Þjóðólfur - 20.01.1883, Blaðsíða 3

7
hefir dvalið á Frakklandi, hefir lengi verið
grunaðr um byltingaráð, en þó eigi mik-
ill gaumr gefinn, því hann var fremr
skoðaðr sem vísindalegr sveimhugi,
heldr en háskalegr byltingamaðr, En
nú þóttist lögreglustjórnin verða þess
vör að hann stœði fyrir morðráðum og
öðrum hryðjuverkum. Var hann nú
höndum tekinn, en eigi er enn frétt,
hvort hann er að nokkru uppvís orð-
inn.
—„Laura“ (póstskipið) kom til Hafn-
ar 23. desbr.
—Tið köld og frostasöm í Danmörku;
hörkur venju fremr.
—Kvis hefir heyrzt úr bréfum, en
eigi vitum vér þar sönnur á, að póst-
skip muni eiga að koma við í Skot-
landi og Færeyjum í hingaðleið.
—Ávarp það, sem Reykvíkingar sendu
„Times“ út af grein dr. Guðbrands, er
tekið upp í ,.Times“ 27. f. m.
Innlendar fréttir.
Að norðan
fréttist núna nýlega andlát merkis-
prestsins séra Bjarnar Halldórssonar í
Laufási, góðskálds og gáfumanns. Er
vonandi að einhver, sem kunnugri er
og til færari en vér, geti þessa manns
síðar bér í hlaði voru.
Húshrunar
hafa ný-frézt tveir hingað. Bærinn á
Svertingsstöðum í Húnavatnssýslu brann
til kaldra kola ; varð þar litlu sem engu
bjargað, en fólk komst af. — Nýlega
hefir brunnið eldhús og bæjardyr (með
lofti) á Gilsbakka hjá séra Magnúsi
Andréssyni. Skaðinn talinn um ioookr.
Að austan
úr Múlasýslum og Austr-Skaptafells-
sýslu er að frétta stök harðindi. Snjór
ómuna-mikill hafði lagzt þar yfir í nó-
vember snemma, og voru menn í desbr.
sumir að byrja, en fleiri að ráðgjöra
að fara að skera af sér skepnur.
Aflabrögð.
—Þeir, sem fóru suðr í Garð og Leyru
á dögunum, fiskuðu allvel. Hér innra
fiskilaust.
Tíðin hér syðra
hefir verið staklega mild og snjólaus
síðan um hátíðir.
þótt vér að líkindum eigi eigum kost á
að fá jarðfræðislega lýsing á inum ýmsu
héruðum lands vors að sinni, álít ég æski-
legt, að kunnugir menn vildu gefa í blöð-
unum nokkurn veginn nákvæmar héraða-
lýsingar, þar sem lýst væri landslagi, land-
kostum, loftslagi, búnaðarháttum o. fl.,
sem einkennir héruðin hvert um sig í bún-
aðarlegu tilliti. Ég býst við, að margr só
sá hérlendr maðr, er hefir mjög óljósa hug-
mynd um in fjarlægustu héruð landsins í
því tilliti, ‘og er þessu jafnvel kunnugri í
annari álfu heims, en á sinni eigin eyju;
því blöðin ræða opt greinilegar um loptslag
og landsháttu út í Ameriku en á Islandi,
sem vér ættum þó eigi síður að þekkja. Eg
vil hér stutflega lýsa Borgarfjarðarsýslu.
1. Hvalfjarðarstrandarhreppr; þar til
heyrir : a. Botnsdalr fyrir botni Hvalfjarð-
ar. Dalrinn er mjór og djúpr, því brött
fjöll lykja hann á þrjá vegu: að sunnan
Múlafjall, að austan Hvalfell, að norðan
Botnsheiði. Hlíðarnar eru að miklu leyti
smáskógi vaxnar. Hagkvisti er þar gott
fyrir sauðfó og oft vetrarbeit; landrými
nóg. Slægjur litlar og rýrar. þar má heita
veðrsælt. 2 bæir eru í dalnum. h. Hval-
fjarðarströnd. 1. Innströndin (frá þyrli að
Ferstiklu); á henni eru 7 jarðir, er liggja
í hlíðinni sunnan Botnsheiðar við Hval-
fjörð norðanverðan. Hlíðin er há, ójöfn og
skörðótt; undirlendi lítið. Graslendi lítið;
meiri hlutinu er skriður, melar og klettar.
