Alþýðublaðið - 28.01.1935, Blaðsíða 3

AfcP'TÐUBLAÐ'fÐ
MÁNUDAGINN 26. JAN. 1935. : ! n 1 ' ‘ ! / D
M|ólknrmálið.
Eftir Sigurð Einarsson.
Frh. af 1. síðu.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
6T#gPAHDl!
ALÞtDUFLOF KURINN
SITiTJf.BI:
F. K W6 ^DEIV ARSSON
Rjtstjém og flgreiðsla:
Hvertisgöti 8—10.
BIMAH:
4900- 4903.
480ftí Aigrsifteia, aaglýs&gar.
4001: Ritstjörn (hmlendar fréttlr).
1Ð02: Ritstjéri.
4903: Viihj. S. Vlthjálmss. (heima).
4004: F. R. Valdvouinson (heinaa).
4905: PrealsDolft <an,
4906: Aígr.áðsh
Bart með liár-
glæframean úr
opinberi lífi.
AÐ er enn í fersku mir.ini,
pegar stjóxn Mjólkurfélags
Reykjavíkur gaf foxstjóTa sínum
siðferðisviottorðið á síðastiiðnum
vetri.
Málavextir voxu þeir, að for-
stjóri Mjólkurfélagsins, Eyjólfur
Jóliannsson, hafði gerst sekur um
pað, að fá gjaldkera Landsbank-
ans til piess að taka við verð-
iausum ávísunum að upphæð
nokkuð á annað hundrað pús.
kr. Hér var vitanliega um hinn
herfiliegasta fjárdrátt að- ræða,
ienda feom pað á daginn að
Landsbankinn lieit svo á að hainn
hefði beðið vaxtatap, sem riam
á 10. pús. kr. vegna pessara ráð-
stafana. Pá var pað, að stjórn
Mjólkurfélagsinns gaf pá eftir-
minnitegu yfírlýsingu, að enn sem
fyr bæri hún fult traust ti) for-
stjórans.
Mönnum ofbauð. Pað var hugs-
að siem svo: Eru nú kröfurnar
um ráðvendni orðnar svo lítils
virði, að pað sé enginn Ijóður tal-
inn á ráði manins, pó hann geri
sig sekan um fjárglæfra? Margir
íóru að hugsa um pað i alvöru
hvert stefndi, ef pjóðim væri í
raun fog veru orðln haldin af
slíkum siðferðiiegum slappleika,
sem Jýsti sér í pessari yfirlýsf-
inga.
’ . ........................
Því miður verður ekki annað
séð en að geigvænlega margir
séu haldnir af honurn.
Þessi sami maður, forstjóri
Mjólkurfélagsins, var til pess
kjörinn að fara með umhoð fyrir
pá, sem ieru í Mjólkurbandalag-
inu vestan heiðar. Þeir, siem kusu
hann til piess, virðast hafa viljað
segja rnieð stjórnmni: Enn sem
fyr berum við fult traust til
piessa manns.
Forstjórinn pakkar traustið með
pví að lýsia yfir pví bæði á fund-
íum og í útvarpið, að hann hafi
ekfeert aðhafst í nefndinni, að
hann hafi með öllu látið vera að
leggja til pá reynslu, sem ha;nn
hafi haft til brunns að bera um
mjólkursölu.
Með öðrum orðum, hann hefir
svikið pað hlutverk, sem hon-
uni var fengið í hendur, pað, að
láta nefndinini í té reynslu sína
um sölu mjólkur, og pannig hefir
hann vanrækt að vimna ' fyrir
hagsmuni mjólkurframleiðemda
vestan fjalls.
Forstjórinn mátti líka mininast
pess, að félag pað, sem hánn
veitir forstöðu, verður einn
stærsti viðskiftavinuT Samsölunn-
ar, gengi hannar er hagur .pess,
en leánnig pessara hagsmuna hefir
forstjóriinn gleymt a& gæta.
Eyjóifur Jóhaninsson er pví á
ný siekur frammi fyrir alpjóð,
siekur um pað, að hafa vanrækt
pá skyldu sína, að láta mjólkur-
sölunefnd allar pær upplýsingar
i té, sem hann sökum xeynslu
sdnnar hiaut að ráða yfir.
