Morgunblaðið - 17.07.1994, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 17. JÚLÍ 1994 B 21
Samþykkis-
áráttan
Kaupmannahafnarbréf
Danir eiga afar erfítt með að vera ósammála og fell-
ur því betur að ræða litlu en stóru málin, skrifar Sig-
rún Davíðsdóttir. Þeim finnst það óþægileg aðstaða
og því óþægilegra, sem vandamálin eru stærri. Þessi
smáu mál endurspeglast svo í fréttamati fjölmiðla.
tlendingar sem fylgjast með danskri
stjórnmálaumræðu fá það oft. á til-
finninguna að í Danmörku hljóti
öll stóru málin að vera leyst. Annars væri
ekki hægt að eyða svona miklu púðri á
jafn lítil og skrýtin mál og umræðan snýst
oft um. En þó þjóðfélagið danska gangi að
mörgu leyti afar vel og fyrir mörgu hafi
verið séð, þá er þó ekki svo að lífíð hér sé
vandamálalaust. Hins vegar eiga Danir afar
erfitt með að vera ósammála og fellur því
betur að ræða litlu en stóru málin. Þeim
finnst það óþægileg aðstaða og því óþægi-
legra, sem vandamálin eru stærri. Þessi
smáu mál endurspeglast svo í fréttamati
fjölmiðla. Það er oft harla sérkennilegt hvað
þar er metið sem vandamál og um leið
þess virði að ijalla um það.
Þörf Dana fyrir að vera alltaf sammála
kemur fram víða í þjóðlífinu. Á vinnustöðum
þarf helst að ræða allt aftur og bak og
áfram, þar til allir geta orðið sammála.
Húseigendafélagsfundir kosta langar og
strangar slímusetur, svo ekki sé minnst á
umræðufundi foreldra og kennara í skólum
og leikskólum. Kosningar virðast alls staðar
vera néyðarúrræði og betra að komast að
sameiginlegri niðurstöðu.
í stjórnmálaumræðunni kemur þetta
fram í því að hér sitja minnihlutastjórnir í
mestu makindum og eins og ekkert sé sjálf-
sagðara. Það tók mig langan tíma að skilja
að hægt væri að hafa minnihlutastjórnir
sem viðvarandi ástand, en eftir að ég hafði
áttað mig á þörf Dana fyrir að vera alltaf
sammála, varð þetta fyrirkomulag skiljan-
legra. Þá er nefnilega tryggt að allir séu
hafðir með í ráðum. Stjómin kemur sínu
fram, gjarnan eftir langar og erfiðar við-
ræður við stjómarandstöðuna, eftir margar
fréttir um að nú væri samlyndið alveg að
bresta og allt að fara upp í loft. Og stjórnar-
andstaðan kemur sínu fram með því að
höfða til þess að allir verði að fá að vei-a
með. Samþykkisáráttan leiðir líka til þess
að engin mál koma upp á yfirborðið fyrr
en náðst hefur samþykki um níutíu prósent
efnisatriðanna. Svo er deilt um síðustu tíu,
sem em þá oft einhver skrýtinn útskækill.
Lýðræði á danska vísu
Hluti af samþykkisáráttunni er að orðið
„lýðræði“ er í óendanlegu uppáhaldi hér.
Állt á að afgreiðast lýðræðislega og böm
að alast upp á lýðræðislegan hátt í öllum
þeim stofnunum, sem þau hafa viðkomu í
á lífsleiðinni. Um leið er líka það versta sem
Dani getur sagt um stjómmálamann að
hann sé ólýðræðislegur. Þegar ég heyrði
þetta orð fyrst notað um sijómmálamann
hélt ég að með því væri átt við að hann
hefði reynt að þvinga skoðanir sínar í gegn
í andstöðu við skoðanir meirihlutans, eða
hagað sér á einhvern hátt eins og einræðis-
herra. En svo rann upp fýrir mér að þeir,
sem orðið var notað um, eins og Uffe Elle-
mann-Jensen fyrrverandi utanríkisráðherra
og leiðtogi Vinstriflokksins og Ritt Bjerre-
gaard fyrrverandi ráðherra og óleiðitamur
þingmaður Jafnaðarflokksins, höfðu gert
sig sek um það eitt að setja fram ögrandi
skoðanir. Skoðanir, sem ekki höfðu verið
tuggnar og japlaðar innan flokkanna og sem
flokkarnir og sjálf þjóðin voru stórlega
ósammála um. Það var innilega ólýðræðis-
legt á danska vísu. í þessu tilfelli er ekki
hægt að þýða danska orðið beint yfir á
önnur tungumál, því það hefur sérdanska
merkingu.
Þau andlegu óþægindi, sem fylgja því
hjá Dönum að ræða stór mál, verða gjarnan
til þess að stjórnmálaumræðan verður meira
en lítið krampakennd. Umræðan um Evr-
ópusambandið er gott dæmi. Þegar Danir
gengu í gamla Efnahagsbandalagið 1972
gerður þeir það á þeim forsendum að það
væri efnahags- og markaðsbandalag, því
það sögðu stjómmálamennimir þeim, svo
það væri ómissandi fyrir þjóðina sem versl-
unar- og viðskiptaþjóð að vera með. Þeir
nefndu hins vegar ekkert um að í Rómar-
sáttmálanum, sem lá bandalaginu til grund-
vallar, væri talað um að markmiðið væri á
endanum að koma upp pólitísku sambandi
til að styrkja frið í Evrópu og öryggi álfunn-
ar. Þegar þau sannindi fóru að renna upp
fyrir Dönum kom upp_ smá óðagot meðal
stjórnmálamannanna. Árið 1986 sagði Poul
Schlúter þáverandi forsætisráðherra að
Danir þyrftu engar áhyggjur að hafa af
þessu pólitíska sambandi. Sú hugmynd
væri steindauð... og því var neitað að
ræða þá hlið.
