Þjóðólfur - 21.04.1855, Qupperneq 4

68 —
henni ber, og sjálfur svara hcnni til þess, sem honum
kanniþví að yfir sjást svo liiin engan skaða bíði fyrir van-
gæzlu hans; og hvað hina ástæðuna áhrærir, þá eru kirkju
kúgildi engin jarðarkúgildi, — eins og aðaláfríjandinn
hefir færl rök að, og er ekkert ákveðið um, hvar þau
skuli fóðrast, heldur er það með öllu á ábyrgð kirkju-
eigcndanna, að koma þeim fyrir og sjá uin þau. það
getur- og heldur ekki verið nein sönnun fyrir því, að
Ögurs kirkja aldrei hafi átt 24 kúgildi, eða að 8 af þeim
skyldu seinna vera löglega gengin undan henni, þó prest-
inum ekki séu goldnir nema 16 fjórð. smjörs af eigninni.
— þar eð nú máldagabök Vilkins biskups, eptir erindis-
bréfi biskupanna 1. júlí 1746, 16. gr., og Gisla biskups
Jónssonar eptir kgsbr. 5. apr. 1749, eiga að álitast sem
áreiðanlegar ogsannar máldagabækur eður heimildarskjöl
fyrir eignum — og þar á meðal kúgildum — kirknanna
1 Skálholts biskupsdæmi, en gagnstefnendurnir, eins og nú
var sagt, ekki hafa komið fram með nein lögmæt skilríki
fyrir þvf, að kirkjan að eins eigi 16 kúgildi, hlýtur hún
að álítast að eiga 24 kúgildi, sem máldagarnir heimila
hcnni, og cigcndurnir vera skyldir til að svara henni til
þeirra".
„þegar enn fremur aðaláfríjandinn gjörir þá kröfu, að
kirkjueigcnduinir eigi árlega að greiða sóknarprestinum
24 frð. smjörs eður hálfar leigur cptirfyr nefnd 24 kirkju-
kúgildi, þá byggir hann þessa kröfu sína á þeirri skoðun,
að prestum hafi upprunalega bori% allar eða fullar leigur
cptir kúgildi bændakirknanna, sem eptir Jónsbókinni séu
2 frð. smjörs, eptir hvert kúgildi, og að þessi regla hafi
við haldizt allt fram yfir siðaskiptin, en við þau hafi
kirkjueigendur farið að taka sér meira freisi yfir gózi
kirknanna en fyr, eða þeim með rétti bar, og farið að
tregðast við að gjalda prestinum fullar leigur eptir kirkju-
kúgildin; hafi þá alþingið nokkuð ófyrirsynju með dómi
sínum 1. júlí 1629 ákveðið, að prestarnir skyldi hafa 1
frð. smjörs eða hálfar leigur eptir hvert kúgildi. En þessi
skoðun er ineð öllu raung; þvi eins lílið og lögin hér á
landi nokkurn tima heimiluðu preslum allan arð af fast-
eign bændakirknanna, — og þessu liefir heldur ekki aðal-
álríjandinn l'arið á flot, — eins lítið heimiluðu þau þeim
allan arðinn af kúgildum bændakirknanna, eða af öðrum
arðgcfandi hlutum, er þær kynnu að eiga, þvi arðurþessi
ásamt með öðrum tekjum bændakirknanna, rann inn til
kirkjueigcndunna, er sú skylda In á herðum, að við halda
kirkjunni og prýða eptir þörfuin og efnum, og annast
önnur útgjöld hennar. Að vísu áttu og kirkjueigendurn-
ir að sjá um, að nógu opt væru súngnar lielgar tiðir að
kirkjum þeirra ; en bve stór skylda hvildi á þeim i því
tiiliti, var til tckið í máldaga hverrar kirkju, er saminn var
við stofnun hennar af þeim, er hana lét byggja; þar var
bæði nákvæmlega til greint, hvað kirkjan ætti í löndum
kvikfénaði og öðru, og líka fastlega ákveðið, hve mikil
kennimannleg ískyld skyldi vera þar í landi, hvort þar
skyldi haldast einn eða fleiri prestar, — er þá samt
stóðu í þjónustu kirkjubóndans, og sem hann hélt moð
kost og fæði og galt ákveðið kaup, en upp bar aptur á
móti tekjur þær, er lögin þó heimiluðu prestunum, svo scm