Þegar hanln er búinin að birta
Rieykvikdngum pessi svik sím á
fjölmennum fundi, pá iítur íhald-
ið svo á, að einmitt hann sé
rétti maðurinn til pess að flytja
mál pess í ríkisútvarpið, einnig
Sjálfsteeðiisflokkurinn vill segja:
Entn sem fyr berum við fult traust
til pessa manns.
Það er vainpakklátt verk að
gera pá kröfu, að dómur alraenn-
ings sé harður við alia pá, sem
gera sig seka um athæfi, sem
hieildinni er hættulegt, en alpjóð-
arhedll krefst piess. Vegna alpjóð-
ar má pað aldrei koma fyrir
framar, að maður, sem gerst hef-
ir siekur um fjárglæfra, njóti eft-
ir sem áður fulls trausts, slíkir
menn verða, hversu sárt sem pað
á stundum kann að vera, að poka
Einu sinni átti Jón Þorlákssion
ipátt í pví að koma hér á vatns-
veitu og befir jafnan síðan pózt
mikili karl af. Þegar hún var
komin í kring, pá hættu Reyk-
víkingar í fyrsta sinn að drekka
miðuT lystugt vatn upp úr brunn-
um, par sem ekki var ailstoostar
fátítt að síðustu leyfar dauðra og
úldnandi katta hefðu hiotið siun
hvilustað. Ibúar hverfanna, sem
henti pað, aðvatnsbólpeirravarð
kattagrafreitur, urðu pá stundum
að kaupa neyziuvatnið á 10 aura
fötuna, -en peir að drekka sieyðið
af köttunum, sem ekki höfðu fé
til pess. Ekki fann íhaldið í
Reykjavík neitttilútaf pví. Upp-
iausnarstefna íhaldsins í mjólk-
urmáiinu >nú, sem Jón Þorláksson
styður kröftugiiega, er jafnmikið
spor aftur á bak eins og ef hann
vifdi nú ieggja níður síria fínu
vatnsveitu, en taka upp aftur
hina pestnæmu bruryna. Þar sá
hið margrómaða framtak einstak-
lingsins um hollustu og gnægð
drykkjarvatns í borginini. Nú vill
pað aftur fá aðstöðu til pess að
sjá um hollustu mjólkur, gnægð
bennar, hagkvæma drsifingu
beunar, rétta mælingu hennar,
réttlátt verð bennar. En pað trú-
ir pví engiinn lifandi maður fram-
ar fyrir slíkum hlutum. Sporin
hræða.
Ein umsvifamesta búkona.i á
bæjarlandinu lét sér sæma pað,
pangað til ekki ails fyrir föngu,
að láta fátæka systur sína, sem
Ibjó í bænum, selja mjóik úr sínu
fíina fjósi inni í pröingu eldhúsi.
Þar var berklasjúkiingur á heim-
ilinu. Vatnsblöudun mjólkur var
ekkert einstætt fyrlrbrigði, enda
mælt með af Pétri Halldórssyni
sem sérstöku hollusturáði. Þessl-
ir og pvílíkir hættir í raeðiierð
og sölu mjólkur eru pað, sem í-
haldið berst nú eins og Jjón fyriti
að fá til eflingar stórgróðabrögð-
um símum og til glaðnings rithöf-
undum hinna vafasömu ávfsaina.
burt af hinum opinbera vettvangi,
fásinni og gteymsfea fjöldans er
hlutskifti pieirra í sæmilega sið-
uðu pjóðfélagi.
Umhyggjan er sú sama fyrir
mieytendum og hún hefir alt af
verið, nefnilega engin.
Umhyggjan fyrir bændum hin
sama og áður: Fyrirlitningar-
biamdið skeytmgariieysi.
Morgunblaðsherrarnir ka 1 la
bændamjólkina samsuii, eftir að
búið er að gera ráðstafamir ti!
pess að gera hana að ful ltryggri,
gæðajafnri og öruggri veTzlunar-
vöru. Þessir mennn raega með
réttu nefnast postular samsulls-
ins, af pví að peir verzlunarhætt-
ir, sem peir láta sina vanstiltu
kvenpjóð hrópa á nú, eru einmitt
glundroði í stað skipuiags, sam-
sull, vatosbiand og vanmæling í
stað standardmáls og standard-
vöru.
