Morgunblaðið - 22.06.1999, Qupperneq 2

2 C ÞRIÐJUDAGUR 22. JÚNÍ 1998
DIMMUGLJUFUR
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/RAX
fannst þeir aðeins vera
BAK við kajakinn eru
„Fýrir þig,
Jökla“
UNDIR perlugráum himni neðan
við ármót Sauðár og Jöklu við
Dimmugljúfur hlýðir hópur
manna á tilsögn Nepalans Rajendra
Kumar Gurung um hvernig beri að
bregðast við hættunum á tveimur
gúmmíbátum og þremur kajökum
næstu 20 kílómetrana niður ána milli
þverhníptra himinhárra veggjanna.
Dagurinn 19. júní 1999 var valinn af
vísindalegri nákvæmni, því árlega er
aðeins fært í nokkra daga fyrir
gúmmíbáta niður Jökulsá á Brú eða
eftir stutt vorskot og fyrir leysingar
sem gera ána of straumhraða og of
vatnsmikla til siglinga. Pyrir ferðinni
stóðu Fjallavinafélagið Kári, Ævin-
týraferðir í Skagafirði og Hjálparsveit
skáta í Garðabæ.
A meðan Rajendra fer yfír öryggis-
atriðin og björgunaraðferðir, koma
fimm kvikmyndatökumenn Plúton
ehf. sér fyrir á sérvöldum stöðum og
meðlimir Hjálparsveitar skáta í
Garðabæ stilla upp búnaði til að síga
niður hengifiugið allt að 120 metra.
Svæðisstjóri þess sem er að hefjast
(Nicolai Jónasson) og leikstjóri kvik-
myndarinnar (Konráð Gylfason) gefa
brátt merkið, en maðurinn, sem hóp-
urinn hefur lagt allt sitt traust á og
jafnvel líf í hendur, er Rajendra.
Þrír menn á kajökum sleppa landi
og hefja glímuna við Jöklu sem
streymir 2-3 metra á sekúndu og 5-6
í flúðum. Áin er hröð og öldumar
þungar og von á hringiðum, svokölluð-
um (vatns)holum sem henda bátunum
bátverjar umluktir þungri öldu. Þeim
lítil peö í vatnshönd Jöklu.
aftur á bak, „þvottavélum“ (undir-
straumi) sem halda bátum og mönn-
um læstum á tilteknum stöðum, og
fóllum. Einnig geta gijót fallið hundr-
að metra úr veggjum og risavaxnar
loftbólur stöðvað bátana eða skarpir
klettar. Jafnvel lygnur eru hraðar.
Margar erfíðar ákvarðanir eru fram
undan, því tækifærin til að hætta í
miðju kafi verða ekki mörg. Skipu-
leggjendur ferðarinnar „Haukamir
þrír“ (Haukur Parelius, Haukur Hlíð-
kvist Ómarsson og Skúli Haukur
Skúlason) gerðu því tilraun til að
blíðka jökulána fyrir brottför. Þeir
stóðu frammi fyrir henni með gullhúð-
að Þórslíkneski í höndum og vörpuðu
því í vatnið og kölluðu um leið: „Fyrir
þig, Jökla“.
Tólf ræðarar koma sér fyrir í
gúmmíbátunum, tveir stjórnendur og
tveir farþegar, annar til að ljósmynda
og hinn til að kvikmynda. Klukkan er
7:50 og ferð og kvikmynd án hlið-
stæðu hefst.
Enginn hætti við, því allir brenna
af þrá til að vinna þetta afrek, að
leggja Jöklu á gúmmíbátum í
„river rafting". Bátarnir hverfa í
lykkju sem áin hefur lagt á leið sína
norðan Vatnajökluls út í Atlantshafið.
Á „árbökkum" standa aðstandendur
eftir, meðal annars kona (Helga P.
