Þjóðólfur - 16.10.1878, Blaðsíða 3

115
Elliðaárnar.
Eptir Egilsson.
Gleðileg tíðindi!
Samkvæmt bréfi landshðfðingjans til amtmannsins yfir
suður og vestur amtinu dagsett 13. ágúst þ. á. og sem birt er í
stjórnartíðindunura, getur maður átt vissa von um, að hneykslið
í Elliðaánum, sem sð þvergyröingar Thomsens danska, ekki
muni aptur sjást þar, því svo segir landshöfðinginn í áminstu
bréfi: að almennar ákvarSanir um friSun á laxi, lem lögin
11. maí 1876 innihnldi, nái til ElliSaánna einn og annara
áa. (þetta vissi maður nú samt fyr). Ein af hinum helztu
almennu ákvörðunum téðra friðunarlaga er sú, að enginn má
pvergirSa á, en sé á í fleiri kvfslum, þá sýnist þó meiga
þvergirða eina þeirra, þó ekki þá sem mest er veiðiförin í.
En — hvernig stendur nú á því, að þvergirðingar Thomsens í
öllum kvíslum Elliðaánna, hafa verið óátaldar síðan friðunar-
lögin voru þinglesin, þrátt fyrir umkvartanir almennings bæði
á þinginu og utan þings, já hvað meira er, að menn þeir eru
dæmdir sekir og það til fángelsis, sem eptir gömlum og nýum
lögum voru að koma f veginn fyrir að slík lagabrot væru
framin, sem þvergirðingarnar í öllum kvíslum Elliðaánna voru,
því, eptir 2. gr. nefndra laga, má enginn leggja eða byggja
veiðivél lengra en út í miðja á, og það enda einungis undir
vissum kringumstæðum, og 5. gr. tiltekur allt annað millibil
milli rima í grindum, sem notaðar eru við laxveiði, en það
sem fyrir hefir fundist í laxakistum Thomsens, svo hér var við
tvöfalt lagabrot að tefla. Nú eru slík ólögmæt veiðiáhöld eptir
7. grein sömu laga óhelg og upptæk, og eptir eldri lögum
Jónsb. Llb. Kap. 56. eru jafnvel þeir menn sekir, sem ekki
hjálpa þeim, er finnur slíkar ólögmætar veiðivélar, til að taka
þær upp. En þessi rötti skilningur á upptekt ólöglegra veiði-
véla í Elliðaánum hefir átt örðugt uppdráttar hjá vorum
sunnlenzku dómendum, en af hverri orsök er óskiljanlegt. En
hvernig skoða dómendur að upptektir á lóðum og þorskanet-
um, hjá innlendum fiskimönnum eigi að framkvæmast? l>að
vita allir, og það skilja allir dómendur, nefnilega: sá fyrsti
sem finnur slík veiðarfæri á óleyfilegum stað eða tíma, á að
taka þau upp samstundis, og svo er það búið, nema hvað
eigandi slíkra veiðarfæra verður miskunarlaust sektaður og
lögum beitt að maklegleikum, en uppljóstrar og upptökumað-
ur sæmdur verðugum launum fyrir starfa sinn, því í öllum
slíkum aðburðum, munu friðunarlög og viðtektir vera notaðar,
og það allt gott og gilt, noma þegar um Elliðaárnar er
að gjöra. Eg vona að landsfirréttur vor kippi nú slíku í lið-
inn, þegar mál áminstra manna, um upptekt á hinum óhelgu
veiðivélum Thomsens í Elliðaánum, verður fyrir hann lagt,
sem nú skeður þessa daga, og ættu þeir sannarlega skilið að
fá heiðarlega uppreisn fyrir alla þá ofsókn, som þeir hafa mætt
þegar þeir með sóma og dugnaði vildu ryðja til rúms réttum
skilningi á lögum vorum og almennum réttindum, og það þó
þeir hafi gamla og nýja reynzlu fyrir, að æðri og lægri rétt-
ur í Reykjavík liefðu jafnan tekið hart á, ef Thomsen kaup-
maður þóttist vera af einhverjum áreittur, hvað laxveiði hans
snerti í Elliðaánum. Framh. síðar.
Ðálltil hugvekja
um bráðapestina.