Það er óverðskuldað oflof um
mig, sem 5 eða 6 ræðumenn létu
sér um raunn fara í útvarpsuim-
ræðfmium, að mér einum væri að
pakka mjólkurlækkunin í haust,
og ber mér pvi ekki heidur ein-
um sá sómi að vera niddur af
Jóni í' Dal, Þorvaldi í Arnarbæli
cg pess háttar fólki fyrir lækk-
uinina. Það var skýlaius krafa Al-
pýðuflokksins pá, að mjólkin yrði
að iækka. Og pað er krafa fioklts-
ins lennpá, eiins. og útvarpsræða
Jóns Baldvinssonar bar gre'nitega
með sér,. Ég lýsti skorinort kröf-
unni um mjólkuríækkun f Alpbl. 6.
sept. Það var hygt á rækilegri at-
hugun pess, að siíkt var í aila
staði kleyft, og jafnframt géfið
að láta hið nýja skipulag verða
bændum að æmu gagni. Hér var
svigrúm tii pess að efla hags-
muni hvorra tveggju, bænda og
neytenda.
En pað var ekki petta sjónar-
mið eingöngu, sem réði gerðum
mínum, er ég bar hér fraim kröfu
fiiokksins og a I menna ósk nieyt-
enda, heldur hitt, sem hverjum.
manni hlaut að vera auðskilið, að
mjólkin purfti að lækka, og ctn,-
inMt lœkka pá og -ekki degi síð-
1«?;. Einmitt vegna hins komandi
skipuiags sjálfs var petta óhjá-
kvæmileg nauðsyn.
Til pess liggja pau rök, er nú
skal gneina:
Hér var verið að setja raerki-
iega löggjöf til tryggingar at-
vinnu bænda, á sama hátt og
kjötlögin. Þeir, sem áttu að bera
uppi pær hagsbætur, sem af pví
’flytu fyrir bændur, voru einmitt
nteytendur bæjanina, sama fólkið,
siem hafði verið rúið af okri og
vörusvikum einkabrasksins, með
pessar og aðrar nauðsynjar sinar,
Nu var vitað, að af inngrónum
fjandskap sínum til bænda og í
blindri gremju yfir að sjá sieifar-
lag sitt og okur slegið til jarð-
ar, myndi íhaldið beita hinum ó-
pveiraliegustu meðuium til pess
að espa neytendur til fjandskap-
ar gegn skipulaginu, eins og á
daginn er komið. Til pess að fyr-
irbyggja frá upphafi skemmiverk
Morgunbl,, Guðránar í Ási, Magn-
úsar Jóinssonar, Jokobs Möllers
og Eyjólfs í Mjólkurfélaginu
purfti pegar frá öndverðu að
sýna neytendum, að hér var ver-
ið að innlieiða nýja reglu í mjólk-
urviðskiftum, pveröfuga mjóikur-
hækkun okurhringsins og Eyjólfs
í‘ fyrra. Með> mjólkurlækkuninni
í haust var sú regla sett til önd-
vegis, siem var ný. í pessum efn-
um, að hér eftir skyldi kaup og
sala mjólkur vera drengileg við-
skifti frjálsra manna, sem hvor-
ir skildu annars parfir og ástæð-
ur. Vegna pess að vitað var, að
íhaldið og Bændaflokkurinn
myndu pegar standa tilbúin raeð
niðumfs- og lögbrota-lið sitt, var
Hfsspiuismál ao| byrja pessa fmm-
kvœmd péMœtÍs í íieír^/.uira á peijl-
emiurtum, &em fjárhagslega eiga
la;o) bem skipulagifö upþi í frarnj
ti.fi.mti. Þetta er svo augljóst, að
pað parf hatramlegan pöngulshátt
til að skilj-a pað ekki. Mitt hlut-
verk í raálinu var ekki annað en
pað að gera mér petta fullljóst,
og orða almenna kröfu, sem ef
henni var fullnægt fól í sér ör-
yggi sk'pulag- ins ífxiarntíCfinrj, ör-
yggi, feai aðie'nsgeturbygstárétt-
látri og drengllegrí skiftingu pess
hagnaCar, aem við pað vinst. —
Ég orðaði kröfuna um pietta svo
gagngert og afdráttarlaust, að
tekki varð missikilið, — ekki til
piess að vega að skipulaginu, eins
og moðhausar íhaldsins virtust
gefa í skyn í blöðum sínum,
heldur til p>ess að tryggja ör-
yggi pieis í framtíðánni. Hér skifti
pað miestu, að drangskapaXregi-
Við pnrfim a6 selja flskinn,
og við verðum sjálfir að vitaumkosti peirrar vöru,
sern við höfum að bjóða heiminum.
