Morgunblaðið - 11.02.1995, Síða 3

MORGUNBLAÐIÐ - AUGLÝSING
LAUGARDAGUR11. FEBRÚAR1995 B 3
Jóhanna
Sigurðardóttir
formaður
Þjóðvaka
1-2. Já. Á landsfundi Þjóðvaka í
janúar var samþykkt ályktun um
menntamál þar sem byggt er á því
að menntunarstig og þekking séu
hinar raun-
verulegu auð-
lindir framtíð-
arinnar. Til að
framlög til
menntamála
verði sambæri-
leg við grann-
þjóðir þarf að
auka þau um
helming og
Þjóðvaki vill
skapa samstöðu um víðtæka áætlun
um slíka framtíðarfjárfestingu í
menntun, t.d. til tveggja kjörtíma-
bila, með sérstakri áherslu á verk-
og starfsmenntun, símenntun og
fullorðinsfræðslu, -og á aðlögun
menntakerfisins að hröðum breyt-
ingum í upplýsingatækni. Þjóðvaki
vill auka sjálfstæði skólastofnana,
bæta menntun og kjör kennara, og
gera auknar kröfur til skólastjórn-
enda.
3. Ég tel að ábyrg efnahags-
stefna og aðhald í ríkisfjármálum sé
nauðsynleg undirstaða fyrir því að
viðhalda velferð og sækja fram í
menntamálum. Fé til þess verður
að fást annarsvegar með sparnaði
annars staðar í ríkiskerfinu, með
því að leggja af bruðl í stjórnsýslu
og pólitísk gæluverkefni til dæmis,
og hins vegar með auknu framlagi
frá atvinnulífinu, en framtíð þess er
í síauknum mæli komin undir traus-
tri menntun, bæði grunnmenntun
og sérnámi.
4. Enginn. Ég hef ævinlega lagst
gegn slíkum niðurskurði, þótt ég
hafi sem ráðherra þurft að vega og
meta aðild mína að ríkisstjórn og
einstökum ákvörðunum hennar í
ljósi þeirra baráttumála sem ég hef
talið alh-a brýnust hverju sinni.
5. Nýsköpun í sjávarútvegi,
ferðaþjónusta, hugbúnaðar- og
upplýsingaiðnaður. Ekki síst er
mikiísvert að fyrirtækin og hið
opinbera móti samstarfsstefnu um
útflutningssókn, sérstaklega hvað
varðar vöruþróun og markaðsmál.
Einmitt þessar greinar og áhersla á
ábatasaman útflutning krefst sí-
aukinnar og æ fjölbreyttari mennt-
unar íjandinu.
6. í menntamálaályktun Þjóð-
vaka er sérstök áhersla lögð á aukið
vægi list-, tækni- og verkgreina
bæði í grunnskólum og framhalds-
skólum. Við verðum að líta á mennt-
un í grunnskólum sem víðtæka und-
irstöðu og uppeldi fyrir starf, sam-
félagsþátttöku og lífið sjálft.
7. Já, ég kynnti mér hana á sín-
um tíma, og er sammála þeim nið-
urstöðum að efling leikskólans og
lenging skóladags sé þjóðhagslega
hagkvæm. Ég tel að á nokkrum
árum eigi ríki og sveitarfélög í sam-
einingu að gera alla grunnskóla ein-
setna, þannig að skólabörn hefji
vinnudag sinn að morgni og ljúki
honum um miðjan dag. Ég bendi á
að það er ekki bara skylda okkar
við börnin að koma á slíkri skipan
heldur mundi einsetning skóla og
lenging skóladags einnig skapa
meiri reglu á heimilunum og gagn-
ast þannig atvinnulífinu. Nýskipan
skóladagsins - og hugsanlega skóla-
ársins - getur einnig orðið grunnur
að endurbættum kjörum kennara-
stéttarinnar. I háskólaskýrslunni
segir að hinar tilteknu endurbætur
gætu kallað fram þjóðhagslegan
ábata upp á 2-4 milljarða árlega,
þannig að allir hljóta að sjá að hér
er nokkuð í veði, að ógleymdum
þeim verðmætum sem ekki verða
metin til fjár.
