Morgunblaðið - 04.10.1996, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 4. OKTÓBER 1996 B 7
í
I
]
■X*
Í
Si
tí
i#j
ii
0
c
DAGLEGT LÍF
Ómtækin eru engin
leikföng
• ••
Þeir sem ómskoda
verða að hafa næga
kunnáttu og færni,
sem þeir öðlast ein-
ungis eftir talsverð-
an fjölda skoðana.
• ••
Gagnsemi ómskoð-
unar felst ekki í að
sjá smávægilega út-
litsgalla, slíkt er
hægt að laga, heldur
allan hreyfanleika,
t.d. gegnumstreymi
blóðs frá fóstri til
fylgju.
bandalag evrópskra
samtaka um notkun
hljóðbylgna í læknis-
og líffræði gaf út. Þar
er mælt gegn því að
Doppler-ómun sé gerð
fyrstu þrjá mánuði
meðgöngunnar þegar
mikilvægustu líffæri
fósturs eru í mótun og
sagt að takmarka skuli
Doppler-ómun á síðari
stigum meðgöngu.
Ekki meint
af sólböðum
Reynir Tómas segir
að hér á landi sé, eins
og annars staðar, gerð
Doppler-ómun ef grun-
ur leikur á að fylgjan
sé að bila. Honum
fínnst ummæli dr.
Meire og umfjöllun
blaðsins um hættu á
skaða af hitun vegna
ómunar stórfurðuleg
og ekki eiga við nein
rök að styðjast. „Rann-
sóknir hafa fyrir löngu
leitt í Ijós að ómun er
skaðlaus. Þunguðum
konum verður ekki
meint af ómun. Hitun
verður mun meiri af
Ein gaumgæfileg
skoðuná 18.-19.
viku meðgöngu gefur
mjög góða raun.
• ••
Með blóðprufu sem
lið í reglubundinni
skoðun væri hægt að
finna tvo þriðju af
fóstrum með litn-
ingagalla í stað þriðj-
ungs eins og nú hátt-
ar til þegar aðeins er
stuðst við 35 ára og
eldri.
sólböðum og við að fara
í heit böð. Hitun af
ómun er margfalt
minni, eða aðeins 0,4°
í ystu frumulögum húð-
arinnar. Jafnvel þótt
skannað sé gegnum
leggöngin og farið nær
fóstrinu, þá eru alltaf
a.mí'.k. 1-2 sm milli
tækis og fósturs. Þótt
styrkurinn væri hafður
100 sinnum meiri er
vafasamt að hann væri
skaðlegur fóstrinu. Mér
finnst ekki unnt að bera
saman tilraunir á mús-
um og rottum þar sem
styrkurinn er hafður
slíkur eða meiri, og
aðstæður fjarri því sem
líkist skoðun á fólki.“
Undir lok greinar-
innar í Independent
fullyrðir dr. Henry Ir-
ving formaður bresku
samtakanna um há-
tíðnihljóðbylgjur í
læknisfræði að ekki sé
mun færri börn fæðst vansköpuð
en áður.“
Spurningunni um hvort með nýrri
tækni yrði kieift að búa til tölvuljós-
mynd af fóstri, sem sýni nákvæm-
lega hvernig andlit þess liti út eftir
fæðingu svaraði Reynir Tómas neit-
andi. Þó sagði hann að verið væri
að þróa skýrari svarthvíta þrívídd-
armynd af fóstri en tæplega yrði
slík mynd nægilega skýr til að sjá
hvort barnið líktist til dæmis
mömmu eða pabba. „í rauninni
finnst mér svona nokkuð vera auka-
atriði. Þegar foreldrar sjá tvívíddar-
mynd, eins og nú er, af tilvonandi
barni sínu á á ómskjánnum og
spyrja hvort það sé stúlka eða
drengur spyr ég þá oft hvort þeir
séu vanir að opna jólapakkana sína
fyrir jólin. Mér finnst aðalatriðið
að vita hvort fóstrið sé að útliti til
heilbrigt. Til þess að fá svar við því
er ómskoðun besta og öruggasta
leiðin."
1 niðurlagi greinarinnar í Inde-
pendent segir að á meðan ekki fá-
ist endanleg niðurstaða úr rann-
sóknum á „skönnuðum" og „ós-
könnuðum“ börnum haldi deilurnar
áfram. Þar sem notkun ómtækja
færist sífellt í vöxt gæti reynst erf-
itt að sanna framkomnar tilgátur
því innan tíðar verði „óskönnuð“
börn vandfundin og þar með verði
úti um samanburðarrannsóknir.“
Um þetta segir Reynir Tómas
að rannsóknir séu þegar búnar að
leiða þann meginsannleika í ljós að
enginn munur sé á „skönnuðum“
og „óskönnuðum“ börnum, hvorki
líkamlega né andlega.
nein ástæða til að efast um öryggi
og gildi hátíðnihljóðbylgna. „Þótt
menn fyllist ætíð miklum ákafa og
eldmóði vegna tækninýjunga verður
þó að hafa í huga að þarna er ver-
ið að setja orku í líkamann, sem
honum er allsendis framandi. Við
verðum að vera á varðbergi og nota
tæknina skynsamlega," segir dr.
