Þjóðólfur - 15.10.1859, Qupperneq 6

- 154 -
öll sveitamál og rálstafanir, er þar aS lúta, hvíla
ab mestu eSa öllu á valdstjórninni eptir mí gild-
andi lögum, þá virSist mega til, aS koma hér til
hennar kasta og kröptugra afskipta; er þetta því
nauösynlegra hér um sveitirnar ineSfram suörheiö-
unum, af því hér liggja saman hreppar meS víS-
lendum heibarlöndum og almenníngum upp til fjalla,
en flestar sveitirnar sjálfar mjög saubfáar, og því
vart aS búast vib, ab svo almenn og eindregin sam-
tök yrbi á því og samkomulag, í hverri sveitinni
fyrir sig, ab leggja fram þann kostnab, er til þyrfti, til
þess ab gjöreyba bitvarginum, því þar sem svo hag-
ar lönduni eins og mebfram subrheibunum bæbi ab
austan en einkum ab vestan, þar nægir þab ekki,
þótt ein sveitin eba tvær gerbi allt sitt hib ítrasta
til ab eyba varginum, ef hinar sveitirnar næstu
gjöra eigi sömu tilraunir jöfnum höndum.
Vér höfum farib orbum um þab hér ab fram-
an, ab gjöreyba bitvarginum ab mestu ebr öllu, ebr
ab uppræta hann. Vér vitum dæmi til, ab þab
liefir tekizt víst í einum hrepp hér á subrlandi, þab
er Kleyíahreppr í Skaptafellssýslu og er hann ein-
liver hinn víblendasti sem hér er til, bæbi ab bygb-
arlöndum og afréttum og meb hinum mestu hraun-
um bæbi umkríng og í bygbinni því ab hvoru-
tveggju samanteknu mun lítib vanta á, ab hann sé
eins mikill ab flatarmáli og öll Borgarfjarbarsýsla.
þar var orbinn svo rnikiil bítr um árin 1834—37,
þrátt fyrir dýratolla, dýratollssjób og grenjaleitir,
ab hérabsbændr var seinast l'arib almennt ab vanta
frá þribjúngi og allt ab helmíngi af lömbum á haust-
heimtur, auk fullorbins fjár; tóan var farin ab vaba
svo uppi, ab hún elti fullorbnar kindr heim undir
bæjarveggi og beit þær þar til bana; þetta ágjörb-
ist ár frá ári og horfbi til vandræba. f>á var þab
afrábib á hreppafundi, þar sem voru 2 hreppstjór-
arnir, 2 sóknarprestamir og 2 bændr, ab taka
upp almenna eitrun um gjörvallan hrepp-
inn á kostnab sv eitarsj ób s ins, og jafna
síban þeim kostnabi nibr á búendrna ásamt öbru
sveitarútsvari. Nokkrir sögbu ab vísu, ab þetta væri
nokknb djarft í rábizt, án jiess a% samþykkis yflrvaldsins væri
leitab fyrifram, en abrir héidu, ab hér þyrfti brábari abgjörba
vib eu svo, ab um þetta mætti vera ab kríngsóla fram og
aptr milli sýslumauus, amtmanns og kaaselíisins; yflrvóldin
gæti séb þessa ályktun sveitarstjórnarinnar í reikníngum henn-
ar, og skipab henni ab hætta vib, ef þau áliti þetta þá ó-
hæfu, ab eigi mætti standast. þessi tillagan bar hærri hlut,
þegar til valdstjórnarinnar komu sveitarreikníngaruir, fann hún
ekki neitt ab þessari ályktun og úrræbum sveitastjórnarinnar;
almennri eitrun var tafarlaust kontib á um gjörvallan hrepp-
inn, henni haldib áfram árlega, um sinn, víst um hin næstu
10—12 ár, og árángrinn af þessu varb sá, ab eigi var svo
eitt ár libib, frá því hausti, er fyrst var eitrab, ab eigi reynd-
ist stórum betri heimtur, en á úbru ári þar eptir, og þab
áfrarn á meban eltruninni var haldib, hét ab vera, ab hvor
mabr í sveitinni alheimti fé sitt af afréttum og dýrbíts
varb hvergi vart í bygb.
