Þjóðólfur - 23.03.1875, Blaðsíða 3

49
fassung. Munchen 1852. 8.). Sú bók bor vitní um frábæra nákvæmd
(;löggsæi, og svo mikinn fróðlelk uni allar þær bœkr, or áðr höfðu
Vfin'ð ritaðar um sama efni og yflr höfuð um fornar íslenzkar lögbœkr,
5íignr og alla íslenzka bókvísi, að furða mátti þykja, að maðr svo langt
Sllðr ^ pjzkalandi hefði getað ritaö slika bók. Síðan hefir hann
samib hvort rit öðru ágætara til að skýra réttarfar, meutunarsögu, bók-
tr®ðissögu íslands o. s. frv., og á ísland að því leyti engum útlendum
’Xanni svo mikið að þakka sem honum. i hverri bók oða ritgjörð Maur-
fil’8 kemr fram eitthvað nýtt, nýjar skoðanir, nýjar skýringar,
,1íjar uppgötvanir. þá er hann tekr sér fyrir hendraðrita umeitt-
hvort efni, hefir hann við öll áhöld. scm til eru, bæði forn og ný. þ>að
5°m mörgum rithöfundum verðr á, cr að þejr taka það gilt, er aörir hafa
Sagt, án þess að prófa það nægilega, það verðr Maurer nálega aldrei á.
iiann gjörir aldrei annara skoðun að sinni, nema hann hafi ranntakað
hana til hlítar. Hann leitar því ávalt til hinna elztn heimildarrita, og
Prófar eftir þeirn. Til doemis um þessa sjálfstœðu rannsókn hans og glögg-
stEi vil eg taka það fram, að hann hefir fundið og sannað með ómótmæli-
tegum rökum, aö það sáttmálsbréf, sem prentað er í íslenzku fornbréfa-
Bafni við árið 1263, getr eigi verið frá því ári, holdr hlýtr að vera yngra.
Alt hjá Maurer er sannað með tilvitnunum til fornra heimildarrita, og
avalt er hœgt að greina ágizkanir iians fráþví, er víst er. það sem að
cins or tilgáta; það er sett fram scm tilgáta; enn það sem er víst, sem
Vl3sa. þessi íslandssaga Maurers, hin fyrsta Islandssaga sem rituð hefir
verið, er fullkotnlega samboðin öðrum ritum hans og hefir alla hina söniu
k°sti sem þau. þar lcemr frain hin sama frábæra kunnátta, hin sama
@tt'ggsæi, hin sama sjálfstœða rannsókn, hið sama hlutdrœgnisleysi; hann
Begir frá fornöld vorri svo sem hún var, segir bæði frá ókostum hennar
°S kostum. Margt er sagt réttara,. enn áðr hefir verið, margt greinileg-
ai’- Mcrkingar orba eru rannsakaðar og sum orð eru ööruvísi þýdd, enn
at)r hefir gjört verið, t. d. nefgildi, ltviðr, kviðmenn það er án efa
rótt, að kviðr or það sem kveðið eða sagt er, og stendr í sambandi
Vlð sagnorðið kvoða, enn á eigi að setjast í samband við kveðja eöa
tlVeðjast. Orðið forráðsgoðorð. er egfinn hvorki í oröbók Fritzners
Cleasby’s, hefir Mauror áðr þvtt (Dic Quellenzeugnisse itbor das erste
Landrccht und tiber die Ordnung der Bezirksverfassung de* islándischen
íreistaats, Múnchen 1869, 82—83. bls.) svo líkíoga, að eigi mun aub-
Veit að gjöra það botr. Eg hefi að eins telcið eptir fáum íslenzkum
°rðum í íslands sögu Maurors, or eg skil á annan veg enn hann; það
eru orðin búl' þat er lconur hafa matreiðu i, arðruxi og hreysi-
^óttr. í Grágás, Staðarhólsbók I 459, or þannig talað um brunabœtr:
’dius.ero oc þriu i hvers manns hibylom, þau ertil scaþabota oro mælt,
fit' llPp brenna. Eitt er stofa, annat eldhus, et .III. bur þat er konor
tla-fa matreiþo i. Búr þöt er konur hafa matreiðu í bofir Maurer
206. bls.) þýtt moð Kúche (eldlms), og hefir hann líklega leibzt til
Þoss af þýðingu íslonzkra orðbóka á orðinu matreiða— matgjörð. Að
íetlau er matreiða áþessum stað — matföng eða matr; sömu-
t'iðis í Njálss. 48. k., 75«: „enila or þat okki karla at annast um
"batreiðil". Hér er eigi talað um matartilbúning, heldr matiim
sJúlfaii. Eg ætla, að búr sc hér það hið sama, sem kallað or skyrbúr
1 bturlunga sögu 9, 4: III 1912r, og nú er kallað búr á íslandi. Orðin
n°r konur bafa matreiðu í“ oru við lögð til þess að greina þetta
