Þjóðólfur - 13.03.1878, Page 1

30. ár.
Reykjavik 13. marrz. 1878
9. blað
Eldsnj) ]* hoina n.
Að kvöldi 27. dags febrúarmán. fundust jarðskjálftar all-
tniklir hér í bænum, svo að hús bifðust og lausir hlutir hrist-
nst, en engir urðu skaðar af. Sama kvöld sást og eldur á
lopti norðanvert við Hengilinn eða í sömu stefnu og Hekla
liggur. Næstu daga eptir fréttist að austan, að eldur mikill
hefði komið upp nálægt Heklu hið sama kvöld og hér
varð vart við jarðskjálftann; urðu og enn meiri brögð að
hræringunum austanfjalls en hér, þó er ekki getið skaða af
þeim völdum neinstaðar, nema á Urriðafossi í Flóa; þar
hrundi fjós. Við öskufall hefur nokkuð orðið vart hér og þar,
en þó lítið. Vér höfum sent áreiðanlegum mönnum
eystra orð, og beðið um svo greinilega skýrslu um stað og
atburð, sem unnt er. Síðan gosið hófst, hafa gengið illviðri
og umhleypingar miklir, optast útsynningar, og fyrir því hefur
sjaldan verið heiður himinn,en þegar bjart hefur verið í austri
hefur kvöld og morgna héðan sézt til mökks eða elds, þó
ekki á daginn. Væntum vér í næsta blaði að geta gefið ná-
kvæmari skýrslu, en bætum hér við kafla úr bréfi frá séra
Gufimundi Jónssyni á Stóruvöllum dags. 28. f. m. (Stóru-
Vellir liggja fáar bæjarleiðir frá Heklu).
— „Um kl. 4'/j í gærdag e. m. fóru að koma smá liræringar, og héld-
ust pær, þó vægar, þar til kl. átti hér um bil 5 mínútur eptirtil 5, þá
kvað svo mikið að poirri hræriugu, sem þá varð, að öll hús léku á
reiðiskjálfi, svo vatn gekk í smáöldum á íláti, sem var uppi á lopti, og
síðan 5 mínútum eptir 5 kom önnur enn verri, hélzt þá enginn hér við
inni í bæ, og líkast var, sem kirkjan ætlaði að hrynja með braki, og
iðaði til og frá hjálmur í henni; þó hlaust hér ekki af skaði. pegar
rökkva tók (allt af héldust við smá hræringar) fórum við að hyggja að
tii austurs, hvort við sæjum ekki eldsuppkomu, og urðum við þess eigi
varir fyr en kl. um 8, en þá stóð eldsmökkur hátt á lopti, rétt yfir
norðuröxl Heklu, rétt í miðsmorguns-stað héðan. Og það þykir mér
furða ef hann er uppi í fjarska, því á þeirri hlið Krókatinda, sem hing-
að veit, var albjart héðan að sjá, og sem vita-samloði væri á fjallabrún-
um fyrir austan Næfurholtsfjöll. Eg vil nú Bamt ekkert geta til um
upptökin, en engin jöklafjla hefur fundist, og við öskufall höfum við
ekki vör orðið“.
í dag, 10. marz, segja oss nýkomnir menn austan af
Skeiðum að gosið haldi áfram; séu gígirnir tveir og standi
eldurinn í hálopt upp úr báðura, en langt bil sé á milli. Eld-
ur þessi — segja þeir — er á Landmanna-afrétt í austnorður frá
Heklu, líklega upp úr miðju hraunflæmi því, er þar liggur —
ftve langt frá Heklu er enn óvíst. Öskufalls urðu menn að
eins varir daginn eptir er gosið hófst, enda hefur vindur bor-
ið reyk og ösku optast norður og austur. Hans Stephensen
á Hlemmiskeiði á Skeiðum hefur sagt oss, að hann hafi verið
á ferð, og horft á er gosið hófst; hafi það verið likast feyki-
stórum flugeldum (ráketlum) er skyndilega þutu upp undan
fiorðausturbrún Heklu, en sem á lítilli stundu var orðið afar-
Hátt bál, tilsýndar tvöfölt hærra en Hekla; nóttina eptir var
vel lesbjart víða um efri hluta héraðsins milli fjalla, og var
þó lopt þykkt; síðan er eldurinn nokkru minni.
EinbættiS" Off fjárveitingar. 5. f. m. setti
Hndshöfðingi Anton Tegnér til að gegna læknisstörfum í
^esturhluta Barðastrandarsýslu frá 1. marz næstk.
|>essum prestlausu brauðum hefur landshöfðingi • veitt fé
þeim 4000 kr., sem í 13. gr. A b 1. fjárlaganna eru veitt-
ar fátækustu brauðum landsins; Ásum í Skaptártungu 400 kr.
