt-
úrinn innan þessara hátimbruðu tuma,
og missir þannig mátt sinn.
Ég vil þó taka skýrt fram að svo kölluð
„elítu-kúnst“ er ekki ónauðsynleg. í listum
eins og öðru þarf að opna sem flesta far-
vegi til að flæðið sé hindrunarlaust og sem
mest, á sama hátt og þegar ræktaður er
skógur er mikilvægt að flóran sé sem ijöl-
breyttust. Ég vil bara að listin birtist«í
hversdagsumhverfinu."
PRÓUNIN
Ofsafengnar pensilstrokur einkenndu
lengi vel verk Tolla. Verkin í Kringlunni
sýna að landslagið er risið upp úr óreið-
unni þó það beri enn fjarlægan svip henn-
ar. Hann virðist stefna að meiri mýkt,
eins og sýning hans í fyrra í Listasafni
ASI vakti grun um. Þar sýndi hann óræð
tákn, líkt og austurlenskar tilvitnanir, og
héldu flestir vera hvíld frá landinu eða
hliðarspor. Þegar nýju verkin ber á góma
kveðst Tolli varla geta talað um verk sín
án myndlíkinga, því málarinn ráði ferð-
inni. „Ég lít ekki á neitt sem ég geri og
virðist í fljótu bragði á skjön við fortíðina
sem hliðarspor," segir hann, „heldur skref
í þróun, þumlung af spíral. Þó að þau
fyrirbæri virðist gestir í tilveru manns,
eru þau hluti af meginstraumnum og því
sem rís yfír sjóndeildarhringnum þegar
litið er til baka.“
Sýning Tolla stendur til loka mánaðar-
ins. Miðað við vanalegt streymi um bygg-
inguna, mun á þeim tíma á annað hund-
rað þúsund manns beija verkin augum,
sem vafalaust er met hér á landi.
SFr