Irving.
Tækninni fleygir fram
Reynir Tómas tekur undir orð
hans. Hann segir engan vafa á að
fullkomins öryggis sé gætt í með-
ferð ómtækja sem og annarra tækja
og tækni sem læknavísindin hafi
yfir að ráða. „Tækninni fleygir fram
og ef vel á að vera þarf að end-
urnýja ómtækin á fimm ára fresti.
Frá því fyrsta tækið, sem nú er á
Nesstofu, kom til landsins, hefur
orðið grundvallarbreyting á tækni,
myndgæðum og tækjakosti. í ná-
inni framtíð á notagildi tækjanna
enn eftir að aukast og öryggi í
greiningu alvarlegra fósturgalla að
aukast.
Færri vansköpuð börn
Ómtækin eru hins vegar engin
leikföng. Þau á einungis að nota
þegar á þarf að halda og hjá flest-
um konum nægir ein skoðun á
18.-19. viku meðgöngu þar sem
leitað er alvarlegra fósturgalla, sem
myndu leiða til dauða eða örkumla.
Þeir sem skoða verða að hafa næga
kunnáttu og færni, sem þeir öðlast
einungis eftir talsverðan fjölda
skoðana. Mér finnst gagnsemi tækj-
anna ekki felast í að sjá smávægi-
lega útlitsgalla, t.d. skarð í vör, slíkt
er hægt að laga, eða hvprt barnið
er stúlka eða drengur. Ég vonast
hins vegar til að sjá enn betur gegn-
umstreymi blóðs frá fóstri til fylgju,
veíjagerð fósturs og fylgju og
hreyfimynstur fósturs. Þannig fást
betri upplýsingar
um hvað er eðli-
legt eða hvað
getur farið úr-
skeiðis. Frá
því að reglu-
bundin óm-
skoðun
hófst á
Islandi
hafa
MEÐ AUGUM LANDANS
Gömlu,
góðu gildin
María Elínborg Ingvadóttir
býr í Moskvu þar sem hún
gegnir starfiviðskiptafulltrúa
Útflutningsráðs íslands.
ÞEIM ferðamönnum ar og kirkjur gefa þessari eyju frið-
íjölgar, sem leggja leið semdar og fegurðar, tignarlegt yf-
sína til Moskvu, hótelin irbragð, í næsta nágrenni við mark-
orðin fleiri og betri, veit- aðstorg og iðandi mannlíf.
ingahúsin spretta upp Markaðurinn skiptist reyndar í
eins og gorkúlur og ef tvo markaði, annars vegar er mark-
þjónustulundin breiddist aður þar sem seldar eru matvörur,
jafn hratt út og auglýs- fatnaður og annað brúklegt til
ingaskiltunum fjölgar, heimilisnota, hins vegar markaður
þá væru ferðamenn í sem vinsæll er hjá erlendum gest-
góðum höndum. um og íbúum borgarinnar. Angan
Hér eru framleiddir ýmiskonar af steiktu kjöti og grænmeti leggur
fallegir og þjóðlegir munir, hand- yfir svæðið og veitir mönnum ekki
máluðu öskjurnar og babúskurnar af næringu eftir ráp á milli enda-
margföldu, skrautmunir, egg og lausra raða af sölubásum, margir
leikföng svo að eitthva^ sé nefnt, þeirra keimlíkir, en alltaf er eitt-
allt listilega málað, aðallega er hvað nýtt og spennandi innanum.