Eftir Ingólf G. S. Espholin.
Frh.
Ekki er að xáði um meina mife-
il væga end'urheimt náttúrunnar úr
hafinu að ræða hjá pví landi, siem
upp úr stendur. Höfin leru gildra,
sem ekki sleppa bráð sitnni.
Ef nokkuðí á að endurheimtast,
verðúT aumingja maðurinn að
fara á veiðar, í hverri mynd sem
hann kanin og parf.
Þetta vitum við pá um hafið.
Við höfum séð, að pað hefir inná
að halda öil pau efhi, sem tii
ipru í veröldinniv og svo hitt, áð
það er í ranninni fullkomin upp-
lausn hvers konar næringarefna.
í þvf er hvers konar efni, sem
nauðisynliegt er sérhverri myndt
af lífi. Hafiið eX svo aö segja í
'Cngu breytt, hvar sem pað er á
jarðarkúlunni, niema að hitastigi.
Straumarnir, vindárnir og sjáv-
arföllin sjá fyrir pví. í raun og
vem má skoða hafið siem hinn
hieilbrigða og rétta bústað iffver-
anna, par sem fyrir hendi er alt
til að bíta og brenna. Og enda
eiga par tilveru sína nálægt þrír
fjórðiu hlutar álls pess, sem iif-
andi er hér á hniettiiwum. Þar eru
líka hin stærstu dýr og hin veg-
iegustu tré.
öðru máli er að gegna með hiö
purra land. Það er eins og náttúr-
an hafi fengið einhvem eftirpanka
lum, að í liaiun og veru væru skil-
yrði par líka fyrir líf og hagað
sér eftir pví ástandi, sem var á
hverjum stað, pó á vantaði að
sfeilyrðin væru ákjósaniieg.
IV.
Grein p.essi er rituð til þess að
opna augu okkar sjálfra, tsiiend-
inga, fyrir pví, hvíiík auðæfi við'
höfum við strendur landsins, og
tfil þess að kynna möninura, hver
nœ,rinþm\efni í ftskl okkar við
höfum að bjóða pjóðunum, sem
hvergi liggja að úthöfum. Lönd
leins og Sviss, Checkóslóvakía,
Austurríki o. fl, munu vilja kaupa
iog éta rneira af fiski, éf íbúc'r.nir
heffki hugboá itm pá holluptu,
‘$em lár i fkMadi, að sír.u 'leyti eilns
og þær vita, svo til hvert manns-
b'am1, um hollustuina við að éta
banana.
Ef við nú áthugum spursmálið
um það, hvaða efni eni naiuðsyn-
leg til að viðhalda lífi mainnsinjs,
í full fjöri og á heilbrigðan hátt,
munum við strax komast að raun
um, að hörgull er að verða á
ýmsu á fastri jörð, eða að minsta
kosti að efnin eru of sjaldgæf.
Svo að segja á hvaða stað siem
er fyrirfinst ófullnægjandi af
efni af einu eða hiniu tæiinu.
Að 96,5% samanstendur hraust-
ur og heilbrigður mannslíkami af
fjórum efnum, súreíni, kolefni,
vatnsiefni og köfnunarefni. Hin
efnin, sem mienin vita vel um að
íeru í mannslíkamanum, eru kal-
síum, fósfór, klór, brennisteinm,
kalium, natríum, magnesíum og
járn. Með öðrum orðum eru hér
tólf efni, sem samtals fylla
99,9720/0 að meðaltali af öllum
punga mannsiíkamans.
