Þjóðólfur - 29.05.1880, Blaðsíða 2

58
eitt og hið sama, sem Jpjóðólfur hefir áður optar en einu sinni
bent á, að þótt tilgangur bókmenntafél. sé sá, «að styrkja og
styðja íslenzka tungu og bókvísin. og það sé þannig að nokkru
leyti visindafelag, þá er hins að gæta, eins og lögin taka fram,
að »engu síður skal felagið ala önn fyrir, að skráðar verði
bœkur og prentaðar, er parflegar virðast almenningi". Að
vísu neitum vér því ekki, að félagið hafi annað veifið
reynt til að uppfylla jöfnum höndum einnig þessa grein laga
sinna, en engum fær þó dulist, að það hefir miklu meiri
stund lagt á hið strangvísindalega atriðið en hið þjóðment-
andi. Svo vér nú lítið eitt minnumst á áðurnefnt fornsagna-
bindi, þá getur oss ekki skilist að nein þörf hafi verið á að
gefa út handa alþýðu nýja vísindalega útgáfu af fornsögunum,
sem allar hafa áður verið prentaðar (Glúma þrisvar sinn-
um). Oss virðist önnur fornfræðafélög, einkum Arna Magn-
ússonar nefndin, geti og eigi að annast þess konar útgáfur
smátt og smátt, en útgáfur þær sem Bókmentafélagið á út
að gefa, eiga að vera alþýðu-útgáfur, með fastsettum og sam-
hljóða rithætti og texta, ekki uppprentaðar skinnbækur
með villandi texta og meira eða minna ósamhljóða staf-
setningu, endalausum týningi af orðamun, og allra sízt með
heila kafla af ólæsilegum handritabrotum. Slíkt les ekki al-
þýða sér til nota, og fyrir því er rangt að iáta hana kaupa
slíkar útgáfur; slíkt er og félaginu heldur til skaða en ábata.
Alþýðu-útgáfur köllum vér þær, sem gjörðar eru úr garði eins
og Egilssaga, sem prentuð var í landsprentsmiðjunni 1856,
alþýðu-útgáfurnar af Njálu, Vatnsdælu sem Sv. Skúlason gaf
út og enda hina nýju útgáfu Dr. Jóns forkelssonar af Gunn-
laugssögu Ormstungu, þótt nokkuð af orðamun fylgi, o. fi.
Ein skýring er nauðsynleg í öllum þess konar bókum og hún
er: skýring á vísum og drápum og í annan stað, skýring á
aldri hverrar sögu og þýðingu hennar í sagnafræðislegu tilliti.
í nefndu bindi kveðst Guðmundur forláksson hafa farið bil
beggja við útgáfu Glúmu, farið mitt á milli ritháttarins á
skinnbókunum og réttum rithætti, og kveðst hafa gjört
það af tilhliðrun við alþýðu, því ella hefði átt að fara ná-
kvæmlega eptir skinnbókatextunum. jpessi regla þykir oss ó-
hæfileg. Vísum í víga-Glúmsögu fylgja og engar efnisskýring-
ar og fyrir því eru þær ónýtar alþýðu, enda bætist ofan á, að
þær eru meira og minna rangar í skinnbókum og handrit-
um; að vísu er texti þeirra sumra nokkuð lagfærður (af Dr.
Konráði), en skrítið er, að í vísunum finnast öfugar hendingar,
sem hverjum alþýðumanni væri vorkunnarlaust að kunna að
færa til rétts máls, t. a. m. bls. 47. «Vargi opt um
borgit». Eins í miðri vísu á bls 61: «Dynnjörðr mik of
barðan», fyrir: Dynnjarðr m. o. b. Skothendur eru rang-
ar í vísunni á bls. 80: «Breiða jörð með börðum», fvrir:
Breiða jarð með borðum (eða á annan hátt, sem líklegast
væri svo að rétt sé kveðið). Annars eru fiestar vísur Glúms
afar-illar viðfangs, en hvernig sem þær hafa kveðnar verið, er
óhætt að laga rangar hendingar með því að kippa úr hljóð-
vörpum, sem öllum kemur saman um, að aldrei hafi staðið
í vísum frá 10. og 11. öld. Með þessu höfum vér lauslega
bent á, hversu slíkar útgáfur séu ekkki eingungis óhentar og
villandi fyrir alþýðu, heldur og ófullkomnar og ónógar í vís-
indalegu tilliti. Meining vor er þó ekki sú, að félagið hætti
að útgefa vísindaleg rit, heldur að það gefi út vísindaleg rit
betur löguð handa almenningi og, í öðru lagi, meira en tíðska
hefir verið af nýjum alþýðubókum, eins og stefna Keykja-
víkur deildarinnar nú er tekin að verða, og líkara stefnu J>jóð-
vinafélagsins. Og nú kemur aðalefni þessarar greinar:
Hví skyldu þessi félög vera tvö? Er ekki stefna þeirra og
augnamið orðið að mestu eða öllu eitt og hið sama? Hví
skyldu þau þá starfa með aðskildum kröptum? Menn kunna
að svara: pau eiga að keppa hvort við annað. Vérsvörum:
pau hljóta að koma hvert í bága við annað. ]?ótt þau hafi
sviplíkt augnamið, þá hefir hvort sín lög fyrir sig, og sinn
sjóð og fjárhag fyrirsig. Fyrir því má búast við, að hvort
hugsi mest um sinn hag. Nú er árstillag félaganna hvors
um sig ólíkt, 6 kr. í öðru en 2 í hinu. J>ótt nú gjört sé ráð
fyrir hinu bezta, að bæði félögin sýni fyllsta dugnað, og bæði
rétti við eða réttara að segja: að Bókmfl. rétti við, og hitt
réttist í fyrsta sinn úr þeim kröggum sem það frá upphafi hefir
verið í, helzt það varla lengi, heldur mun annaðhvort skarða
ef ekki sliga annað, og því þá eigi hið ódýrra félagið hið dýrra ?