Höfum við efni á að bíða lengur?
- minna atvinnuleysi, aukning þjóðarframleiðslu og færri umferðarslys
Árlegur þjóðhagslegur ábati af iengingu
skóladags í grunnskóla
(Verðlag og aðstæður 1991. Upphæðir í m.kr.)
1. Ábataþættir: Lágt mat Hátt mat
Aukinn ráðstöfunartími foreldra 2.285 3.428
Kostnðarsparnaður v.snúninga 170 170
Færri umferðarslys 42 42
Samtals: 2.497 3.641
2. Kostnaðarþættir
Kennsla 742 558
Fjárfesting 468 468
Annar kostnaður 381 238
Samtals: 1.591
3. Þjóðhagsiegur ábati 906 2.376
í ofangreindum tölum kemur ekki fram aukning þjóðarfram
ieiðslu sem talið er að geti numið ailt frá 04% -1 %.
Það gæti gert allt að 3.6 milljörðum.
í desember árið 1991 kom út
skýrsla frá Hagfræðistofnun Há-
skóla Islands þar sem er að finna
athugun á þjóðhagslegri hag-
kvæmni á eflingu leikskóla og
lengingu skóladags í grunnskóla.
Athugunin er gerð fyrir mennta-
málaráðuneytið af dr. Pétrí Orra
Jónssyni og dr. Ragnari Ái'nasyni
prófessor sem hafði umsjón með
verkinu.
I skýrslunni sem ekki hefur far-
ið hátt er margt athyglisvert að
finna og ber þar hæst að þar reikna
þeir í beinhörðum peningum ábata
þess að lengja skóladaginn og ein-
setja skóla. Það er talið að í kjölfar-
ið kunni aukning þjóðartekna að
vera allt að 1-2,5 milljarði árlega á
verðlagi ársins 1991 ( rúml.1,1-2,7
milljarða á verðlagi jan.1995). Höf-
undar skýrslunnar telja að um-
ferðaslysum muni fækka til að
mynda í hádeginu þegai’ foreldrar
eru á þönum við að aka börnum sín-
um úr gæslu í skóla og öfugt. Óslit-
in skólaganga í 5-6 klst. á dag gerir
líka því foreldri sem ekki hefur haft
tök á að vinna úti það kleift þannig
að tekjur fjölskyldunnar myndu
aukast. Þá yrði þessi breyting lík-
lega til að samverustundum fjöl-
skyldunnar myndi fjölga. Þegar
hefur sá þáttur sannast, því í könn-
un sem gerð var í Fossvogi eftir að
skólinn i hverfinu varð einsetinn,
kemur í ljós að að þeim fjölskyldum
sem borðuð saman morgunverð
fjölgaði. Þá fækkaði þeim mæðrum
sem unnu úti allan daginn því konur
sáu sér hag í að vinna aðeins 50-
60% vinnudag utan heimilis. Áður
voru yngri börnin í gæslu fyrir eða
eftir skóla og þau eldri dingluðu ein
heima þegar þau ekki voru í skólan-
um. Mæðurnar fóru því að vinna úti
á meðan börnin voru í skólanum og
voru komnar heim um sama leyti og
þau. En hvað með allt það fólk sem
myndi streyma út á vinnumarkaði
sem ekki einu sinni hefur vinnu fyr-
ir alla nú? Jú, því er til að svara að
lenging skóladags kemur til með að
skapa fleh'i störf.
Kennurum myndi fjölga og við
bætt vinnuskilyrði þeirra má gera
ráð fyrir að þeir sem ekki stunda
kennslu nú myndu hverfa úr þeim
störfum sem þeir hafa verið í og
rýma fyrir nýju fólki. Þá myndu
einnig losna störf sem kennarar
fara í eftir kennslu. Þá myndi öðru
starfsfólki í skólum einnig fjölga.
Auk þess myndu þær framkvæmdir
sem fylgdu í kjölfarið til að mynda
bygging skólahúsnæðis skapa mörg
ný störf.
