Þjóðólfur - 03.05.1856, Page 3

kaupmenn, ábur en þeir mætti hugsa ’til, afe hafa
nokkurn beinlínis hag af frísiglíngunni. í>ab hefir
rætzt hér sem optar: „sjaldan fellur eik vi& fyrsta
högg“; þar sem vib örbyrgb og heimsku er aí) stríba
og margra''ára övenjur, ánaub og afarkosti, sem
menn eru orbpr - eins vanir vib, eins og aí> súpa
úr askinum sínum, og engum eru þess vegna orön-
ar tilfinnanlegar en álítast svona eins og daglegt
brauí), — og þegar allt hiö öfuga og fráleita í
verzlunarviíiskiptum vorum er nú þar til fegraí) og
gyllt meb fortölum kaupmanna, og einatt einnig meb
staupaveitíngum meíifram, þá er og verbur þessi
forna og vanafasta verzlunarabferb vor sú úham-
íngjueikin, sem ekki mun vinnast afc fella vib fyrsta
eba annab högg, né hi& þribja, og sem ekkert ann-
aÖ en margra ára þolgæ&i, árvekni og samtök megnar
a& vinna nokkurn bilbug á. <þa& er eptirtektavert
hversu kaupmönnunum hér sunnanlands tókst í fyrra
aS telja okkur almúganuni trú um, a& hinir þúngu
rúgprísar eg erfi&a verzlun erþáþókti vera, (—nú
var hún alls ekki erfib yfir höfuö a& tala, þó hún
reyndist hva& lökust í kaupstö&unum ykkar þarna
sunnanfjalls, —) væri einúngis sprottin afhinuveitta
verzlunarfrelsi, því væri líka a& kenna komeklan,
og þarna mætti nú þegar í upphafi sjá hagsmunina
sem landsmönnum stæ&i af hinni frjálsu verzlun.
A þessa lei& prédiku&u kaupmenn fyrir landsmönn-
unt og, meira a& segja, margir þeirra trú&u þessu,
og þa& þeir sem kalla&ir eru skynsamir menn, —
rétt eins og þa& hef&i aldrei átt sér sta& fyr en í
fyrra, a& kornekla hef&i veriö hér og dýr matvar-
an; — þá var eins og enginn myndi eptir sumrinu
1S47, — a& ekki sé lengra rakiö, — þegar korn-
hálftunna fékkst ekki keypt í Reykjavík fyrir og
um le3tir fyrir 8 rdl. út í hönd f peníngum, og því
sí&ur heil tunna fyrir 16rdl.; þa& er þó ekki lángt
síban, og ekki var frjálsa verzlunin þá til a& teppa
a&flutníngana e&a hækka korni& í ver&i. Menn
trú&u í svipinn þessum prédikunum verzlunarmann-
anna, rétt eins og þa& hef&i aldrei fyr átt sér sta&
a& kram- og muna&arvöru væri einkum ota& fram
í vi&skiptunum, e&a a& kaupmenn hef&i aldrei fyrri
en þá leitazt vi& og sýnt a& þeir kynni a& færa
sér til hagsmuna einfeldni landsmanna og þa&, hva&
þeir eru au&tnía og samtakalausir. þa& var allt
a& einu, eins og flestir byggist vi& og ætti a& því
vísu a& gánga, a& úr því frjálsa verzlunin væri nú
komin á pappírinn, þá væri og „ger&ur gluggi á
himininn", — nú væri óhætt a& vera svo heimskir
og öktunarlausir um verzlunarhagi sína sem vildi,
því frjálsa verzlunin hlyti a& vera eins og önnnur
„steikt gæs" er flygi í kok manni og kverkar fyrir-
hafnar- og fyrirhyggjulaust me& öllu; — nú hlyti
kaupmennirnir a& ver&a allir a&rir menn og ekki
kaupmenn lengur, nú hlyti þeir a& líta einúngis á
hag hinna einstöku skiptavina sinna en alls ekki á
hag sjálfra sín! En þegar landsmenn geta veri&
svona hraparlega einfaldir og sljóir, þá er ekki a&
undrast, þótt ein heimskan sæki a&ra heim, og a&
fortölur og fyrirssagnir kaupmanna, unf liina frjálsu
verzlun og óheillir þær er af henni standi fyrir
landi&, falli í gó&a og ávaxtarsama jör&, þar sem
þeim er í slíkan akur ni&ur sá&, og þá má mönnum
ekki koma óvart, þó vonir þær, er bygg&ar eru á
slíkri fásinnu, láti til skammar ver&a. Þa& vir&ist-
nú a& vísu, a& sí&an afreikfiíngarnir bárust úr sn&-
urkaupstö&unum, og árei&anlegar fregnir um prísá
annarsta&ar a&, þá hafi tölUvert réna& átrúna&ur sá
er menn lög&u á þessar fyrirsagnir kaupmanna, því
sí&an gánga ræ&ur flestra búenda út á þa&, a& taka
kaupmennina ykkar þar syfcra til bænar fyrir, a&
þeir hafi gefi& lakari prísa en a&rir kaupmenn. En
hvafc ávinna menn me& a& álasa kaupmönnum fyrir
þetta og bakbíta þá?.. Lei&ir þa& ekki sjálfsagt af
atvinnuvegi og stö&u kaupmanna, a& þeir fari þa&
sem þeir komast, og leitist vi& aÖ hafa þann hag
af vi&skiptunum vi& landsmenn sem þeir geta me&
frjálsu og ærlegu móti; — enginn er annars bró&ir
í þeim leik, og þar verfcur hver a& gjalda heimsku
sinnar og þess, hva& liann er au&trúa og öktunar-
laus. þa& eru ekki kaupmenn einir er færa sér
slíkt í nyt e&a til ávinníngs, en þótt mest beri á
því fyrir þeiin sakir atvinnuvegs þeirra, — heldur
eru þa& svo ótal fleiri og a&rir sem hafa hag af
einfeldni og örbyrgfc þeirra er þeir skipta vi&; þetta
hefir átt og mun eiga sér sta& í öllum löndum og
á öllum öldum me&an heimur stendur, og tjáir ekki
um a& fást, og tjáir því ekki a& kasta þúngum
steini á kaupmenn vora fremur en a&ra fýrir þa&,
þegar vi&skiptin eru hrein og-ferieg a& ö&ru leyti;
einúngis er þetta hér af a& læra fyrir menn, a&
halli sá er þeir þykjast bí&a a& vi&skiptunum vi&
kaupmenn, eins og þeim hagar nú, sá halli e&a
ska&i ætti a& minnsta kosti a& ver&a þeim reynslu-
skóli og gjöra þá hyggnari f vi&skiptunum fram-
vegis, þó ekki hafi hann gjört þá a& ríkari híngafc-
til. (Framh. í næsta bl.)
„Um kaupafólk og kaupgjald þess o. fl.“
Jafnvel þó i fljótu áliti sjnast megi að greinin i 8.
ári þjóðólfs 11.—12. blaði, „Uin kaupafólk og kaupgjald
þess o. fl.“ sé stiluð til Húnvetnínga, snertir hún þó einn-
ig okkur Arnesínga, og verðuin þvi, þar hingað kemur