Morgunblaðið - 15.12.2000, Side 6

6 D FÖSTUDAGUR 15. DESEMBER 2000
DAGLEGT LIF
MORGUNBLAÐIÐ
Endurhæfing og stuðningur gerir hreyfihömluðum kleift að búa einir í íbúð
Endurhæfíngaríbúðin er með öllum þægindum. M.a. er hægt er Kolbrún hefur mjög gaman af því að fara á veitinga- og kaffihús
að stilla hæð borða í cldhúsi með því að ýta á rofa eins og Kolbrún og vill aðeins fara á kaffihús í miðbænum. Hér eru þær mæðgur,
gerir hér en hjá henni er Valborg Kristjánsdóttir iðjuþjálfi. Linda og Kolbrún á Lækjarbrekku.
faríð arnenni
Morgunblaðið/Ásdís
Kolbrúnu finnst gott að vera orðin sjálfstæð. Hér er hún ásamt þeim sem stutt hafa hana í þjálfuninni að búa ein.
Talið frá vinstri Linda Ingvarsdóttir, dóttir hennar, Erla Jónsdóttir félagsráðgjafi, Guðrún Erla Gunnarsdóttir
hjúkrunarforstjóri og Valborg Kristjánsdóttir iðjuþjálfi.
Kjarnakonan Kolbrún
Jóhannesdóttir, Kolla á
Hressó, síðar veit-
ingakona á Torfunni og
Lækjarbrekku, var í
áratugi eins og eitt af
kennileitum miðborg-
arinnar. Fyrir átta ár-
um varð hún fyrir því
áfalli að fá heilablóðfall.
Hildur Einarsdóttir
heimsótti hana þar sem
hún býr í íbúð í Sjálfs-
bjargarhúsinu og unir
hag sínum vel.
ÞEGAR blæddi inn á heila
Kolbrúnar Jóhannes-
dóttur var hún að ræða
við lögfræðing um leigu á
Rosenbergkjallaranum
undir veitingarekstur. Hún hafði ver-
ið undir miklu álagi mánuðina á und-
an. I miðri setningu datt hún meðvit-
undarlaus á gólfið. Hún komst ekki til
sjálfrar sín aftur fyrr en eftir sex vik-
ur.
Nokkrum mánuðum fyrr, eða í
janúar 1992, hafði hún orðið fyrir því
áfalli að missa fyrirtæki sitt. Rekstur
veitingahússins Lækjarbrekku hafði
ekki gengið vel um nokkurt skeið og
svo var um mörg fleiri veitingahús í
Reykjavík á þessum tíma. Síðar var
Kolbrún úrskurðuð gjaldþrota og
missti allt sitt nema sófasettið, gard-
ínumar og nokkrar myndir sem nú
prýða íbúðina hennar í Sjálfsbjarg-
arhúsinu.
Þegar við ræðum um þetta heima
hjá henni segir hún: „Þetta var ...
ekkert.“ Kolla talar hægt
því það tekur tíma fyrír
hana að finna réttu orðin
og oft koma önnur orð en
hún ætlar, þá hlær hún
oftast og gerir grín að því.
Að missa þessa veraldlegu
hluti skipti hana greini-
lega ekki svo miklu máli í
samanburði við það að
missa heilsuna. „Þá varð
ég bara svona," ... segir
hún og hengir höfuðið og
lætur vinstri handlegginn
lafa niður með hlið hjóla-
stólsins og það er eins og
allur máttur sé úr henni
dreginn. Þannig túlkar
hún ástand sitt eftir að
hún veiktist. Hægri hönd-
in sem er máttlaus liggur í
kjöltu hennar og hefur
hún sett diskaþurrku yfir
hana. Kolbrún er ósátt við höndina og
hnussar þegar hún er spurð að því
hvort hún sé að fela hana.
Missti móðinn
„Þegar mamma vaknaði eftir heiia-
blæðinguna var erfitt að sætta sig við
að þessi kraftmikla og úrræðagóða
kona sem alltaf geislaði af fjöri var nú
ekki svipur hjá sjón. Hún var búin að
missa máttinn í annarri hendinni og
að hluta til í báðum fótum. Hún átti
erfitt með að tjá sig og gat hvorki les-
ið né skrifað. Hún lá bara líívana í
rúminu," segir Linda Ingvarsdóttir,
dóttir hennar, sem hefur staðið þétt
við hlið móður sinnar í veikindunum
ásamt bróðumum, Guðmundi Ing-
varssyni. Þau þrjú voru vön að vinna
saman við veitingareksturinn.
„Eftir að hún fór af sjúkrahúsinu
dvaldi hún á Heilsuvemdarstöðinni.
Þá var hún enn þá mjög langt niðri og
vildi ekki reyna að hjálpa sér sjálf.
