Þjóðólfur - 18.03.1851, Síða 1
3. Ár.
18. Tlarz.
60 og 61.
Eptirrit
af brjefi framlögöu á þorshafjarÖarfundi
áriö 1850.
J*að J)ykir Ijóst, og einkum af hinum seinni
jarðamötum, er fram hafa farið í landi voru,
að allt af hafi fjeini fylgt, sem aðalannmarki,
ójöfnur á hundruðum jarðanna, enda þar sem
umbrot náttúrunnar hafa {>ví ekki valdið. jþó
að stjórnin hafi leitast við að burt nema þær,
með þvi að láta jarðamötin eitt eptir annað
ganga yfir landið, hefur alltlent viðhiðsama,
en ávallt orðið þjóðinni til mikilla útgjalda; og
er {>ess ekki önnur von, {)ar reglur til jarða-
matanna, og þeim samfara viðburðir manna
hafa verið að keppa á mótistraumnum. Loks-
ins hefur nú stjórnin algjörlega burtvarpað
þeim, og reynt til að fá rjettan jarðadýrleika
í Iandið, með þvi að bjóða að meta jörð liverja,
að því hún gæti gengið að sanngjörnu kaupi
og sali manna á milli, eptir þar til hlýðandi
reglubrjefuin; en eigi að siður er þó allt útlit
til, að ójöfnur á hundruðum jarðanna vaxi
hvað tilfinnanlegast við hið nýgjörða jarða-
mat, í staö þess þær áttu að afmást; og kem-
ur svo matið landinu, eins og áður, að nýu
gjaldi. Við þessu mátti að nokkru leyti bú-
ast; því auk þess að vjer ætlum, að óvíðast
eða hvergi hafi stjórnendur matsins, eða jarða-
matsmenn skeytt um að skoða jarðirnar, áð-
ur þær voru matnar, og þess vegna ekki get-
* að gjört lýsingu sína á þeim svo ánægjanlega
og greinilega, að af henni sæist, hvernigverð
Jarðar hverrar stendur í nákvæmu'sambandi við
a»nmarka hennar, afgjahl og gæði, — þá vita
sunvir af oss einnig til, að jarðamatið hefur
S'° fram farið yfir heila sýslu, að því hefúr
verið í íleng5 efta (]ag eptir dag af lokið á sama
bænum, án j,ess aj jarðeigendum hafi gefist
tækifæri, að vera þar nálægir, til að skýra
frá kostum og ókostunv jarða sinna, hverjum
hinir eyðsvörnu virðingarmenn voru þó að
öðru leyti ýmist ókunnugir, eða ekki nógu
kunnugir; einnig hafa meiningar rnanna yfir
höfuð verið næsta ólíkar um, hvernig meta
ætti jarðirnar að savingjörnu sölulagi. Sumir
hafa haldið, að það mætti vera að virðingu
eyðsvarinna manna í dánarhúum, þeirra, er
þekktu jörðina. Aðrir, að matið mætti nokk-
uð fara að því, hvað menn óneyddir hefðu
boðið í jörðina á uppboðsþingum. Flinirþriðju
hafa haldið rjettast, að rnæla hana við verð
það, er þeir ímynduðu sjer, að aðrir mundu
fyrir hana gefa, án þess þó að liafa nokkra
aðra vissu um vilja manna eða efni til þess.
Fjórðu hafa ekki getað álitið sölulagið sann-
gjarntnenva með því móti, að eins mikil, hrein
og óskoruð renta fengist af jörðinni, eins og
peningunum, er fyrir hana væru gefnir. Hinir
fimmtu hafa álitið bezt fallið, að fara við
matið eptir áliti því, sem jörðin á sjer hefði
undir ábúðinni fyrir gæði og kosti. Af því-
líkum og ótal fleiri ólíkum meiningum manna
um, hvérnig bezt mundi að meta jarðirnar,
hafa flotiö hinar mestu ójöfnur á verði þeirra,
sem flestir munu við kannast, og það svo,
að aldrei þykja slíkar áður uppkomnar undir
nokkru jarðamati í landinu, ekki einasta sýslna
í milli, heldur í sýslu og sveit hverri fyrir
sig. Eru að því svo mikil brögð, að vjer ætl-
um, að flestir, er líta rjett á málið, mundu
allshugarfegnir kjósa, að heldur hefði staðið
við hið annmarkafulla jarðamat frá 1760, en
að hitt liefði fram farið landinu til útgjalda;
og hlýtur það að vekja þjóðinni hina sorg-
legustu tilhugsan og gremju, þar sem slíkt
verk er ætlað til undirstöðu uiulir tíundar-
gjald og skattajöfnuð o. 11. í landinu. Vjer
látuin oss nægja, að færa hjer til eitt dæini