myndefnið tekið úr þekktum ævin- Þó að hér séu ekki haldin jól,
týrum og þá gjarnan úr ævintýrum er búið til mjög fallegt jólaskraut,
Pushkins sem nýtur mikilla vin- handmálaðir tréjólasveinar, ijóðir
sælda, enda er hér Pushkin-stræti og bústnir að amerískum sið, en
og torg, þar sem hann stendur, einnig aðrir gamlir og hyggnir á
reyndar mun fríðari en á myndum svip. Tréleikföngin eru falleg og
og horfir steinrunnum augum yfir listilega máluð og barnshugur
aðdáendur sína með miklu umburð- ungra sem eldri flýgur auðveldlega
arlyndi, hér er Pushkin-safn, eitt á vit ævintýra við það eitt að virða
stærsta listaverkasafn borgarinn- þau fyrir sér. Það er nokkuð undar-
ar, leik’nús og lestarstöð sem bera legt að í einni stærstu leikfangabúð
nafnið hans. Ungir sem aldnir borgarinnar, sem stendur við
þekkja ljóðin hans og sögurnar og Stóra-Yakimanka-stræti, eru nú
sögu skáldsins sjálfs, gleði og sorg- engin rússnesk leikföng, bara alls-
ir Pushkins eru enn ræddar eins kyns plast- og gúmmídúkkur og
og um góðan, núlifandi vin sé að annað dót, afgreiðslufólkið varð
ræða og fegurð og lífsgleði hinnar hálf móðgað þegar ég spurði um
ungu Natalyu vegin og metin. Ljóð- rússnesku leikföngin, þau selja
ið hans um Ruslan og Lyudmilu, ekkert slíkt á þessum stað. Við
sem hann orti aðeins tvítugur að munum það auðvitað að heiman
aldri er enn lifandi í hjörtum fólks- og það er ekki svo langt síðan, að
ins og persónurnar enn á sveimi, allt var best sem útlent var. Það
verslanir og veitingahús halda er svolítið furðulegt að sjá sumar
nöfnum þeirra á lofti og listamenn- vörur breyta um svip, í stað þess
irnir skrá örlög þeirra með penslun- hefðbundna er reynt að koma til
um sínum og fólk er óþreytandi móts við útlendingana og gera hlut-
við að útskýra þau sögulegu augna- ina nútímalegri, ég kann hvorki að
blik sem myndin gerir ógleymanleg meta ofurhetjur kvikmyndanna né
og það er furðulegt hve fólk sér barmmiklar, ljóshærðar fegurðar-
atburðina fyrir sér með sama hætti, dísir á babúskum.
það vefst allavega ekki fyrir nein- Hrifning mín er ekkett óviðráð-
um, um hvaða þráð örlagavefsins anleg þegar nýtt veitingahús opnar
fjallað er hvetju sinni. og manni dettur ósjálfrátt í hug
Við Arbat-stræti stendur heimili stöðluð teikning frá Húsnæðis-
Pushkins opið gestum, hann bjó stofnun, staðurinn gæti verið í
þar nýkvæntur, árið 1831, með London, Berlín eða New York,
sinni ungu og fögru Natalyu, að reynt er að forðast allt sem rúss-
vísu aðeins í þtjá mánuði, en ef til neskt er. Sum auglýsingaskiltin eru
vill bestu mánuði lífs síns, áhyggj- stórskemmtileg, þar eru ensk heiti
urnar ekki famar að íþyngja hon- skrifuð á rússnesku, orðin eru ekki
um að ráði og miklir gleðidagar þýdd, en skrifuð eftir framburði.
að baki. Það þætti líklega merkilegt að sjá
Ótímabær dauði hans, eftir einvígi auglýsingaskilti í miðju Austur-
þar sem karlmennskan bauð honum stræti, þar sem á stæði Búrger
að veija heiður Natalyu sinnar, kvín restorant eða Blú skæ bar.
fyllti aðdáendur hans sorg og Þetta skeið sem borgin er að ganga
trega. Hve Pushkin er lifandi í í gegnum rennur á enda, vonandi
hugum fólks, lætur engan ósnort- fljótlega. Þeir sem vilja laða til sín
inn. ferðamenn, hljóta að átta sig á að
Á mörkuðunum er úrvalið ótrú- hingað kemur fólk til að njóta feg-
legt, handavinnan, dúkarnir og urðar borgarinnar, horfa eftir sér-
teppin og verðið auðvitað sam- kennum hennar, það er ekki verið
komulag kaupanda og seljanda. Sá að sækjast eftir eftirlíkingu af öðr-
markaður sem vinsælastur er hjá um stórborgum Evrópu. Gjafavör-
útlendingum, er Izmailova. Hann urnar eru vinsælar, vegna rúss-
stendur við ána Yauza og er í norð- neska yfirbragðsins, sérkennanna
austur hluta borgarinnar, þaðan sem greipt hafa sögu þessa lands
er hægt að ganga yfir á litla eyju, í handbragð fólksins. Þau sérkenni
sem frá 14. öld var í eigu boyara- mega ekki gleymast í ákafanum
fjölskyldunnar Izmailov, en komst við að selja útlendingunum, reyna
seinna í eigu Romanofanna og var að ganga í augun á þeim sem hafa
vinsæll staður að hverfa til i út- peninga, án þess að spyija fyrst,
jaðri borgarinnar, hér hefur Pétur hvað það er sem raunverulega heill-
mikli setið og úthugsað sín ar, hvað það er sem gleður gestsins
kænskubrögð. Svipmiklar bygging- auga. ■