Við lestur þessarar skýrslu
vakna ýmsar áleitnar spurningar.
Vita til að mynda atvinnurekendur
af þessari skýrslu? Væntanlega
væri einsetning skóla þeim ekki síð-
ur mikilvæg í Ijósi þess að foreldrar
gætu ótruflaðir stundað vinnu sína
og þá myndi framleiðni aukast. I
því sambandi má nefna allar sím-
hringingarnar frá áhyggjufullum
útivinnandi foreldrum heim til eft-
irlitslausra bai-na. Er það ekki deg-
inum ljósai'a að sú manneskja sem
getur stundað sína vinnu áhyggju-
laust og í friði afkastar meiru?
Ýmislegt annað íróðlegt er að finna
í þessari skýrslu en hér er aðeins
tiplað á því helsta. En ljóst er að
eftir lestur hennar þá spyrjum við
foreldrar; hversvegna hefur þessi
skýrsla farið svo hljótt sem raun
ber vitni?
Hvað er þvi til fyrirstöðu að ráð-
ast í það ineð fullum þunga að ein-
setja alla skóla? "
Naglasúpan
dugar ekki lengur
Það þekkja flestir
söguna um naglasúpuna
þar sem svangi gestur-
inn lokkaði kerlinguna til
þess að bæta ýmsu góð-
gæti í pottinn til viðbótar
naglanum svo úr varð
hin gómsætasta krás.
íslensku skólakerfi
má að mörgu leyti líkja
við naglasúpu. Ríkis-
valdið leggur til pottinn,
vatnið og kannski nagl-
ann en það er enginn
verjum miklu minna fé til
menntamála en þær
þjóðir sem við viljum
bera okkur saman við.
Tölurnar tala sínu máli.
Menntaþjóðin er í þrett-
ánda sæti meðal Evrópu-
þjóða hvað vai'ðar fram-
lög til menntamála. Við
stöndum langt að baki
öðrum Norðurlandaþjóð-
um. Danir, með sitt
langvai'andi atvinnuleysi,
verja töluvert hærri
kænn gestur sem hefur Unnur Halldórsdóttir hluta þjóðartekna sinna
náð að knýja það til að leggja kjöt-
bita eða kálblað til viðbótar í soðn-
inguna. Afleiðingin er sú að börnin
okkar, nemendur í skólum landsins
eru að lepja hálfgert gutl sem litla
saðningu veitir.
Að öllu líkingamáli slepptu þá er
staðreyndin sú að við íslendingar
Útgjöld til menntamáía
í nokkrum Evrópulöndum
sem % af landsframleiðslu
LUXEMBORG
til menntamála. Við ættum auk
þess að verja enn meira fé í þennan
málflokk ef miðað er við aldurs-
skiptingu þjóðarinnar því tæplega
25 % íslendinga eru á aldrinum 0-
14 ára en 17% Dana.
Hér ætla ég ekki að leita svara
við því hvers vegna við höfum ekki
SPÁNN
staðið okkur betur á þessu sviði en
kannski lifum við ennþá eftir máls-
hættinum „bókvitið verður ekki í
askana látið“.
Góð menntun kostar peninga al-
veg eins og góðh- bílar, góð hús,
góðir vegir. Það er sjaldan spurt
um arðsemi fjárfestinga þegar
keyptar eru græjur, jeppar, bílasím-
ai', perlur og kringlui'. Hvers vegna
má ekki fjárfesta í skólastarfi og
menntun?
Því miður gildir einnig hið ís-
lenska lögmál að umgjörðin má
kosta meira en innihaldið. Ai'ki-
tektai’ og byggingaverktakar hafa
kannski fengið stærri skerf af
menntamálakökunni en starfsfólkið
sem vinnur í skólum. Það má bygg
ja einfalda en trausta skóla og
setja miklu meira fé í innihaldið.
Fjölbreyttari námsgögn, fleiri
kennslustundh' í tónlist, teikningu,
umhverfisfræðslu, hreyfingu og
öllu því sem nú er ekki hægt að
sinna nægilega í skólum landsins.