Það var eins og hún væri búin að
missa alla lífslöngun," segir Linda
Vildi fá viðbrögð
„Ég var ekki sátt við dvöl mömmu
á Heilsuvemdarstöðinni því þar var
mjög veikt fólk og mikil þrengsli,"
rifjar Linda upp. „En meðan hún
sýndi enga framför var erfitt að koma
henni á Grensásdeildina. Svo kom að
því að það fór að færast í hana meira
líf og hún fór að borða sjálf og sýna
meiri sjálfsbjargarviðleitni. Ég
þakka það ekki síst syni mínum,
Hrafnkeli, sem þá var þriggja ára.
Hann lét ömmu sína ekki í friði þegar
hann kom í heimsókn og veltist um í
rúminu hennar og hún þurfti þá
stundum að grípa í hann svo hann ylti
ekki fram úr. Hann kastaði til hennar
hlutum þar sem hún sat í hjólastóln-
um og ætlaðist til að hún gripi.
Hrafnkell var ekki vanur því að
amma sinnti honum ekki og vildi fá
viðbrögð og fékk þau smám saman.
Þegar mamma fór að sýna framför
fékk hún að fara í endurhæfingu á
Grensásdeildina sem gekk bærilega
og síðan lá leiðin í Sjálfsbjargarhús-
ið.“
Þangað flutti Kolbrún árið 1994 og
bjó íyrstu fimm árin í sérherbergi og
naut góðs stuðnings starfsfólks heim-
ilisins. Hún fékk sjúkraþjálfun og
iðjuþjálfun svo og félagslegan stuðn-
ing og styrktist dag frá degi. Hún var
einnig í Dagvist Sjálfsbjargar þar
sem boðið er upp á ýmiss konar fönd-
urvinnu og spilamennsku eða annað
sem fólk hefur áhuga á.
Markmiðið að lifa sjálfstæðu
og innihaldsríku lífi
Það kemur fram í máli Erlu Jóns-
dóttur félagsráðgjafa, sem situr hjá
okkur ásamt Guðrúnu Erlu Gunnars-
dóttur, hjúkrunarforstjóra, að þeir
sem búa á Sjálfsbjargarheimilinu í
herbergjum fá þann stuðning sem
þeir þurfa á að halda og þurfa ekki að
bera nema mjög takmarkaða ábyrgð.
Þar eð Kolbrún er sjálfstæð og
dugleg kona kom að því að hana lang-
aði til að flytja í séríbúð þar sem hún
gæti haft meira með líf sitt að gera og
haft hlutina sína í kringum sig.
„Það er markmið endurhæfingar-
innar að gera einstaklingana eins
sjálfstæða og unnt er og að þeir lifi
innihaldsríku lífi,“ segir Erla.
„Einfaldar daglegar athafnir sem
eru ófötluðum einstaklingi auðveldar
geta reynst fótluðum manni erfið
þraut eins og til dæmis það að klæða
sig sjálfur og skrúfa tappa af tann-
kremstúpu. Það þarf því að þjálfa
fólk í að búa eitt.“
I Sjálfsbjargarhúsinu er endur-
hæfingaríbúð og þar hefur hreyfi-
hömluðum gefist kostur á að þjálfa
sig í að búa sjálfstæðu lífi. íbúðin var
tekin í notkun árið 1993 en Sjálfs-
björg landssamband fatlaðra safnaði
fyrir breytingum á henni. Þar býr
fólk sjálfstætt með heimaþjónustu
frá borginni og heimahjúkrun auk
þjálfunar og stuðnings frá fagaðilum
Sjálfsbjargarheimilisins sem eru
hjúkrunarft’æðingur, iðjuþjálfi og
félagsráðgjafi."
Erla og Guðrún Erla sýndu blaða-
manni endurhæfingaríbúðina sem er
íúmgóð tveggja herbergja íbúð með
öllum þægindum og meira til. Þai’ er
til dæmis hægt að stilla hæð borða
með því að ýta á rofa og er hentugt
fyrir þann sem er í hjólastól. í svefn-
herbergi er rafknúin loftlyfta sem
gerir hreyfihömluðum mögulegt að
flytja sig á milli rúmsins og baðher-
bergisins, bæði á salerni og í sturtu.
Einnig er hægt að halla handlauginni
á baðherberginu fram með einu
handtaki svo auðveldara sé að þvo sér
um hendumar.