llr frá útibúri eða gorvibúri. Meðal fénaðarins í Kirkjuboe, cr áðr
®r um getið, eru nefndir fjórir arðryxn, cr M. (399n) ætlar að sé =
liabungar (Stiere), enn eigi plóguxar, svo sem orðbœkr þýöa þotta
°ll)' Mín ætian er, að arðruxi sé hér og hvorvetna annara staðar ==
?lóSúxi. í Grág. Konuugsb. II 193, a: arðruxi gamall á var þat er met-
Mér virðast orðin á vár sýna, aðhér sé talað um plóguxa, orþurfti
vora vel fcitr á vorin, því aðþávarplœgt meb honum. Sömumerk-
virðist þetta orb hafa í Stjórn 446,s: Á sömu stundo kom Saul með
0l»a sina af akri með tva garala arðryxn. A samsvaranda stað í Vul-
j^la (1. Sam. 11, 5) stendur boves, enn oigi tauros. A 410. bis. telr
aUrer villikattaskinn með íslenzkum vörum, ognefnir hreysilcött
11 Uafn á villiketti. Iíattbelgir, sem nefndir oru í fjárlagi í Grág'ás,
“ a voiið af tömum köttum, enda ætia eg, aö villikettir haíi aldrei verið
jt„ lnír hér á landi. það er rangt í Cleasby’s orðbók, að hreysi-
villiköttr (a wild cat). OrÖið or rétt þýtt í orðbók Bjarn-
j, attdórssonar og Fritzners; það er hið sama sem Koröinenn lcalla
só j.Sel<at't; elia rovskatt, á þjóðv. Hermelin, á lat. mustela. Að það
{jj. 11 saina som hið latneska orð mustela, má sjá af tveimur stöðuni í
ai-. ,.n °S 317- Sömu merking sýnist hreysiköttr hafa í Ilidd-
tora8(*l>m (Strassburg 1872 ) 90,s og Fornaldars. 1131»i (Norrwio Skrif-
»f Sagnhistorisk Indhold I 07',.
^___ 29/i2 Jón Porkehson.
fé.
ais ■
ÚS%F 11 J E T
. . . rugnrbsson1,
1) Jó
‘'óska-
T I R. 16. þ. m. kom hinn nvji vostanpóstur Magi
n Benidikt Ivristjánsson norðanpöstur daginn epti
hætti póstforðum, hefur gengt þessa
ár með mikilli atorku og dugnaC
» Maguússon, er nú _________
inun °° brakningsfullu sýslan í 13
fyrir hr,?”ni; Vlða viðbrugðib fyrir fjör og áræði í fcröalögum som
VaUttaðuCi n °S liarluionnstíu' Hann var og hvorvetna vei látinn maðu
sjeu tjj|r. 1 0l t)s °g æðis. pað finnst oss all-órjettvíst, að þoir mei
nU atveg eptirlaunalausir, sem lengi hafa gengt póststörfu
Sviplíkt veðrattufar yfir allt land. þó teija ísfirðingar, Strandaraenn
og þingeyingar votur þennait ekki mikið betri en meðalvetur fram að
þorra; enda lágu sumstaðar áfreðar frá hausthretunum yfir högum fjail-
bænda. En allvíða vita menn eigi dæmi til jafnharðindglauss vetrar-
tíraa. þegar póstur fór um í Skagafirði, var þar víða búið að sleppa
öllu fje til útigangs. Landvindar, frostleysi og þurviðri hafa víðast og
tíðast yfir gengið; mestur snærá austurlandi, en rigning tíðust í Skapta-
fellssýslum. Hafísar engir. Fiskiafli síðan vertíð byrjaðispyrst góður
nálega úr öllttm voiðistöðum á landinu (2'/a hnd. undir Jökli, og 3000 á
skip í Bolungarvík i febr.), en fyrir vertíð rýr afli á vesturlandi, en
drjúgur við Faxafióa. Gæftalítið hefur verið þarsem voiðistöður iiggja
við suður og landsuður átt.
Jarðskjálftar og eldgos. Síðan snemrna í febrúarnt. hafa jarð-
skjálftar verið tíðir norður í Bárðardal og Mývatnssveit (þó ekki i
Húsavfk), onda hefur þaðau sjezt til eldgosa fram á fjöllum, jafnvel tvo
aðskilda gufustróka. Höfðu nokkrir röskvir Mývetningar gjört leiðangur
fram á fjöliin til áð kanna eldana, en voru ekki aþtur komnir, er síðast
frjettist. þykir líklegt að eldgos þessi standi upp úr Trölladyngjum,
or ligg'ja austanvert við Ódáðahraun.
— Mannalát: Nýsálaðir voru tveir merkir bændur nyrðra: Sigurð-
ur Benidiktsson á Botnastöðum í Svartárdal, valinkunnur maður, nær
50 ára að aldri; hann andaðist úr lungnabólgu. Hinn sem ljest var
Páll fyrrum hrcppstjóri þórðarson á Syðri-Brekkumí Skagafirði, nýt-
ur maöur og fjáður.
