Þjóðólfur - 16.10.1876, Side 1

32 arkir árg.
Rcykjavik 16. okt. 1876.
Kostar 3kr. (erlendis 4kr.). 30. blað.
28.
ar.
~~ Af Tyrkja-styrjöldiuni eru nú öll blöð full með frásagnir,
8 flestar ófagrar. Múrad súltan var settur frá völdum eptir
Pr'88ja mánaða stjórn 31. ágúst og innibirgður 1 höll einni;
ar honum helzt geflð að sök, að hann væri dáðlaus, heilsu-
aus og — vitlaus. Sama dag kom til ríkis bróðir hans Ab-
ul Hamid. Er hann af fleslum talinn nokkru nýtari maður,
n þó ætla fæstir, að til mikils rnuni vera af honum að vænta,
nda eru flestar frásagnir um þessa höfðingja mjög svo óviss-
r reykandi. Frá miðjum ágúst og fram í september börð-
.st meginherar hvorutveggja, Tyrkja og Serba, beggja megin
' 0ravafljótsins þvf nær dagsdaglega, á varnarlínunni milli
nstalanna Alexinacz og Deligrad. Eru þar um margar og
oknar frásagnir í blöðunum; virðist sem hvorugir hafi sigrað,
n hvorir unnið öðrum hinn mesta mannskaða. Ali Pascha
§ fleiri hinna tyrknesku hershöfðingja þykja fullgildir foringj-
°g hermenn þeirra bæði harðir og grimmir, en þó er stór-
^otaliði Tyrkja einkum hrósað. Foringi Serbahersins hefir
.nrið sfðan í sumar hinn rússneski general Tschernajeff, all-
tu'l maður, en hann á hina vandamestu stöðu, því mjög vant-
r her hans það, sem hafa þarf, einkum hið aðstreymandi
^JAIfboða-lið, sem kemur daglega úr öllum áttum, en langflest
ra Hússlandi. í Montenegro hefur vörnin ávallt gengið bet-
,r on sóknin, en hvergi skriðið til skarar. Um miðjan f. m.
. oniust friðarráðin svo langt, að Tyrkjastjórn skipaði hershöfð-
n8jtim sínum að hætta ófriði til hins 25. s. m., og gjörðu
ot'bar hið sama. f>að var og hina sömu daga, að herinn
. bfópaði Mílan prins til konungs, en hann synjaði að þiggja
'8nina, enda kom óðara áminning frá Rússakeisara, að hann
eo engu móti skyldi í slíkt ráðast. Hjeldu nú stórveldin á-
Tatn með miklu kappi að semja sfn á milli um friðarkosti
^bjans vegna, og undir enda septembermán. mátti heita, að
®ttir væru gengnar saman, byggðar á tillögum Englendinga
erhy lávarðar), en er minnst varði, gaus ófriðurinn upp apt-
ri með þvi hvorugir, og því síður Serbar, höfðu sjeð aðra í
"r,
þá fáu daga, er hvíldin átti að standa. Ætla flestir að
Ossar hafi ekki verið meira en f meðallagi trúir f sáttasamn-
v §num, og hafi þeir frá öndverðu leitt málin mestan þann
sem þau nú eru komin, enda var Rússaher nú, er síðast
‘^Purðist^ albúinn, og fastráðinn til ferðar í ófrið móti Tyrkjum;
því efalaust því Alexanders-sverði þegar brugðið, sem leysa
Sra' þennan hinn nýjá Gordíu-knút. Yinátta eða vernd hinn-
I), eosku stjórnar hefur Tyrkinn nú alveg af sjer brotið. Stjórn
feSraeli (hann heitir nú jarl af Beaconsfield) hefur í sumar
'n8ið hið mesta ámæli í dagblöðum Breta; einkum hefur hinn
nitn*i snillingur, Gladstone, velgt Tory-ílokknum undir uggum
tno r‘l* SÍDU ura grimmdaræði Tvrkja; segir hann að stjórn
hj 8'endinga (einkum Disraeli og Derby) beri þungau ábirgðar-
0 ,ta fyrir aðgjörðaleysi hennar í því máli, sem nú sje búið að
sögu mannkynsins með óafmáanlegri smán. Athæfi
8» na svo nefndu Baschi-Bozuka1 í Tyrkjahernum, er óheyrl í
fi^OQni síðan í 30 ára stríðinu. Maður er nefndur Baring;
'oj ,sentfu Englendingar til þess að vita hvað satt væri í
sjna.sögum þeim, er bárust að austan. Ber hann ( skýrslu
femargt til baka, sem áðnr var staðhæft, en aptur stað-
<wr svo raar8t °8 mikið af glæpaverkum Tyrkja, að fá-
þvj 'Um gegnir. Sumar sýslur og sveitir í Bulgaríu hafa þeir
tíiyr,tli*r gjörsamlega lagt í eyði með báii og brandi, og víða
8vfVj ,e®a Pínt til bana konur sem karla, börn sem gamalmenni,
Ver j ongmeyjar, og ýmist drepið eða selt þær mannsali.
