Þjóðólfur - 10.10.1857, Page 3

- 155
er skipa?) meb lögum aS l<5ga honum, þá er og
verímr þab aö voru áliti næsta hæpib og í mesta
máta ósanngjarnt, af) skylda mann ab auki til aö
bæta ab fullu missir þess fjárins sem hann ekki
á, einúngis af því sá fenaíiur er í vörzlum hans,
en meina honuin ab skiia efmr afiienda réttum eig-
anda; ábyrgbarskyldan yfir höfub ab tata hefir ab
lögum og hlýtur ab hafa sín takmörk eins og hvab
annab; þab sem er í vörzlum annars manns til láns
ebur leigu þab á hann ab vísu ab ábyrgjast fyrir
öllu því er lionum getur meb nokkru móti tilreikn-
azt sakir varmennsku hans, vangæzlu ebur vangár,
en einginn getur skyldazt til ab vanda annara betra
en sínu, ef þab er í alla stabi vel ebur óáteljanda,
og þar sem nú klábinn gengur almennt yfir, og al-
menn landsnaubsyn og velfarnan landsbúa knýr menn
til ab lóga saubfénabi sínum öllum eba mestöllum,
þá virbist reyndar næsta hæpib ab heimfæra þetta
undir ábyrgbarskyldu leigulibanna, og þab svo til-
finnenlega, ab leigukúgildinn skuli ab auki falla þeim
einum, en ekki hinum ab neinu sem eiga þau. Yfir
höfub ab tala virbist þab aubsætt, ab jarbarkúgildin
geta ekki átt rétt til einskorbabri ebur ríkari á-
byrgbar af liendi leiguliba, heldur en sjálf ábúbar-
jörb hans; og fái hún þab áfall af óvibrábanlegum
völdum náttúrunnar eba höfubskepnanna, t. d. af
vatnsílóbi, skribum eba eldgosi, ab mikill hluti lands-
nytjanna eybist, þá getur vart neinum manni komib
til hugar, og eingin dæini munu til ab menn hafi
farib því fram nokkru sinni þegar svo hefir ab bor-
ib, ab slík spillíng se á ábyrgb leigulibalans og ab
hann skuli skyldur til ab gjalda jafnmikib eptirjörb-
ina eptir eins og ábur, á meban hún var óskemd.
Allt um þetta er ekki annab ab rába af hinu
áminnsta bréfi stiptsyfirvaldanna 20. marz þ. á. en
ab þau álíti ab leigulibarnir eigi ab ábyrgjast á-
saubarkúgildin ab öllu leytl fyrir fjárklábanum, hvort
sem lögskipab yrí i ab skera nibur, sakir hans, meg-
in hluta saubfénabarins í ýmsum hérubum ebur eigi;
stiptsyfirvöldin vilja ekki ab leigulibarnir á kirkna-
< gózinu skuli eiga kost á ab skila af sér kúgildunum,
„af því (— svona segir í brénu) þau eru óslyirab í
„ábyrgb leigulibanna, og ábyrgb bé'neficiaríi á þeim
„byrjar fyrst, þegar leigulibinn er gjaldþrota og út
„lítur fyrir ab hann felli hib síbasta af saubfé sínu,
,,jafnmargt(?) því sem kúgildin eru. En þegar svo
„lángt er komib, er þab gób forsjálnisregla fyrir
„benefisariuin ab taka vib þeim“.
Alþíngisnefndin í kúgildamálinu lagbi nú ab
vísu til, ab allir leigulibar skyldi mega skila af sér
ásaubarkúgildunum, enjafnframt hitt, ab þeir skyldi
eptir sem ábur greiba jafnmikib eptirgjald eptir jörb-
ina, þótt kúgildunum væri lógab, eba meb öbrum
orbum fullar leigur eptir hin útdaubu kúgildi, ab
eins meb þeirri linun sem svarabi lagavöxtum af
því verbi kúgildanna sem þau yrbi metin til þegar
þau væri afhent; og stiptsyfirvöldin segja í bréfinu
20 mars þ. á.: „landsvenjan hefir vibtekib þab, ab
„þegar landsdrottinn og leigulibi koma sér saman
„um ab afleysa kúgildi, skebur slíkt ávallt meb hækk-
„un í landskuldinni um svo mikib sem leigunum
„nemur, og þannig verba landsetar á kirknagózinu
„ab láta sér lynda því líka liækkun í landskuldinni.
„ef þeir reka heimildarlaust af höndum sér kúgildin".
t>ab er nú hvorttveggja, ab vér þekkjum hvergi
til þeirrar „vibteknu landsvenju" sem stiptsyfirvöld-
in hér skýrskota til: ab gjalda fullar leigur ebaþeim
mun hærri landskuld sem leigunum svarar eptir kú-
gildin, þótt þeim sé létt af leiguliba, — vér getum
sumsé ekki nefnt þab vibtekna landsvenju, þótt eitt
eba tvö einstakleg dæmi findist til slíks eptir sér-
staklegu samkomulagi milli húsbónda og Ieiguliba,
miklu almennari dæmi eru til hins, ab minnsta kosti
austanlands, ab landskuldin hafi verib liækkub um
10 áln. fyrir hvert þab kúgildi sem hefbi farizt eba
verib fækkab af jörbinni, og í annan stab virbist
mjög vafasamt, hvort nokkur jarðaruimáöandi eður eigandi
getur skyldað leiguliða sinn til, — þvert i móti skýlaus-
um Ityggingarskilmálum er segja að gjalda skuli fast ákveðna
landskuld, og leigur e p t i r t i 1 te ki n k ú gi 1 di, — að greíða
hið sama leignagjald cptir enga skepnu, þegar eig-
andi væri sumsé búin að taka við kúgildunum eða búið
að lóga þeim sakir almennra nauðsynja.
(Niðurlag í næsta blaði).
Dómur yfirdómsins,
í sökinni: réttvísin gegn Einari Jónssyni, Kristjáni
Elíassyni m. fl. úr ísafjarbarsýslu.
(kveðinn upp 20. sept. 1857.)
„Með dómi, gcngnuin við Isafjarðarsýslu aukahéraðs-
rétt þann 16. janúar seinastliðna eru þcir úkærðu Einar
Jónsson, Iíristjún Elíasson, Sigurður Guðmundsson og Púll
Púlsson, sem allir cru komnir yflr lögaldur sakamanna og
ekki hafa úður sætt ákæru eða dómsúfelli, dæmdir fyrir
þjófnað í fyrsta sinni, Einar í 2)><(27 vandarhagga refsíngu,
Kristjún i 27 og Sigurður í 20 vandarhagga refsingu, en
Púll í 5 rdl. sekt til hiutaðeigandi sveitarsjóðs, sem og til
að standa ailan af lögsókninni gegn þeiin leiddan kostn-
að, hvar ú móti þeir úkærðu þorleifur þorleifsson og Magn-
_ús Guðmundsson, hverjum heflr verið gefið að sök lilut-
teknfng í þjófnaði með ofannefndum Einari, eru dæmdir
sýknir af broti þessti, og heflr hlutaðeigandi amtmaður
skotið dómi þessum til Iandsyfirréttarins“.
„Ahrærandi þjófnað þann, sem þeim úkærðu er gefinn
að sök, er lionum eptir réttargjörðanna hljóðan þannig
húttað, að Einar, sem er 18 ára gamall, og Kristjún, scm er
23úra að aldri og búðir eru vinnuinenn ú Arnardal f ísafjarð-