jiab er sagt, ab Síbumenn hafl hætt vib þessa almennu
eitrun á kostuab sveitarinuar, nú á hinum seinni árum, —
þeim hafl þókt hún of kostnabarsöm fyrir sveitina, þegar til
lettgdar lét, og einstökn menn, er framkvæmdiu var falin vib
sjálfa eitrunina, vera farnir ab verða dýrir á því. En þab er
jafnframt sagt, ab ávöxtrinn af þessari óskiljanlegu breytíngu
sé nú orbiuu sá, ab um 3 ár næst undanfarin hað hérabs-
meun almennt haft hiuar verstu heimtar á ijallfé stnu, og ab
dýrbítiinn sé ab fara þar óbum í. vöxt, síbau hætt var eitr-
aninni á almennan (sveitarinnar) kostnab og eptir nibrlögb-
um reglum.
Vér l'ærutn þetta dæmi til, því vér vitum, að það er
áreiðanlegt, og vér skorum á valdstjórnina, sem hlut á
að máli, en einkuni á sveitarstjórana og sýslnyfirvöldin
beggjatnegin við suðrheiðarnar inilli Arues- og Gullbríngu-
sýslu, að þau taki þetta til grandgæfilegrar yflrvegunar
og hinna skjótustu úrræða.
I 8. ári þjóðóll's, bls. 135, 142 og 148 er Ijós ritgjörð
uni mýgjun refa með eitrun, hvað einföld húu sé og ó-
kostnðaarsöm hjá því dýralcitir eingaungu (þvi þeim má
alls eigi alveg liætta, þótt eitrað sé) eða að liggja við
greni eða skotlius, og hve óyggjandi eitranin hafi reynzt i
þeirri svcit (þíngvallasveit) til að eyða refum. þar er
og bcnt til aðferðarinnarvið eitranina, cnda þekkja flestir
til heunar nú orðið1.
Vér skoruni því á hina heiðruðu sýslumenn og sveit-
arstjórnendr beggja megin suðrheiðanna, að þeir skipi,
og gángist nú þegar í haust fyrir almennri eitrnn fyrir
rcfi á kostnað sveitanna sjálfra, í hverri sveit
beggja megin fjallgarðsins; verði því alinent og cindreg-
ið l'ramfylgt og eptir almennri skynsamlegri stefnu, þá
niunu bæudr í þessum bygðarlögum, þar sem þcim varla
helzt á neinni sauðkind uin hásumar, fá þar á góða bót
ráðna.
— Sumarfar og árferbl. — þetta sumar heflr verib
alstabar um land eitt hib kaldasta og óhlýjasta, er hér heflr
geugib yflr land um næstlibin 30—40 ár; enda heflr sézt til
hafíssins víba um norbr- og vestrstrendr landsins allt fram
til byrjunar f. máii., þó ab hann hvergi hafl verib landfastr;
víba var þab hér sunnaulands, ab snjófannir lágu óuppteknar
á túnum fram yflr fardaga, og ab eigi var orbib stúnguþítt
í görbum um Jónsmessu; og sumstabar hér sybra heflr þess
orbib vart nú í haust, þegar borib heflr verib á völl, ab klaki
heflr eigi verib þibnabr í fjóshaugum. Um septemberbyrjun
gjörbi hib mesta norbankólgukast; féll þá svo mikill snjór
víbast norbaniands, ab alhvít var jörb í bygb, en ófærb varb
svo mikil á fjallvegum í þíngeyjarsýsiu, ab menn urbu ab
gánga af hestum sínum; um 20. f. mán. var öklasnjór í bygb
norbr í Bárbardal. — Grasvöxtr varb hér sybravíbast livar
*) Merkr bóndi úr Griinsncshrepp, þur seui eitrun heflr
verið tíðkuð undanfarin ár með bezta árángri, hefir fyrir
fáciniun dögum sagt ritstjóra þessa blaðs cfna varúðarreglu
við eitranina, en hún cr sú, að hlaða gildru eða litlan kofa
incð báðúin göflutn opnum yfir hið eitraða hrossakjöt, svo
að hræfuglar næði eigi að eta það frá tóunni,