preststiundina, — eða ef kirkjan var ekki nógu rík til
þessa, hve opt þar þá skylda kaupast messur af öðrum
prestum. Og þó biskupar siðan, er veldi þeirra tók að
vaxa, reyndu til að ná ölltim kirknagózum til sín og undir I
geistlega frá leikmönnum, komst það þó aldrei öðruvísi
á en svo, að þeir náðu þeim kirkjugózum, hvar kirkjan,
eptir máldögum hennar, átti meira en hálft heimaiand;
þvi eptir sættargjörð Eiríks -konúngs og Árna biskups i
Skálholti, 2. maí 1297, skyldu lcikmenu halda allar aðrar
kirkjur með því líkum kcnnimanna skyldum, sem sá fyr-
ir skildi, er gaf, og ekki lúka af framar, og þessari reglu
var fylgt allt frain yfir síðaskiptin, [: sbr. mcðal annars
kristinnrétt biskupanna þorláks og Ketils, Kap, 9, 10, 12,
13, 40, o. s. frv., hina löggiltu kirkna máldaga fyrir
Hóla og Skálholts biskupsdæmi, sem eru og samsafn og
ágrip af hinum eldri sérstöku kirknamáldögum:]. það
var þess vegna svo fjærri því, að prestar fyrir siða-
skiptin upp bæru fullar leigur eptir kúgildi bænda-
kirknanna, að það er með öllu rétt, er gagnstefnendurn-
ir segja, að á dögum Vilkins biskups og Gísla biskups
liafi engin föst regla verið komin á um það, hvað mikið
smjörgjald prestar ættu að hafa af bændakirkjum. Um
presta á „beneficlis“ skiptir hér ekki máli“.
(Niðurl. í næsta bl.).
— 31. desbr. 1854 voru í Reykjavíkur dóm-
kirkjusúkn 1753 manns, (karlkyns 853, kvenn-
kyns 900); þar af voru í lteykjavíkur-ÍÆ 1332
(karlkyns 645, kvennkyns 687).
Árið 1854 fæddust í nefndri sókn 66 börn
(piltar 35. stúlkur31), f>ar af i Reykjavíkur-bæ
46 (piltar 24, stúlkur22); úngmenni vor fermd
22, f>ar af úr Rv. bæ 15; hjón voru gefin sam-
an 14 jiar af úr Rv.-bæ 13; dóu af sóknar-
mönnum 26 (karlmenn 12, kvennmenn 14), þar
af úr Rv.-bæ 16 (karlmenn 6, kvennmenn 10).
— Kaupstaðabyrgðir af öllum nauðsynjum eru nú
mjög á þrotum; kornmatur eða brauð licitir ekki orðið fáan-
legt í lieykjavik; kaife mun og nú þrotið að mestu hjá
flestum kaupmönnum, og út lítur fyrir tilfinnanlegan salt—
skort, þvi i Keflavík og llafnarfirði mun það að inestu eða
öllu upp gengið, og aijög sorfið að saltbyrgðnin flestra
kiiupmanna hér 1 Keykjavík; kaupmennirnir Kjering og
Sieinsen eru sagðir hvað byrgostir. Vér höfum heyrt, að
bæjarfógetinn, herra Einsen og jafnvel stiptamtið hafi í
ráði, að serida eptir korni á opinberan kostnað til Eyrar-
bakka, ef skipakoman dregst úr þcssu, þri þar er nógan
rúg að fá; þetta álítum vér mestu nauðsyn, því ótal dæini
eru þess, að þcgnr menn liafa neyðzt til að lifa einmata
á sjófángi, — og þurru að mestu, — þá hefir þarafleidt
skæðar blóðkreppusóttir, og önnur veikindi meðal al-
mennfngs.
— Sjóíiur sjómanna-ekknanna. Flestir embættismenn hér hafa
nú geflf) tillög, samtals 58 rdd; nokkrir formenn hér skiptu hon-
um hlut 5. róþur sinn eptir páska; af rir á sumardag. 1., en fleiri
munu eiga þaf) ógert; sumard. 1. gaf ekki aí) sitja, og er vonandi
af) þeir, sem þá skiptu sjófmum láti hann ekki þess gjalda í sve
gófíri aflatíf), sem nú er. — Ilerra stiftprófasturinn, Sig. hreppst.
Arason, og Steffán silfursm. í Sviþholt, voru helztu forgaungu-
menn af) samskotunum í llessastaþa-sóku.
Ábyrgbarmaður: ,/ón Guðmundsson.
Prentafcur í prentsraií)ju íslands, hjá E. |> 6 r 16 a rs y n i.