Félög, sem starfa í gagnstæða átt, auka venjulega kapp hvort
annars, en kröptum, sem í sömu átt stefna, má ekki skipta
nema nauðsyn beri til. Nei, vér höfum ekki ráð á að eiga
nema eitt þjóðmentandi félag, en eitt öflugt getum vér
átt og er lífsnauðsynlegt að eiga, félag með fastri og vitur-
iegri stjórn, og ekki tvískipt, heldur í einu lagi og einni heild,
eitt bókmentafélag í höfuðstað landsins, en alls enga deild í
Kaupmannahöfn. í næsta blaði skulum vér benda á hvernig
vér hugsum samsteypu þessara félaga og stjórnarfyrirkomulag
hins nýja Bókmentafélags.
— Nýkomin eru út 2. og 3. hepti 2. árg. Kirkjutíðind,-
anna og er efni þeirra: 1. Ný sönnun fyrir aldri guðspjall-
anna, eptir Eirík Magnússon (meistara), 2. Hin elzta frum-
skrá úr norrænum kirkjulögum, eptir sama höf. 3. Um ástand
hinna hólpnu sálna (niðurlag), 4. Yfirlit yfir skipun geistlegra
embætta á íslandi 1. nóv. 1879. 5. Staður mannsins í al-
heiminum, eptir E. Bersier, 6. Mormóna-villan á Vestmanna-
eyjum, eptir Brynjúlf Jónsson, og 7. Ágrip af æfi síra þ>or-
kells Arngrímssonar Vídalíns.
J>essi hepti, einkum 5. 6. og 7. greínirnar, virðast tölu-
vert útgengilegri en hin undangengnu. J>að er og varla
hugsanlegt að hin íslenzka þjóðkirkja sé ekki enn búin að fá
menningu til að eiga tímarit út af fyrir sig, en lieiri og fyllri
krapta er enn vant ef slíkt rit á að vinna verulegt gagn. En
þótt ritið þyki veikt og magurt í fyrstu, ættu sem flestir
samt að styrkja það, með því að kaupa ritið. í öðru lagi
ættu hinir betri prestar að sjá köllun sína til að styrkja það
á andlegann hátt, eða með þeim ritgjörðum, sem kirkju og
kristindómi mættu verða til eflingar.
— Frá fjóðvinafélaginu eru á leiðinni bæði Almanakið og
Andvari, og prýðir andlitsmynd Jóns Sigurðssonar og æfisaga
hvottvoggja. Fá félagar í ár bækur fyrir 3 kr. (móti 2 kr.
tillagi).
I¥ordonskjöl(l. Síðustu dagana af aprílmánuði var
allt í uppnámi í Kaupmannahöfn, hátíðahöld, glaumur og
fögnuður út af komu «Vega», skipsins sem Nordenskjöld hefir
siglt á kringum Asíu. Einkum var Nordenskjöld og skip-
stjóranum Palander sýnd hin mesta vegsemd og dálæti; hefir
svo verið hvervetna í stórborgum þeim í Norðurálfu, er þeir
hafa við komið, og hefir einskis konungs eða keisara sigurförr
verið vegsamlegri gjörð, en ferð þeirra félaga á «Vega». Kon-
ungur vor liafði þá Nordenskjöid í heimboði, landafræðafélag-
ið gjörði þeim aðra veizlu, verzlunarstéttin hina þriðju og al-
menningur gjörði enn hina fjórðu veizluna og bauð allri skips-
höfninni af «Vega» til. Á konungsgildinu voru kvæði flutt
eptir Plóg gamla og þau hirðskáldin H. P. Holst og Carl
Andersen. — J>að var ekki fyrir blásnauða að sitja auðmanna-
gildið (verzlunarstéttarinnar); má nærri geta, hvað þar var
etið og drukkið, þar sem kostnaðurinn varð hátt á annað
hundrað krónur fyrir hvern mann. — Á almennings-gildinu
kostaði það 10 kr. fyrir manninn. J>ar voru kvæði flutt eptir
Holger Drachmann og S. Schandorph. — Allt er nú nefnt
eptir þeim félögum eða skipinu: Vega-húfur, Vega-sígarar,
Nordenskjölds-hattar, Palanders-frakkar o. s. frv. — J>egar
Nordenskjöld kom heim, var hann gjörður að baróni og Pa-
lander og Oscar Dickson voru báðir aðlaðir. Dickson fékk og
stórkrossinn og Sibiriakoff kommandörkrossinn; þeir báðir hafa
mest kostað þetta fyrirtæki. En Norðstjörnu og Vasaorðu-
krossum rigndi sem hagléli yfir hina aðra hluttakenda í för-
inni.
England. J>ar eru nú ráðgjafaskipti á komin, og er
Gladstone orðinn forsætisráðherra og hefir líka fjármálastjórn-
ina á hendi, Hartington er Inda-ráðherra, Granville utanrík-
isráðherra. — Dufferin lávarður er orðinn vice-konungur yfir
Indlandi; er það hin hæsta staða nú í heimi, er nokkur þegn