Bráðapestin er sá vogestur, sem vofir yfir sauðfénaði
vorum og spillir stórum árlega stofni og arði þessa .aðalat-
vinnuvegs vors, því hlýtur sauðfjáreigandinn að vera sí hugs-
andi um að geta varnað þessum vogesti svo, að hann gjöri
sem minstan skaða, og mér er það sönn ánægja að vera
orðinn viss um, að mjög margir eru komnir á þá trú, að
varna megi öllum stórskaða af bráðapestinni. Eg
nnfærist líka ár frá ári um að svo er. Fn — menn verða
j hafa það hugfast, vilji þeir verja sauðfénað sinn fyrir
pestinni, að það verður að gjörast með því, að sýkisefnið geti
ekki myndast eða að minsta kosti ekki náð fullri æsingu í
skepnunni, því fari sýkiseinkennið að sjást þá heitir hún ó-
læknandi, þó einstaka kind kunni að batna. 1 ritum þeim,
sem komið hafa fyrir almenningssjónir ekki alls fyrir löngu,
eru talin allmörg ráð til að varna pestinni og er þeim svo
varið, að svo má að orði kveða, að ekkert þeirra sé einhlýtt
gegn pestinni, en hins vegar sé í mörgum þeirra, notuðum í
tíma, mikil vörn. Eg er hræddur um að bráðapestin verði
skæð komandi haust og vetur, nema að snjór hylji jörð snemma
og það til langframa, því annars mun gras missa fljótt kjarna
sinn og beitin verða of þur og vanta nægan og eðli
sauðkindarinnar nógu hentugan vökva. fað skal
reynast sannleikur, að þegar svo árar eða viðrar, að gras
sleppir fljótt kjarna sínum og lög, þá verður pesthættara en
ella, og það er eðlilegt, því af fóðri sem vantar kjarna og lög
missir blóð þeirrar sauðkindar, sem á því framfærist, meira og
minna sitt rétta eðli, og stíflur myndast í inníflunum —
segi eg það enn! — og af þessu leiðir, að kindin verður mjög
meðtækileg til að taka móti ýmsum ytri áhrifum sem gjörir
hana sóttveika og hleypa ofæsingu í blóðið, af hverju aptur
leiðir ofherzlu lakans og drepið í vinstrinni. En eg skal nú
ekki fara fleirum orðum um þetta, heldur taka enn að nýju
fram hin helztu ráð til þesss að varna því, að pestarefnið
myndist í sauðfénu, og þó að það myndist, að það ekki nái
fullum krapti eða eyðist smámsaman.
Að haustinu þegar grös fara að falla og beit er orðin
svo létt að féð sparðar og moldtað safnast ofan á hús, sé
féð farið að liggja inni, skal gefa því að minsta kosti á
hálfsmánaðarfresti eitthvað það, sem mýkir vallgang, kælir og
þynnir blóðið t. a. m. lýsi og salt, steinolíu og nýmjólk, salt-
vatn eða matarsalt eða glaubersalt eingöngu, o. s. frv. Hent-
ast er að skamtarnir séu litlir en optar gefið.
Sé féð liálsstutt og þykkvaxið um bógana þá er bót að
því til að varna ofæsingu í blóðinu og bólgu í lungunum, að
taka einkum úngu fé blóð á halstæðum og láta blæða allt að
mörk úr kindinni, en þetta veikir fjör og krapta fénaðarins.
Að taka blóð og láta blæða lítið er til verra eins.
Að hánka fé til að varna því pestveiki er að því leyti
ráð, að hankinn dregur frá brjóstinu og varnar lúngnaaólgu
og verður því eins og blóðtakan óbeinlínis vörn gegn pestinni,
því lúngnaveiku fé og blóðríku er miklu pesthættara en
öðru fé.
það er bót við pest, að Qármaðurinn gjöri sér allt far
um, þegar þurviðri og hélur eru, að féð drekki rennandi vatn
eða svo gott vatn, sem unt er að fá. Gott vatn nóglega
drukkið mýkir vallganginn, þynnir og kælir blóðið.
Að hýsa fé snemma varnar því að verða skinnvott, og
hleypa því ekki snöggleg út úr húshita út í mikinn kulda er
að þvi leiti vörn gegn pest, að það kemur í veg fyrir ofkæl-
ingu og þar af leiðandi sóttveiki.
Að húsavistinn sé loptgóð og mátulega hlý er og svo
bót við pest. Fari féð að drepast inni í húsum úr pest, er
áríðandi að svæla þau innan með einhverju því, sem útrýmir
hinu óholla lopti (einir, tjara, brennisteinn, klórkalk m. m.).
Eg hefi fullan grun á, að bráðapestaródaun sé að því leyti
næmur, að hann flýti fyrir að sýkin brjótist út á því fé, sem
sýkisefnið hefir í sér fólgið.
Að byrja snemma vetrar að gefa fé að morgninum kjarn-
góða «tuggu» er góð bót við pest, vegna kjarnans sem í
morgungjöfinni er, vegna kælingarinnar sem kemur í féð áður
en það fer út og vegna þess að það velur betur þegar í beit-
ina er komið.
Að þurka sem bezt fóður fénaðarins og salta það að
sumrinu, eða strá salti yfir heyið í jötunni að vetrinum er
gott ráð gegn pest, samkvæmt því sem áður er sagt.
Að varna fé, sem ekki er vant við fjörubeit, að jeta
fjörugras er vörn gegn post. Reynstan vill sanna að úr þeim
fjárflokki, sem óvanur er Qörubeit en kemmst í fjöru, drepast
ein eða fleiri kindur næsta dægur.