„Þegar mamma kom í fyrsta skipti
inn í íbúðina," sagði hún; „Þetta er
æðislegt og ég fer aldrei aftur þang-
að,“ og benti niður á þriðju hæðina
þar sem hún hafði búið í einu her-
bergi,“ segir Linda. „Mömmu hefur
liðið mjög vel alveg frá því hún flutti í
Sjálfsbjargarhúsið. Starfsfólkið er
mjög hlýtt og gott og nær vel til
hennar. En hún er sjálfstæð og lang-
ar að takast á við það að búa ein.“
Fékk sjálf straustið í Danmörku
Kolbrún er áttundi íbúi endurhæf-
ingaríbúðarinnar. Þar hefur dvalið
fólk sem hefur fatlast vegna sjúk-
dóma eða slysa eða er hreyfihamlað
frá fæðingu. Hefur fólkið hafið sjálf-
stæða búsetu eftir þjálfunina með
góðum árangri.
Erla segir að það sé mjög einstak-
lingsbundið hvernig störfum með
hverjum og einum íbúa íbúðarinnar
er háttað en sett eru fram ákveðin
markmið með endurhæfingunni og
taka þau mið af þörfum og getu ein-
staklingsins.
„Það sem hafði áhrif á það að
mamma fékk aukið sjálfstraust til að
takast á við lífið var að sumarið 1998
fór hún ásamt öðrum íbúum og
starfsmönnum heimilisins til Dan-
merkur og dvaldi þar í sumarhúsi.
Tilefnið var að Sjálfsbjargarheimilið
varð 25 ára. Þarna skemmti fólkið sé
saman í eina viku. Heppnaðist ferðin
mjög vel. Það var eins og kviknaði á
mömmu aftur eftir ferðina. Hún dró
mig með sér þar sem leiguíbúðirnar
eru í Sjálfsbjargarhúsinu og sagði
mér að þangað ætlaði hún.“
Kolbrún kinkar kolli til samþykkis.
Hrædd um að mistakast
í endurhæfingaríbúðinni lærði
Kolbrún aftur að bera ábyrgð á dag-
legum störfum. Hún fékk þjálfun við
eigin umsjá og heimilisstörf eins og
til dæmis þjálfun í að hella upp á
kaffi, útbúa morgunmat og kaupa inn
en það gerði hún með stuðningi Val-
borgar Kristjánsdóttur, iðjuþjálfa.
„Kolbrún lærði að skammta sér lyfin
sjálf,“ segir Guðrún Erla. „Áður kom
hjúkrunarfræðingur með lyfin til
hennar en nú fær hún þau heimsend
og skammtar sér lyfin sjálf í box og
gerir það með mikilli prýði.“ Spari-
sjóður vélstjóra býður bankaþjón-
ustu í húsinu og nýtir Kolbrún sér
hana. Hádegismatinn fær hún sér í
matsal hússins og stund-
um kvöldmatinn líka.
Ætli hún hafi ekki ver-
ið neitt einmana eftir að
hún flutti í endurhæfing-
aríbúðina?
„Nei,“ segir Kolbrún
og hristir höfúðið.
„Hún var ekki einmana
en hún var eðlilega kvíðin
yfii' því að búa ein af því
að hún á erfitt með að tjá
sig. Svo var hún hrædd
um að henni mistækist að
búa ein,“ segir Linda.
Dugleg að bjarga sér
I október síðastliðnum
flutti Kolbiún svo í leigu-
íbúðina sem er í einni
álmu Sjálfsbjargarhúss-
ins, þar sem eru 12 slíkar
íbúðir. „Brosið hefur ekki
farið af henni síðan hún flutti inn,“
segir Linda. „Þetta er góð íbúð með
fallegu útsýni og svölum.
Erla segir að það hafi orðið mikil
framför hjá Kolbrúnu og hún sé farin
að finna sig örugga ein í íbúð. Ef hún
á til dæmis í vandræðum með hlutina
þá nær hún í einhvern til að hjálpa
sér.
Ef eitthvað alvarlegt bregður út af
hjá Kolbrúnu er hún með öryggis-
hnapp um hálsinn og ef hún þrýstir á
hann koma starfsmenn öryggisþjón-
ustu henni til hjálpar. Hnappinn hef-
ur hún reyndar aldrei þurft að nota.“
Torf an og Lækjarbrekka
Kolbrún starfaði lengi við veitinga-
rekstur í miðbænum. Fyrst á Hress-
ingarskálanum en þar byrjaði hún ár-
iðl963 og vann við matseld. Þá voru
ekki mörg veitingahús í Reykjavík og
Hressó fjölsóttur staður og því
þekktu margir Kolbrúnu.
Það kemur fram hjá Lindu að
mamma hennar hafði lengi haft
áhuga á að setja á laggimar sitt eigið
veitingahús í Reykjavík. Árið 1980
varð sú hugsýn að veruleika.
„Mamma sótti um það hjá Reykjavík-
urborg að fá að leigja Amtmannsstíg
1 sem er hluti af Bernhöftstorfunni