Þjóðólfur - 31.01.1859, Síða 1

Auglýsíngar og lýsingar um
einslaklrg málefni, eru teknari
blaðið fyrir 4sk. áhvci ja smá-
letrslinu; kanpendr htaðsins
fá helniíngs afslátt.
Sendr kanpenduni kostnaðarlaust; verð: árg., 20 ark , Tmörk; hvert einstakt nr. 8 sk.; sölnlaun 8. hver.
11. ár. 31. janúar. ÍO.—11.
Skrifstofa nþjnðólfs“ cr f Aðal-
stræti nr. 6.
þJÓÐÓLFR.
1859.
Bókmentir og iikólamentiin.
(Framhalb). Vér erum búnir aí) leiba fuil rök
aí) því, ab frá því þab var bannab a& einstakir
menn útskrifabi stúdenta til prestskapar, heldr yrbi
allir afe útskrifast úr lœrbaskólanum, síban heftr öll
heimakensla og undírbúníngskensla undir skóla
smámsaman lagzt algjörlega nibr og libib undir lok,
en þetta er aptr vafalaust abal orsökin ef ekki
einka orsökin til þessarar fjarskalegu fækkunar vís-
indamannanna, er vér höfum einnig fært rök ab;
þessi fækkun er ab ágerast, þab verbr ekki varib,
og stefni hún ab því eins og °næst horfir vib, ab
nálægt því 150 embættismanna efnum verbi orbib
færra um lok þessarar aldar, heldr en embætti
landsins híngab tii og abrar kríngumstaibur (t. d. árin
1818 — 1837) hafa útheimt, þá er í augum uppi hvab
þar af hljóti ab leiba, ab engir fást til ab þjóna
öllum þribjúngi prestakallanna ebr hinna lakari
embættanna, nema ef gripib yrbi tíl þess sem gji'ra
varb einstöku sinnum á hinum fyrri öiduni hér á
landi, einkum eptir plágur og drepsóttir, ab vígja
leikmenn ebr ólærba til prestskapar, og setja þá til
lögsagnara í hinum lakari sýslum.
Hér af er aubsætt, ab þab er satt er vér höf-
um fyr sagt, ab hinn fyrsti vegr til ab fjölga vís-
indamönnum sésá, ab hib opinbera stubli af
nýju til heimakenslu í hérubunnm. En til
þessa álítum vér þab síbr en ekki einhlítt, ab heita
„þeím prestum seni framúr skari í heimakensl-
unni, ab þeir skuli gánga fyrir öbrum til hinna betri
brauba“, eins og vor heibrabi „rektor" herra B.
Johnsen hefir talib eina rábib til þess ab endrfæba
heimakensluna af nýju (sjá skólaskýrsluna 1856 —
57, bls. 10). þetta er dáindis áheyrilegt, og kann
ab vera tiltækilegt til þess ab herba á alúbinni vib
heimakensluna, þegar hún væri komin á hvort eb
væri, en þetta úrræbi álítum vér sama og ekki neitt
til þess ab koma mönnunt til ab byrja af nýju
heimakensluna sem nú virbist svo alveg libin undir
lok; því hér þarf annars og nteira vib, en ab
uppörfa þá sem geta kent t i I ab kenna, hérþarf
einnig og öllu fremr ab uppörfa til ab 1 æ r a, þ á
alla sem meb nokkru móti geta lært, og þeir
uppvekjast hvorki né upphvetjast fyrir þab, þó hin-
um sé heitin umbun sem skari fram úr í kensl-
unni; þeir verba ab eiga kost á Iærísveinum, ef
þeir eiga ab geta neytt sín, og sýnt rögg af sér í
þessu efni. En cins og nú er komib, þá stybr hvab
annab: skortrinn á kenslupiltnnum og tregba eba
óbeit lærbu mannanna í sveitinni á ab leggja hönd
ab heimakenslunni, á meban svo eb segja engi vill
sinna skólalærdóminum. A meban svona er alls
engi absókn eba absóknar von ab heimakenslunni,
heldr er þvert í móti undir hælinn lagt, hvort nokk-
urt úngmenni í þeim og þeim hérubunum víbsveg-
ar umkríng geti eba vili leita sér kenslu, og þab
jafnvel ekki svo mörgum árum skipti, á meban er
heimska ab rábgera eba ætla upp á, ab nokkur af
hinum mentabri prestum, auk heldr hinir sem mibr
eru ab sér, fari ab verja til kaupa nýrra kenslu-
bóka eigi alllitlu fé, og jafnframt tíma og alúb til
þess ab kynna sér og teinja kensiuabferbina í lærba
skólanum, einkum á meban heimakenslan á ab lenda
víb ab kenna þab eina, sem sérhvern kennara þreyt-
ir mest af öllu, og þykir leibinlegast: fyrstu undir-
stöbu málfræbinnar; og er þab nú þegar hafa verbr
til þess eingaungu eins margbrotna, óabgengilega,
þreytandi og leibinlega málfræbi, eins og „Madvigs
iatinska grammatie"1 bæbi er í raun og veru, og
*) pab mnn snmum þykja nokkub djarft tiltæki af oss,
ab tala svona til þessari málfræbí, og kemr oss eigi til hugar
ab vefengja ágæti hennar ab því, ab hún se eitt hib fullkomn-
asta lærdómsverk seinni tímanna, — til þesssemhúner
ætlub, — en þab er haft eptir sjálfum hófundi bókarinnar,
prófessor Madvig, ab hann hafl aldrei ætlazt til ab hún vseri
brúkub fyrir kenslubók í skólum, heldr einúngis þeim er
vildt ná hinni algjórbari fullkomnun f latínskri málfræbi;
bókin sjálf virbist bera meb sir, ab þessu se svo varib í raun
og vern, og einnig virbist reynslan ab stabfesta þab lijá oss.
Nú um stundir lieyrist alltaf sá hljómr, ab bæbi s'iólapiltar
og stúdentar sé ekki eins færir eba vel ab st'r í latínu eins
og þeir voru á Bessastóbum, margfalt fleiri verba og nú rækir,
sera ætla ab ná inntöku i Reykjavíkrskóla heldr en urbu á
Bessastöbum, þar bar þab varla vib ab svo færi, og þú er nú
verib ab troba í mann ár eptir ár þessari hátt lofubu Madvígs
málfræbi, og einhverir hinir ágætustu kennarar (t. d. sjálfr
rektor Bjarni, Gísli Magnússon og Jón þorkelsson), kenna la-
tinuna vib skólann; ver tökum oss hér í mnnn málsháttinn
forna: „eitthvab veldr þegar ekki er lagib á“; —beztu keun-
— 37 -