Þjóðólfur - 30.08.1871, Qupperneq 4

— 168
á hinnm flestn konnnglegn frumvörpnm sýna og sanna J)etta
— og meí) lúggefandi þingi, og þessvegna getnm vér treyst
því, aþ þ<5 aþ umræílnrnar um stjdrnarbdtarmálií) ekki séu
korunar a?> þeirri niflrstöfeu, sem þessi eba hinn þingmaþr,
ef til vili, hefþi öskaí), munu aðeiþingarnar af því, bæ%i ab
þessar umræ?)ur nú veríia ai álíta til lykta leiddar, ai minnsta
kosti fyrst um sinn, og af því ai stjórn konnngsins á hinum
sérstaklegn fslenzku máiefnum eptir lögunnm 2. jan. þ. á.
ekki lengr er bundin af Ríkisdeginnm, og af því a% mei
árstillagi því úr ríkissjúbnum, sem Isiaudi er veitt í þessnm
lögum, í sameiningu vii airar tekjur landsins bæii þær,
sem hingai til hafa veriþ og þær, sem von er á eptir þeim
frnmvörpnm, sem þingií) heflr hit<t til meþferbar, er útvegaí)
nægilegt fé eptir þörfum landsins; vér getnm treyst því,
segi eg, ab afleiþingar af þessu mnni verþa, ab stjórn kon-
ungsins meís aþstoB Alþingis samkvæmt alþingistilskipnninni
8. Marz 1843 verþi fær nm aí> efla framfarir og velmegun
landsins í allar áttir. En þetta er, báttvirtn alþingismenn,
aþalætlnnarverk bæíii stjórnarinuar og Alþingis, og í saman-
burþi vi?) þetta er spursmálií) um l'orm stjóruarfyrirkomu-
lagsins langtnm þýbingarminna.
Háttvirtn alþirigismenn 1 þér haflí) á þessum samvinnu-
tíma vorum, þó ab vér á stundum, og sér í lagi í stjórnarmál-
inu höfum verií) á mjög ólíkum skoímnum, sýnt mér þá sömu
velvild, sem mér heflr veriíi sýrid á uudanföruum þingum,
þar sem eg heft baft þá æru aþ vera umbníismaþr Hans Há-
tignar konnngsins, og eg flnn mér skylt aí) votta y?>r mitt
innilegt þakklæti fyrir þessa velvild En sér í lagi kann eg
hinum háttvirta forseta þingsins, sem heflr Btjórnah störfum
þingsius meb þeim mannúbleik, dugnahi og áhuga, sem oss öll-
um er alknnnugt hjá horinm, míoar beztu þakkir bæ%i þings-
ins og sjálfs mín vegna fyrir ágæta stjórn hans á þingstörf-
unnm og fyrir þá velvild og vináttu, er hann einnig á þessu
þingi, eins og áþr, heflr auþsýnt mér.
Eg óska þess a& lyktum, aþ algóbr Guí) haldi verndar-
hendi sinni yflr konnngi vorum, yflr föínirlandinn og al-
þingino, og veiti störfnm vorum þá blessun, a? þan geti
orbib landinu til heilla".
J>ví næst stóð upp alþingisforsetinn og flutti
svo látandi ræðu :
„Háttvirtn herrar og alþingismerin 1“
„Eptir því sem til hagar, þykir mér hlýba, ab fara nokkr-
um orbum um nokkur söguleg atribi stjórnarmáis vors, þó
þa?> Uomi annars fram á mörguin stöþnin Tíhindanna frá Al-
þingi, og í mörgum atriþnm greinilegar eu hér er kostr á.
Tþr mun vera þah öllnm minnisstætt, aí) frumvarp til al-
gjörþrar stjórnarskrár handa Islandi var lagt fram á Alþiugi
1867; Alþirigi var þá heitib samþyktaratkvæþi því, sem vér
teljum oss eiga me?) réttu, svo a?> þingi?) var fullvissaö um
af bendi konnngs vors og stjórnar hans, a?> engin stjórnar-
skipunarlög handa þessu landi skyldi ver?>a [ lög leidd án sam-
þykkis Alþingis. Aiþingi gjör?>i þá allt, hva?> þa?> gat me?) 6Óma
gjört, til a?) nálgast frumvarp stjórnarinnar sem mcst a?) mögu-
legt var, og eg fæ ekki betr sé?>, en a?> frumvarp Alþingis 1867
hef?i veri? aögengilegt fyrir stjórnina, ef honni bef?i veri? eins
umhuga? a? koma sér saman vi? oss, eins og vér af alhuga vildnm
reyna a? koma oss saman vi? hana. Oss heflr a?> vísu veri?
sagt, a? uppástnngnr Alþingis um rá?gjafaábyrg?ina hafl spilt
öllu málinu, en þessar nppástungnr voru, a? mér vir?ist, svo
laga?ar, a? þær hef?i ekki þurft a? vera miskií?arefni, ef stjórn-
in hef?i frá sinrii hli? komi? þinginn til móts eins fúslega og
þingi? a? sínn leyti hafíi gjört. þessar uppástungnr hef?i varla
heldr spilt málinu, ef hinn þáverandi ráögjafl hef?i eigi bori?