^ándfelli í Öræfum 400 kr., llvanneyri 200 kr., Kvíabekk 200
^r,> Presthólum 200 kr. og Mývatnsþingum 200 kr.; þó veitist
^essi styrkur með því skilyrði, að viðkomandi brauð verði veitt
31. ágúst næstkomanda, og að þeir, sem þau fá, fari
samsumars að þjóna þeim. En 2400 kr. er skipt upp milli
22 brauða, sem ýmist hafa presta fyrir sig, eða eru sett í
samband við önnur brauð, sem prestar þjóna.
— Eptir tillögum amtmanns hefur landshöfðingi veitt 200
kr. styrk amtsbókasafninu í Stykkishólmi. Sömuleiðis hefur
landsh. veitt landlækninum 87 kr. 50 a. styrk til prentunar
ritlingi hans um notkun manneldis í harðœrum.
— Sýslunefnd Rangvellinga er veitt beiðni þeirra að hafa
verðlagsskrá fyrir sig. Verða þá úr þessu 3 verðlagsskrár í
suðuramtinu.
Veðrátta, aflabrögjð. Síðan Góe byrjaði hefur
gengið ótíð og gæftaleysi, optast útsynningsumhleypingur með
stormum, frosthríðum og blotum til skiptis. sjaldan róið
hefur verið hefur aflast vel hvervetna af þorski og stórísu,
allt á haldfæri. Engin slys til þessa, svo spurst hafi, en hrak-
farir nokkrar, enda er nú sjór sóttur með miklum kappsmun-
um. Undir Jökli er sagður bezti afli, allt um kring
Bækur ný útkomnar úr prentsmiðju ísafoldar:
1. Hugvekjur til húslestra frá páskum til hvítasunnu
eptir dr. Pjetur biskup Pjetursson. 2. útgáfa.
2. Ágrip af landafræði, samin að mestu eptir
landafræði Ed. Erslevs prófessors. Bók þessi er einkar-
hentug landafræði fyrir alþýðu, og er frágangurinn —•
eins og á öllu, sem frá þessari prentsmiðju kemur —
hinn bezti. Hún er samin með ráði og tilstyrk vors nafn-
kunna fræðimanns, Páls Melsteðs, og hann hefur samið for-
málann, en næst honum hefur ritstjóri ísafoldar sjálfur mest
unnið að bókinni. Er vonandi að almenningur taki við henni
báðum höndum. Kostar bundin 1 kr. 50 a.
3. Um notkun manneldis í harðærum, eptir dr.
Jón Hjaltalín, landlækni (30 bls. í 8).
Bæklingur þessi er framhald hinna mörgu rita þessa merk-
ismanns um almennings heill og heilsu, og þó einkum bækl-
ingsins um manneldi á íslandi, er hann gaf út fyrir 10
árum síðan, og sem vér ætlum, að alþýða hafi of lítinn gaum
að gefið. petta rit er því nokkuð samkynja efnis, en fyllra
um sumt og fullt svo létt og fjörlega samið, og auðskilið hverj-
um, sem kann að lesa. (Á 16. bls. er prentvilla í 6. línu að
ofan: óbeinlínis fyrir beinlínis). Höf. skiptir öllu ætu eða
nærandi í beinlínis og óbeinlínis manneldi; telurhann
til beinlínis manneldis allt það er menn leggja sér venjulega
til munns, en til óbeinlínis manneldis telur hann fóðurjurtir
alidýra, en meðal þeirra eru nokkrar sem líka gefa manneldi,
svo sem söl, fjörugrös og marikjarni og ýmsar land-grasa
tegundir. J>að eru og einkum þessar nú nefndu tegundir,
sem höf. brýnir enn fyrir löndum sínum að læra að hagnýta
sér betur en nú er gjört. (Meðal annars kennir liann hvernig
menn geti alið kálfa á sölvum og pangi, sem eflaust gæti
orðið mörgum fátæktæklingi að stór-hagnaði). Um sölin og
marikjaman talar hann ítarlega. Skvldi það vera staklega
eptirtektavert, ef almenningur ekki vildi sinna röksemdum
hans um líttnotuð hlunnindi landsins. Að menn færi sér bet-
ur í nyt en nú er gjört fjallagrösin, tekur höf. enn alvarlega
fram, og sérstaklega lýsir hann, og það bæði fróðlega og skemti-
lega, skelfiskunum her á landi, sem manneldi. Vér fjölyrð-
um svo ekki um bækling þennan, því vér ætlumst til
og vonum að allur almenningur lesi og læri hann, því
hann er þess verður, enda er hann prentaður á opinber-
an kostnað og 350 espl. útsend gefins. Annars kostar hann
30 a.
33