v5ejn er sagan um þá Muhamed og Achmed Aga, sem eyddu
- n Batak. teim var boðið að fara með her manns
0g
0g j efsa íbúunum uns þeir beiddust griða, settust um bæinn
Og , lrntn vopn bæjarmanna fram seld. Bæjarmenn ugðu svik
Sq 6-8u heldur að verjast, og börðust hraustlega í tvo daga,
SelRuU ^ sttt nvænna' og þáðu friðarboð þeirra Aganna,fram-
ekkj mV°Pn st'n, en tóku dýra eiða af Tyrkjum, að sjer skyldi
'n 8j°rt- b'0 jafnskjótt og Tyrkir höfðu náð vopnum
Ptegoj anna, heimtu þeir alla peninga þeirra, fengu þá, en það
allt fó|K>e‘rn ebki, heldur óðu þeir inn f bæinn og bryljuðu þar
% r sem þeir náðu ; ljetu flestir (búarnir þar líf sitt, eða
rarDby o raanna. 1000 til 1200 manna höfðu troðist inn í
> £ kírkiu í bænum, og er Tyrkir gátu ekki opnað hana,
? kö8j lr göt á þakið og skutu þar niður eður steyptu niður
e8a mij) 'ogandi olíu, sprengdu loks hurðina og deyddu ná-
sem inni voru. Ein gömul kona var þar í kirkjunn.
eru flestir austan úr Armeníufjöllum.
og horfði á 20 ættingja sfna myrta, en sjálf var hún tekin og
leidd burt af Tyrkja nokkrum; talaði Baring sjálfur við konu
þessa hálfum þriðja mánuði eptir atburðinn. Lá þá þessi
dauðadalur með ummerkjum; fá lík höfðu grafrn verið, heldur
úldnaði valurinn í sólinni innan nm hunda og hræfugla. Kirkj-
an tók þó út yfir. «J>eirri sjón lýsa engin orð», segir Baring.
t’ær fáu hræður, sem hjörðu eptir lifandi f dal þessum, sem
Batak er í, voru rænulausar að sjá eða eins og fífl, og skiptu
sjer af engu. Flestir af þessum Tyrkjum voru Baschi-Bozukar.
Fleiri likar voðasögur má segja frá þessari bölvuðu styrjöld.
— Vesturfarar. Úr brjefi frá herra Halldóri Briem
frjettum vjer nú með póstskipinu, að allir hinir islenzku vest-
urfarar væri komnir alla leið að Gimli f Nýja íslandi. Einn
gamall maður hafði andast á leiðinni (dottið út af báti) og
fimmtíu börn; ýmsir orðnir lasnir, en flestir verið vel ferðafœrir.
Stjórnin lánar þeim til 10 ára 60,000 dollara og nokkrar mjólk-
urkýr handa þeim fjelausustu. Þegar FI. Briem skyldi við þá,
voru allir í óða önn að koma sjer fyrir og búa um sig til
vetrarins, og báru sig vel. «þrátt fyrir alla erfiðleikana f fyrstu,
er landið gott framtíðarland». Á Briem er von með næstu
ferð, og fáum vjer þá greinilegri tíðindi.