Þegar Maastricht-samkomulagið kom til
sögunnar gerðist æ erfiðara að líta framhjá
hinum pólitíska þætti Evrópusamstarfsins,
en hinu efnahagslega var þó enn ákaft
haldið til streitu. Kjósendum leist þó ekki
á blikuna, svo naumur meirihluti felldi sam-
komulagið 1992. Þá voru góð ráð dýr og
þjóðin klofin í tvo næstum jafnstóra hluta.
Þá tóku stjórnmálamennimir sig til og
gerðu það sem þeir kölluðu þjóðarmálamiðl-
un um málið. Héldu sig við ákvæðin um
markaðinn, sem væru hin mikilvægustu,
en reyndu að verða stikkfrí frá því stjórn-
málalega. Þetta tókst, þjóðin samþykkti
þjóðarmálamiðlunina og þjóðarsátt náðist.
Nú eru hins vegar ýmsir „ólýðræðislegir"
stjórnmálamenn, sem vilja ræða hið póli-
tíska samband, sem Evrópa ætlar að hnýta
saman, hvort sem Danir vilja eða ekki, en
meirihluti þeirra vill enn ekki horfast í augu
við stóru málin, nefnilega varnar- og utan-
ríkismálin í evrópsku samhengi og reyna
allt til að fresta þeim umræðum fram yfir
Evrópuríkjaráðstefnuna 1996. Evrópsku
umræðuefnin hafa oftar en ekki snúist um
kræklóttar gúrkur, lítil epli og danska sum-
arbústaði.
Vandi kirkjuþjóna á
stj úpmæðratí manum
Eins og áður sagði þá leiðir samþykkisár-
áttan ekki aðeins til þess að viðfangsefni
stjórnmálamanna verða smágerð, heidur
fjölmiðlanna einnig. Engin vandamál eru
svo lítil eða takmörkuð við fáa að þau eigi
ekki líka erindi til okkar hinna. Um dag-
inn, þegar ég hlustaði á hádegisfréttirnar,
var flutt löng frétt með viðtölum um erfíð-
ar vinnuaðstæður kirkjuþjóna. Það eru þeir
sem vinna í kirkjunum, sjá um viðhald
þeirra, eru hringjarar og vinna í kirkjugörð-
unum. Engin unglingavinna þar ...
Þarna á besta fréttatíma fræddist ég því
um að í Danmörku væru 600 kirkjuþjónar,
sem samsvarar því að þeir væru um þijátíu
á íslandi. Ef einhver ímyndar sér að þetta
sé rólegt og hættulitið starf, þá sannfærð-
ist hlustandinn um að því er öldungis ekki
svo farið. Við hringingarnar eiga þeir á
hættu að missa handlegginn, ef þeir flækja
hann í kólfinum, eða kaðlinum sem liggur
í hann, auk þess sem þeir geta rotast ef
þeir fá klukkuna í höfuðið. Aðstæður eru
nefnilega ekki alltaf sem bestar þarna á
kirkjuloftunum, sem voru byggð áður en
augu Dana lukust upp fyrir vinnuaðbúnaði
kirkjuþjóna. Auk þess geta þeir orðið heym-
arlausir, ef þeir gleyma að stinga eym-
atöppunum á sinn stað. Og kirkjugarðurinn
er hættulegri en gæti virst við fyrstu sýn,
því a.m.k. hefur einu sinni komið fyrir að
kirkjuþjónn hafí fótbrotnað við að stíga
ofan í opna gröf, af því að ekki tíðkast að
girða þær af. Þó er vorið erfiðasti tíminn,
því þá þurfa þeir að gróðursetja mörg hund-
ruð stjúpmæður út um allan garð og það
segir sig sjálft að það er erfitt fyrir bakið
og hnén, því ekki hafa verið fundin upp
nein almennileg hjálpartæki fyrir þessa
vinnu og engir aðrir til að gróðursetja en
hinir þjökuðu kirkjuþjónar. Þetta var ómet-
anleg innsýn inn í lítt kunnar aðstæður.
Eftir svona fréttir hvarflar óneitanlega
að hlustandanum hvort ekki hafí eitthvað
breyst í þjóðfélaginu undanfama áratugi.
Það hefur þurft bæði elju og útsjónarsemi
að koma dönsku þjóðfélagi af landbúnaðar-
yfir á iðnaðarstigið, þar sem landið er svo
lítið og snautt af hráefnum og verðmætum.
Einhvem veginn er erfitt að trúa því að
ekki hafí þurft annað til en næmni á að
þefa uppi litlu vandamálin ...
Sigrún
Davíðsdóttir
SHwma
ÚTSALA - ÚTSALA - ÚTSALA
Sumarútsala - 30 - 50% afsláttur
Shuma, Hafnarstræti 1.
Mpiyj m eirðl SBKltun
Wle,n r.Tcr, rm frákr. 500,- m.
Frábær J K)0^o óft
Jersey efni fra kr. 50L ^ glafavönJ
20%
afsl. af töskum 20%
Trönuhrauni 6 • Hafnarfirði • Sími 651660
Opið mánud.-föstud. 9-18. laugard. 10-14
Suðurlandsbraut 50 V/Fákafen • Sími 884545
Opið mánud.-fimmtud. 10-18. föstud. 10-19. laugard. 10-16
Blab allra landsmanna!
- kjarni málsins!