— Að vestan: 15. jan. sálaðist á Söndum i Dýrafirði húsfrú Ing-
veldttr Benidiktsdóttur (frá Selárdal) kona sira Páls Einarssonar.
Hún dó úr lifrarbólgu; efniskona og á blóma-aldri. þar í Dýraíirði var
og nvsáluð önnttr ntork kona: þórlaug Guðbrandsdóttir, (af ætt
Guðbrandar biskups) margfróð og yalinkunn, níræð að aldri.
— í nóvbr. andaðist á Flatey á BreiÖaf. Arni Pálsson, á níræðisaldri
(jafnaldri Gísla Ivonráðssonar) sem þarhafði lengi búið að munumsínum.
Hann hafði fyrrmeir lengi búið’á óðalsjörð sinni Firbi á Múlanesi. Árni
var fræðimaður allmikili, fastur og ráðsettur í lund, vitur rnaður en
nokkuð einlyndur. í hanst öndubust tvær merkar konttr á bezta skeiði
á ísafirði: 16. pkt. húsfrú Sigriður Hafliðadúttir (frá Svefney.) seinni
kona Torfa skipherra Markússonar (f. 30. marz 1849, gipt 18. okt. 1870).
En 15. okt sálaöist systir Torfa, húsfrú Sigríður Markúsdóttir, f.
1834, on gipt 1866 Haraldi verziunarm. Ásgeirsen. Báðar þessar konur
höfðu alracnnings orð.
Slysfarir höfunt vjer engar spurt í þetta sinn, en heilsufar krank-
follt sumstaðar, einkum fyrir norðan ogvestanaf hálsbólgu, og barna-
veiki. í Isafjarðarsýslu kvað geugið hafa flekkusótt (Skalagensfcbcr).
en ekki mattnskæð,
Meðaihiti í Janúar -j- 0,9
----- Febrúar -f- 1,4
-----frá 1 —16 Marz + 4,1
Meðalhiti dags mestur 14. Jan. -f- 6,6 minnsur 28. -1-10,0.
---- — 17. Febr. + 7,1-----------2. -4- 8,5.
------------ _ 10. Marz 7,5-----------8. + 0,7.
(Reiknað eptir Celcíusi).
— NÝH GMYSlil. Nýjnstn brjef að norðan segja að nýr
Geysir sje upp kominn nálæat elduosslöðvunnm í fHngeyjars.,
hjer nm bil 10 rnilur suöur frá Mývalni. — Norðanfari kom
ekki með pósti, heldur kvað hans vera von með öðrnm ferða-
manrii; þykir oss það ekki rjelt tilhögun af ritstjóranum.
— SKIPSKÖMA. í gær, 22. þ. m. lagðist hjer á höfnina
liið l'yrsta skip frá úllöndum á þessu ári, Louwina 66,99 tons,
skipst. Tiemann. Hafði það verið I 4 daga á leiðinni frá Liver-
pool á Engl , en lagt af stað frá Hamborg í rniðjum október
f. á. (!); hafði orðið þrisvar apturreka til Englands. það korn
með ýmsar nauðsynjavönir til Siemsens konsúls. Vetur afur-
kaldnr í útlóndum, sujóar miklir og ísalög; Eyrarsund og beltin
lokuð, og póstskips vaila að vænta að svo slöddu. Ivann það
lítið að öðru ieiti í frjeltum að segja; nema að Karlungar á
Spáni muni þegnr komnir tii valda þar í landi. Annars skips
til sörnu verzlunar, «Heleau*,' kvað vera von á hverjum degi.
í 37 — 38- nr. {'jóðólfs f. á. getur ritstjórinn þoss, uð
hreppstjórarnir í Grímsn.esi, t'orkell Jónsson og Vigfús Daui-
elsson, hafi sent sjer nákvæma skýrslu um ftindin mannsbem
haustið 1872, og að í henni sje akýrt frá, að nefndir hrepp-
stjórar liafi síðar iálið rannsaka fundarstaðinn, þar eð bein-
nnnm varð ekki náð, þegar er þau fundust, og enn fremur
látið fiytja þau til næstu kirkju, kistuleggja þau og syngja yfir.
í’ess er einpig gelið tii, að þetta ha.fi verið bein Jóns sál. frá
hjerá landi, því herji nokkurt embætti út hoilsu og krapta þess
or því gegnir, þá eru það póstferöir á íslandi. — L a u n Stykkishólms
pósts oi'u nú 50 rd. fyrir hvorja forð, en póstur sá cr. þabau for á Isa-
fjöi'ð fær 6 5 rd. Norðanpóstur fær 9 0 rd. Austanpóstur (að Kirkju-
bæ) fær 65 rd.