Mannsæmandi laun fyrir kennara
til þess að hægt sé að gera kröfur til
þess að þeir einbeiti sér að starfinu
sínu en þurfi ekki að vinna aðra
vinnu meðfram til að ná endum
saman.
Islensk þjóð er rík, hún er meðal
þeirra ríkustu í heiminum. Hún á að
leggja auð sinn og metnað í að á
búa vel að börnunum í grunnskól-
anum. Þar er undirstaðan.......á
henni byggir framtíð okkar allra!
Unnur Halldórsdótth'
Hvers vegna leitar fólktil Heimilis og skóla?
Þeir sem reka nefið inn á skrifstofu Heimilis og skóla í Sigtúni 7 verða fljótt varir við að síminn stopp-
ar varla. Á hverjum deg hringja foreldrar, skólamenn, nemendur í kennara -og háskólanámi, fólk úr
forvarnarstarfi og félagsmálageira, starfsmenn stofnana og aðrir sem hafa áhuga á uppeldis- og
menntamálum. Hvað brennur nú helst á fólki? v
Eftirfarandi listi gefur nokkra vísbendingu um hringingar síðustu mánaða
og er þá ekki allt talið:
Forsetinn skoraði á
stjómmálamenn í
áramótaávarpi
Fróðlegt verður að fylgjast með
kosningabaráttu flokkanna
í áramótaávarpi sínu var forseta íslands
tíðrætt um mannauðinn. Hún talaði mn að
mannauðurinn sprytti upp af hugviti og
þekkingu. í því sambandi nefndi hún
þjóðir eins og Hollendinga og Dani sem
ekki eigi auðlindii* á sama hátt og við
heldur sé mannauðurinn þeirra auðlind.
Þessi orð frú Vigdísar eru umhugsunai'-
efni fyrir okkur í ljósi þess að fiskimið
okkar eru þverrandi auðlind og óljóst
hvert stefnir með þau á næstu árum. Auk
þess skoraði hún á stjórnmálamenn að
setja menntamál í öndvegi fyrir komandi
kosningar. Það má vera öllum ljóst að
menntun er okkur afar mikilvæg því á
henni byggjum við framtíð okkai'. Það
verður því fróðlegt að fylgjast með kosn-
ingabaráttu flokkanna; hvort forystu-
menn þeirra átta sig á hve mikilvægt er
að söðla um og verða við áskorun forseta
íslands.
• ráðgjöf vegna starfsemi foreldrafélaga
• almennar íyrirspurnir um skólamál
• kvartanir yfir kennara
• óróleiki og erfið samskipti í bekknum
• kvartanir yfir stundarskrám
• leserfiðleikar og sérkennsla
• einelti
• brottrekstur úr skóla
• slys í skólum
• fjöldi í bekkjardeildum
• matarmál í skólum
• skólaakstur
• einstakar námsgreinar
• almenn barnavernd
• óskir um samstarf við Heimili og skóla
• áhyggjur af yfirvofandi verkfalli kennai’a
Það er mjög algengt að fólk viti ekki hvert það á að snúa sér, kerfið er sem frumskógur og óljóst fyr-
ir mörgum hver fer með hvað í skólamálum.
Margir segjast veigra sér við að kvarta beint við skólann fyrr en þeir eru vissir um réttmæti kvört-
unarinnar því þeir óttast að það bitni á barninu þeirra og umfram allt vilja menn forðast „ að skapa
leiðindi"
Svo hringir einn og einn og skammast út í samtökin annað hvort fyrir að vera alltof lin í baráttunni
eða finnst of langt gengið í gagnrýni á stjórnvöld og skólamenn. Það er ekki nema sjálfsagt að taka
við því eins og öðru.
Umfi'am allt hefur það sýnt sig að foreldrar eru þakklátir fyrir að geta leitað eitthvert með áhyggjur
og kvíða vegna skólagöngu barnanna án þess að eiga á líættu að erindinu sé vísað á bug sem ein-
hverju ómerkilegu.