Slægjur eru rýrar; túnin hörð. Mótak
vantar á fleiri af jörðum þessum. þar er
veðrnæmt af norðri. Sauðbeit á sumrum
allgóð. Helztu hlynnindi til sjóar er hrogn-
kelsaveiði og beitutekja. 2. Útströndin;
það eru 6 jarðir í hlíðinni fyrir sunnan Fer-
stikluháls, er gengr vestr af Botnsheiði.
Hlíðin lág, fremr jöfn; undirlendi töluvert,
og það mest mýrlendi og graslendi. Nokkur
hluti hliðarinnar (Saurbæjarhlíð) er skógi
vaxinn. Hagaganga á vetrum töluverð;
slægjur nægilegar og mótak. Fremr veðr-
næmt af norðri. c. Svínadalr milli Fer-
stikluh., og Skarðsheiðar að norðan. Heið-
in er hátt fjall hornótt bg ekörðótt, og eins
sá hluti Botnsh., er að dalnum liggr að
austan. 3 vötn taka tir mikið af undirlend-
inu í dalnum ofan til, en í neðri hluta hans
er það meira, og mest mýrlent. Um miðj-
an dalinn er skógr beggja vegna; þó er
Skarðsh. að meiri hlut jarðvegslaus. Allar
jarðirnar í dalnum (12) hafa slægjur tölu-
verðar, allgóða beit og mótak. Veðrnæmt
er af norðri í norðrhluta dalsins, en af
landsuðri í efri hlutanum, að undanteknum
Draghálsi; þar er veðrsæld.
I allri sveitinni er búið mest að sauðfé;
enda er hún bezt fallin til þess,—I tveim
tjörnum á útströndinni er líklegt að planta
mætti æðarvarp. Nokkrar jarðir í Svína-
dal eru vel lagaðir til vatnsveitinga. Á inn-
ströndinni er of fjölbýlt og smábýlt að mínu
áliti; eins og er, þrífst þar ekki nema lítill
búnaðr og fátt fólk; því jarðirnar vantar
heyskap fyrir margan fénað. þar mætti
að skaðlausu fækka 3 býlum. Sveitin á
jarðabótasjóð (legat) sem hefir töluvert stutt
að túnasljettun, en af öðrum jarðabótum er
þar lítið ; tún óvíða girt (á einni jörð); hlöð-
ur óvíða (1). Búnaðrinn yfir höfuð fremr
lítilfjörlegr. þar er Saurbær bújörð bezt,
önnur Dragháls.
2. Akraneshreppr. a. Innnesið: bygðin
á undirlendinu milli Hvalf. utanverðs, og
Akrafjalls að norðan. Undirlendi þetta er
hér um bil ý mílu breitt, alt mýrlent, og
standa bæirnir á sjávarbakkanum. Fjallið
er klettótt, bratt, skriðurunnið. þar er
nokkuð veðurnæmt af norðri. Býlin eru
mörg og smá. Menn stunda þar bæði sjáv-
arútveg og landbúnað, en hvorttveggja
kraftlítið, og ala upp óþarfa-hross á úti-
gangi. Túnin víðast grasgefin, þó mýrlend;
flóarnir fyrir ofan blautir; beitiland lítið og
rýrt; dálítil fjörubeit. Mór er þar nógr.
b. Útnesið (Vogar) vestan Akrafj. við Borg-
arfj arðarmynni. Undirlendið er þar um
1—| mílu breitt, annars er ið sama að
segja um það og innesið. b. Skipaskagi
(Akraness verzlunarstaðr) er yzt á nesinu,
það er sjómannaþorp þjettbýlt, mest þurra-
búðir eða smálóðir. þar eru hafnirnar
Krossvík og Lambhússund. þar eru 5
verzlanir. Jarðrækt er þar töluverð, og dá-
lítil grasrækt, er misheppnast í þurum
sumrum ; því jarðvegrinn er sendinn mjög.