— Læknaskólinn nýi. 9. ágúst sl. gaf ráðgjafi vor
út reglugjörð fyrir nýan læknaskóla í Rvfk. Iíennslutfminn
skal vera 3 ár; prófgreinarnar eru 16. Engin óregla skal þol-
ast við skóla þennan, og reyna skal stúdenta tvisvar sinnum
á ári hverju.
Hinn nýji kennari Tómas læknir Hallgrímsson er nú sezt-
ur að hjer f bænum.
— Fornleyfar. Nálægt Brú f Biskupstungum hafa all-
merkilegar fornleyfar fundist í sumar. Utan í moldarbakka
varð fyrst vart við spjótsodd og axarblað; fann það unglingur
á 13. ári. Bóndinn á Brú, þorsteinn Narfason, fór þegar til
og hefur rannsakað staðinn og grafið og leitað f bakkanum.
Árangurinn liefur orðið, að þar hefur fundizt leyfar af manns-
beinum, og hjckk ekki saman af þeim nema partur af höfuð-
kúpinni, og ekkert þó heilt eða heillegt nema allmargir lausir
jaxlar, og varð þó varlega á þeim að taka, að þeir ekki færi í
flisar. Svo var að sjá, sem leyfar þessar hafi lengi legið und-
ir áhrifum opins lopts. Af öðrum leyfum fannst: skjaldarbóla
úr járni og annar spjótsoddur, stærri en sá sem fyrstfannst;
svo og hverfisteinn lítill (4 þuml. að þvermáli með skökku gali),
steinn einn innlagður með hvftum og rauðum rósum, hnött-
óttur, en fjórir aðrir steinar með sljettri hlið sýndust smelltir
inn f hann á fjóra vegu ; þeir steinar höfðu ýmsa liti; fleiri
þess konar steinabrot, mjög einkennileg; smátölur silfraðar ut-
an. Munir þessir eru ákvarðaðir forngripasafninu, og verður
þeim þá nákvæmlega lýst. Að því er ráða má, eru leyfar þess-
ar úr heiðni. Beinin virtust liggja frá útnorðri til landsuðurs,
og lá skjaldarbólan yfir höfuðskelinni, en öxin til hægri hliðar
við beinin.
— Vebjarga dómkirkja. f>rjár dómkirkjur voru
einna frægastar í Danaveldi í fornöld, allar byggðar með liku
lagi (i rómönskum stíl); það voru kirkjurnar í Lundi (þar var
erkibiskup), í Rfpum og f Vebjörgum. Hin forna fræga Ve-
bjarga kirkja hefur staðið í hálfa áttundu öld, eða síðan á dög-
um Nikuláss konungs Sveinssonar, sem lagði grunnstein henn-
ar. 1862 var hinu gamla musteri lokað og ári sfðar byrjað að
rífa það og reisa aptur í sama anda, formi og stærð. Ilöyen
og Nebelong heita þeir listamenn, sem helzt hafa stýrt og ráð-
ið þessu stórvirki. Sunnudaginn 10. sept. síðastl. var vígslu-
dagur hinnar nýju dómkirkju. Voru þau konungur og drottn-
ing þar viðstödd, svo og Georg Grikkjakonungur og hans
drottning, og hin konnngsbörnin; þar var og hið mesta mann-
val annað saman komið. Brammer biskup vtgði^kirkjuna, en
vígslusöngvana hafði C. Ploug ort, en P. Eleise lögin. Hinn
nafnfrægi prófessor Hartmann spilaði á organið. Var sú guðs-
þjónusta hin hátignarfyllsta. Eplir vígsluna var haldin dýrleg
veizluhátíð og konungsættinni fagnað að venju á hjartanleg-
asla hátt. Konungur vor, og synir hans, Georg konungur og Frið-
rik krónprins tóku þar allir til máls; þykir krónprinsinn manna
liprastur að koma orðum fyrir sig vfð hátiðleg tækifæri, og
all-vel máli farinn.
Dómkirkjan er sögð að vera gullfagurt hús, öll byggð úr
125