þa? upp á Ríkisþinginn í Danmörkn mjög óheppilega. þar
sem hinn fyrverandi rá?gjafl haf?i sagt, sem satt var, a? fjár-
hagsmáli? eitt heyr?i undir Ríkisþingsius atkvæ?i, þá gekk
frumvarp þessa rá?gjafa niiklu lengra, svo a? þar voru talin
npp þau mál, sem skyldi vera sérstakleg fyrir ísland, öldungis
eius og a? þessi mál hef?i heyrt nridir atkvæ?i Rikisþings-
ius, sem þau höf?u aldrei heyrt, e?a a? Ríkisþingi? hef?i
yflriöggjafarvald yflr oss, eius og nýlendu, sem þa? heflr aldrei
haft. þessi me?fer? rá?gjafans á málinn heflr komi? því
í öfuga stefnn, en ekki iippástungnr Alþingis 1867, þv[ me?
þessu móti fékk Ríkisþirigi?, e?a þeir, sem þá ré?u þar mestu,
tækifæri til a? teygja máli^ alsendis til þeirrar hli?ar, sein
þeir vildu. En þessi flokkr er kunnr a? því, a? vera ekki
eins örlyndr á frelsi hauda ö?rum, eins og handa sjálfum
sér. Kptir umræburnar á Ríkisbingi Dana og fyrir þau á-
hrif, sem þær hö!?u á stjórnina, komst máli? í skakka stefnu,
sem Alþingi gat ómögulega fallizt á, nema me? því a? af-
neita sjálfn sér og landsréttindnm vornm a? fullu og öllu.
þetta var þó reyut, og til a? koma því fram, var Alþing —
rá?gjafarþiugi? — rofl?, og nýar kosningar skipa?ar, frnm-
varpi? frá 1867 búta? í tvennt, )ofor?i? um samþykkisat-
kvæ?i Alþingis teki? aptr, og sagt me? sæmilega Ijósum
or?um, a? lögin skyldim vér hafa, hvort sem þa? væri oss
Ijúft e?a leitt. Me? hinnm nýu kosningum haf?i konungr
vor og stjórn hans þó skoti? máliuu til þjó?arinnar, ogmenn
Bkyldi halda, a? þar af hef?i leitt, a? ef hinn fyrri dómr á
því yr?i sta?festr á nýu Alþingi, þá mrindi ver?a fari? eptir
því atkvæ?i þjó?ar vorrar og þingsins. Dómrinn féll nú eins
og kunuugt er, hér nm bil eins á Alþingi 1869 eius og á Al-
þingi 1867; stjórnin kva? sér ekki þykja rá?legt, a? rá?a
málinn til lykta án samþykkis Alþingis. En skömmu sí?ar
ur?u rá?gjafaskipti, og hinn núverandi rá?gjafl, sem heflr vor
mál á hendi, tók sér fyrir heudr a? framkvæma þa?, sem
stjórnin haf?i láti? bo?a oss á Alþingi 1869. Rá?gjaiinn
fann þa?, sem rétt var, a? mál þettta allt var komi? í óvænt
horf, og hann fann þa? líka, sem rétt var, a? þa?, sem fyrst
lá fyrir, var a? gjöraenda á þeim afskiptum, sem Ríkisþingi?
í Daumörku haf?i hinga? til haft af vornm málum, og sem
haf?i komi? máliuu í fulla sjálfheldu. En í sta? þess, a? fá
Ríkisþingi? til a? sleppa afskiptum sínum og fjárforræ?l vi?
oss sjálfa, hina réttu hluta?eigendr, og vibrkenna me? sann-
girni kröfur vorar, þá vildl hann ná þessnm umrá?nm í
hendr stjórnarinnar oinnar, nndir nafni konungs, sem eiri-
valdsherra, og 6kamta oss sí?an réttindi vor, eptir því, sem
henta þætti, og eptir því bversu lftilþægir vér yr?im. Hann
tók því fremra hlutann af stjórnarskrá vorri 1867, me? þeim
breytingum, sein houum sýndost bæfllegar, og fékk fyrst Rík-
isþingi? til a? fallast á þetta frtimvarp og sí?an konung vorn
til a? samþykkja þa?. þannig eru lögin frá 2. Janúar 1871
til or?in, þvert á móti lofor?i því um samþykkisatkvæ?i, sem
oss var gefl? 1867, þvert á móti tillögnm Alþingis 1869, og
a? því eg fæ sé? þvert á móti or?um og anda alþingistil-
skipunarinnar. Menn heflr greiut á um, hvort þessi lög frá
2. Janúar 1871 hafl veri? lög? fyrir Alþingi e?a ekki, og
menn geta svara? því me? já e?a nei, eptir þvf, sem hverj-
um sýnist, því snmt af greinum þeirra heflr Alþingi sé?, en
snmt ekki. En þa?, sem hér er a?alatri?i?, þa? er, hvort