Útræði er þaðan gott, hefir oft verið fiski-
sælt. þaðan næst til ins fiskisæla Sviðs
í Faxaflóa.
Hvað landbúnaði viðvíkr, er sveitin bet-
ur löguð fyrir nautfé en sauðfé. Höfuðmein
landbúnaðarins þar er smá-grasbýla-fjöldinn
og tvískipting atvinnuveganna; því flestir
bændr stunda bæði sjó og land. þar er
lítið um jarðabœtur og lítilfjörlegur búnaður,
að undanteknum Skaganum nú á síðustu fám
árum; því búnaðrinn er þar stórum að
batna og velmegun að aukast, byggingar að
lagast og steinhúsum og timbrhúsum óðum
að fjölga. Skagann álít ég að útvegsbændr
einir ættu að byggja, og ekki stunda aðra
jarðyrkju en jarðeplarækt, sem þar mun
borga sig bezt; en í öðrum hlutum sveitar-
innar þyrfti að laga landbúnaðinn með því
að fækka býlum og stækka þau. þar eru
jarðir beztar Hólmarnir báðir, og Garðar;
þar er nýbygt íveruhús úr steypusteini (be-
ton).
3. Skilmannahreppr. Hann liggr norð-
an og austan Akrafjalls; að norðanverðu
skerast inn Leirárvogar. þar er landslag
og landskostir líkt og á Akranesi, en jarðim-
ar dálítið stœrri. Búið er hér um að jöfnu
bæði kúm og sauðfé. Útrœði til sjóar lítið.
Hrossaganga er þar mikil; því á flóunum
er oft hagasamt, og fjörubeit töluverð sums
staðar. Sumarland rýrt fyrir sauðfé en þén-
ugra fyrir nautpening. Sveitin er lítil (15
jarðir). Yatnsveitingar gætu vel átt sér
stað á sumum jörðum þar; í vatni mætti
planta æðarvarp og jafnvel líka á töngum við
sjó. Ós og Hvítanes eru helztar jarðirþar;
á báðum er íveruhús úr steini og hlöður.
4. Leirárhreppr fyrir norðan Leirárvoga;
að vestan er Borgarfjörðr, en að norðan
Skarðsheiði. Sveitin er flatlend, mest mýr-
lendi, en heiðin fyrir ofan hrjóstrag. Sauð-
land er þar rýrt á flestum jörðum, en slœgj-
ur miklar. Nógr mór til brenslu. Veðr-
næmt af norðri. Búið er að sauðfé og kúm
jöfnum höndum, og stóðuppeldi á útigangi.
Sveitin er fremr smábýl og þéttbýl. þar er
á nokkrum bœjum vel lagað til vatnsveit-
inga, og æðarvarp gæti þar verið víðar og
meira en er. Beztar jarðir þar eru Leirá,
Höfn og Melar. Á Leirá er hýsing góð af
timbri. Á nokkrum bœjum eru nýbygðar
járnþaktar hlöður.
(Niðrlag síðar).
Fjárrckstr.
það hefir lengi verið tízka að reka kaup-
gjaldsfé til kaupafólks í sjóplázunum,og slátr-
fé til verzlunarstaðanna á haustin. Margir
slíkir fjárrekstrar ganga hér um Borgar-
fjarðarsýslu þjóðleiðir til Borgarness, Akra-
ness, Beykjavíkr og sjóplázanna í Gull-
bringusýslu, bæði hér úr héraðinu sjálfu,
Mýrasýslu og stundum lengra að. Síðan
fjárverzlunin við England fór að tiðkast,
síðan kaupmenn og kaupamenn fóru að
draga saman féð í sveitunum og annast