Það muin ekki vera ýkja langt
síðan ölium var kent, að pessi
12 væru þau einu efni, siem nauð-
synlegt væri að hafa í fæðu
mannsinsi. Og um ieið var kent,
að hiin 0,0028 prósentiini, siem á
vantaði hundraðstölura, væru eitt-
hvað smávegis af slíkum efnum
siem jioð, flúor, sink, mangan,
bróm, alúminíum og kísil. Og eitt-
hvað öieindanliega lítið af
kopar og lithíum hiefði fundist.
Álitið var að ekki væru nauðsyni-
synlieg líkamanum þessi efm', s>em
væru aðieins til staðar í svo smá-
um mæli.. Þau væru að vísu í
þeirri fæðu, sem neytt er, og
svo í vatni og loftinu. En færu
með annari fæðu og efnum burt
aftur, Ukt og maðurinn æti
sveskjustein eða pví um líkt.
t sjálfu sér er óhyggilegt að
mynda sér pær skoðanir, að að-
eins vegna pess að efni pessi
væfu í sívo afar-smáum mæli, pá
væru pau gagnslaus. Því sem
dæmi má nefna, að ekki eru mörg
ár síðan að fullsannáð varð, að
,án jáitns í líkamanum getur mað-
urinn ekki lifað. Þó er jámið
ekki meira en 0,009°/o af punga
mannsins. Hitt skal aftur játað,
að enn sem komið er v©it eng-
inn roeð vissu ástæðumar fyrir
pví, hvers vegna hin efnin eru í
líkamanum.
Við skulum byrja á að athuga-
hve afarmikil áhrif joð befir á
heilbrigði og óhieilbrigði líkamr
ans.
Joð er að finníá í blóði marms-
Jins og sumum kirtlum, en að-
eins svo nemur nálægt 0,014o/o af
punga líkamans. Daglieg þörf
mannsins af joðiinu er svo afar-
lfitil, að hún feiknast í námuinda
við þrítugasta hlutainn úr milii-
grammi. Eitt graimm af hreinu
jioði myndi pví endast manmia-
um í 'rúm 100 ár.
Nú er farið að gefa sjúkliingum
joð í vatni til drykkjar íil lækn-
ingar og til að verjast sjúkdóm-
um. Sagt er að hálseitlabólga
stafi af vöntun á joði. Mér var
skýrt frá, að petta væri talsvert
algengur heilsubrestur um Mið-
og Austur-Evrópu.
Mikið er betra að láta hina
sjúku borða fisk. Joð er til í
hverjum dropa hafsins, og pað í
mægilega rikum mæli. Það er því
í allri sjávarfæðu. Frá 8 til 20
sinnum meira en mannslikaminn
parfnast daglega af joði ier í
hverju kílói af ýmsum algengum,
tegundum fiskjar, svo sem porski,
ýsu, lúm, pykkvafiúru. Ef pví
einhvers þessara fiska væri neytt
tvisvar — kannske prisvar — í
viku hverri, fengi mannslíkamiinn
alt það joð, siem hann parfnast.
— Auðvitað er joðið lika í fiski-
mjöli. Skepnur purfa pess jafnt
sem mennirnir. Þær myindu fá
pað í rikum mæii, væri þeim gef-
ið fiskimjöl.
Næst skulum við taka kopan-
inn. Lengi hefir verið vitað, að
kopar væri að finna að afar-litlu
leyti í lifur og galli. En það
munu iekki vera nema fá ár síð-
an að nokkrir visindamenn sönn-
uðtu, að mataræði, sem mikið
hefði af liíur eðia iifrarseyði,
hefði læknandi áhrfif á vissa sjúk-
dóma, sem ættu rót sína að rekja
tii blóðleysis, eða öllu réttara
pegar blóðið væri punt. Skilgrein-
ingin á blóðieysi er Sú, að ekki
sé nóg af rauðu blóðkormmum,
ellegar að pau, sem innihaida
jáitn, eru ófullkomin. Því hefir
verið reynt að bæta úr þessari
vöntun með því að láta sjúkling-
an um skifting hagnaðarins, regl-
an um einn eyni móti einum til
hvors aðita yrði innleidd strax,
en ekki hitt, hvort lækkunin yrði
2 eða 3 aunar strax og 3 eða 4
aurar síðar, pegar hagnaður af
skipulagsumbótinni leyfði frekari
lækkun. Það, siem mestu máli
skifti, var einmitt petta sem gerð-
ist og ég viðurbenni með gteði
að haf-a átt minn þátt í: Rétt
byrjun, og staðfesting peirrar
einu mieginreglu, sem getur gert
skipulagið að ósigrandi hags-
munavígi fyrir bændur og tweyt-
endur.