Finnsdóttir) sem á eiginmann (Hauk
H. Ómarsson), bróður (Hauk Pareli-
us) og yfirmann (Árna Snorrason) í
bátunum.
Ferðin var ekki endanlega ákveðin
fyrr en kvöldið áður þótt menn hafi
búið sig undir hana í heilt ár, því þá
gáfu bæði skátamir og Ratz, eins og
Rajendra er kallaður, grænt ljós eftir
að hafa kannað kringumstæður á
landi og á Jöklu. Ratz, Dil Gurung,
Janak Nirula og Smári Stefánsson
fóru 12 kílómetra leið um
Dimmugljúfur (Hafrahvammagljúfur)
18. júní og uppgötvuðu hversu öflug
Jökla er og hverjar eru helstu hætt-
urnar.
„Áfram,“ hrópar Ratz, „hægri,“
„áfram.“ Hann þarf að hrópa hátt þvi
hávaðinn er mikill. Fyrsta atrenna
heppnast og hópurinn nemur staðar.
Á landi eru yfir tuttugu manns með
hlutverk vegna þessarar ferðar og nú
þarf að flytja kvikmyndatökumenn.
Sigtæki, sem meðal annars eru tvö
fjórhjól en af þeim er kippt tveimur
felgum og tækið notað til að hífa sig-
menn upp aftur, era tilbúin.
Skátarnir eru snöggir að flytja
sig milli staða og hópurinn er
sérhæfður í klifri, sigi og
skyndihjálp. Þeir hafa komið sér fyrir
til móts við Kárahnúka, en um þá og
þessi undur stendur tU dæmis í bók-
um: „Skömmu eftir að Sauðá hefur
fallið í Jökulsá eru að henni ein hrika-
legustu árgljúfur á íslandi, undir
Kárahnúkum. Þau nefnast
Dimmugljúfur, ofurþröng og 160 m
djúp. Þar sem gljúfrunum lýkur taka
við Hafrahvammar, grasi grónar
brekkur sem halla jafnt niður við Jök-
ulsá að vestan en á móti þeim, austan
við ána, rís um 200 m hár og þver-
hníptur hamraveggur. Er þetta með
stórfenglegustu fyrirbærum í ís-
lenskri náttúra.“ (Islenska vegahand-
bókin, bls. 99, útg. 1998). Þangað vora
bátamir komnir og allir vissu að nú
tæki við erfíðasta glíma ferðarinnar.
Hér var Jökla í rauninni ófær. Hér
vora hættulegar flúðir, hringiður,
„þvottavélar" og oddhvöss björg.
Fjórir skátar sigu niður rúmlega
100 m hamravegg og tveir kvik-
HUGREKKI. Daginn áður kannaði Rajendra (til hægri) Jöklu á kajak. Smái
Smári sigldi Jöklu aftur á kaje
ÁÐ í gljúfrinu. Bátsmönnum var ráðlagt að vera í skjóli undir
á að fá fljúgandi grjót úr bjargstálinu yfir;
myndatökumenn vora látnir síga. Hjá
þeim, eins og í bátunum, var öryggið
efst í huga. Fífldirfska var ekki á dag-
skrá, aðeins hugrekki.
Rétt ofan við Kárahnúka era ófær-
ar flúðir íyrir bátana og bátsmenn
geta teymt þá framhjá þeim undir
stjórn Ratz með því að ganga vinstra
megin á hálum gljúfurbotninum. Þeir
eru í talsambandi um talstöðvar við
kvikmyndafólk og skátana og nú fá
þeir merki um að allir séu reiðubúnir.
Straumhraði Jöklu hefur vaxið frá
því um morguninn og er hraði vatns-
ins nú ef til vill orðinn 90-100
rúmmetrar á sekúndu. Kajakarnir
fara á undan og svo koma bátarnir
niður þröngar flúðirnar. Annar fer og
svo hinn. Fram undan er einkennileg-
ur klettur þar sem áin er v-laga, hann