Það var gifta peiira, sem stðrf-
uðu beint að lausn mjólburmáls-
ins, aði þeir skildu petta rétt
Mieð pví skópu pieir pað öryggi
um diengilieg viðskifti í þessu
efhi, sem ált gienniverk Guðrán-
ar í <Ási er nú að gliðna sundur á.
Viðurkenning raeytendanna á gildi
og nauðsyn þessarar skipulagn-
ingar, pað traust á réttlátt verð,
sem verðlagsnefndin skapaði með
mjólkurlækkuninni í haust, er
bændunum púsund sinnum meiri
eign, >en samanlagðir peir tvíeyr-
ingar, sem Þorst. Briem, Jón í
Dal, Þorvaldur í Arnarbæli og
hinir skammsýnustu ærslaimenn
sýta nú af svo miklum bölmóði.
Það viðurkenna nú allir, að peg-
ar ég orðaði hina hógværu en
föstu kröfu, pá var ég meiri
bændavinur ien Jóh í Dal, Hannes
Jónsson og önnur áburðardýr í-
haldsins hafa hæfileika til að
vera. Það viðurbenna einnig alJir
nú, að pegar verðlagstnefnd lækk-
aði mjólkima í haust, pá kunni
hún betur til frambúðár Iögmál
drengilegra viðskifta >en innra-
trúboðsdeild Nazismans á tslandi,
maðurinn, sem mat tslandsbalnka,
höfundur hinna vafasömu ávísama
og alt það dót. Eimmitt vegna
pess, að svo giftutega tókst til,
einmitt vegna pess, að almienm-
ingur stendur með samsölummi,
verður mjólkurskipulagið okki
eyðiiagt. Það stendur um kom-
aindi ár sem óbrotgjaim minuis-
varði pess, hvemig alpýðu manna
til sjávar og sveita tókst að leysa
sig úr eimum íhaldslæðingnum ár-
ið 1935.
Reykjavtlk, 26/1 1935.
SigwÞpr Ehmrpaon.
ana sulla í sig flösku eftir flösku
af jáimmeðulum til dEemis að
taka. En petta hefir lítið bæfrt.
Svo befir virzt, sem blóðið vant-
aði einhver skilyrði til pess að
ná til sin jámiinu.
Þegar farið var að gefa sjúk-
lingum llfrarseyði, virtist komið
að kjama málsins. En hér var að-
eins hálfur sannleikur fundinn.
Lifrarseyðið virtist gera sitt
gagn, ef aðeins lítils var neytt
af því, og pað ásamt einhverri
annari fæðu. Skiljanlega reyndu
vísindiin að konrast að því, hvað
úr lifrimni hefði svo bætandi á-
hrif. Loks pegar lifur yar brend
og askán gefin rottum, sem pjáð-
ust af blóðleysi, fanst að feopar-
inn í ösfeumni var læknirinn.
Hvort sem sjúklingum var gef-
ið lifrarseyði, heii lifur, aska úr
lifur, eða einungis samsvarandi
magn af kopar, hafði petta pau
læknandi áhrif, að blóðið varð
skjótt normalt. En petta gat pó
pví aðeins orðið, ef samtímis var
neytt einhverrar fæðu með jáxni.
Jám er efni, sem svo að segja er
í hverri peirri fæðu, sem neytt
er.
Það er engim ástæða til að
ræða boparinn frekar. Mergurirm
málsins er, að petta er orðin stað-
reynd, og eins hitt, að í sjóvatni
er kopar hvar sem er á hnett-
inum, og allar fæðutegundir úr
sjó hafa inni að halda méira eða
(Frh.) .