Þjóðólfur - 03.02.1883, Blaðsíða 1

tJÓDÓLFR.
XXXV. árg. Reykjavík, laugardaginn 3. febrúar 1883. JIC 5.
S/0T J>ESSI ÁE.GANGR „f>JÓÐÓLES“ GILDIR EIKTKTIG SEM VI. ÁRGANGR „SKULDAR". ■“•(§
í>etta verðið þér að vita,
íslendingar!
fegar fyrstu fregnir nm neyð ís-
lands komu hingað í sumar í einstak-
legum bréfum kunningja að heiman,
vildu vinir íslands hér þegar byrja á
samskotum handa inum bágstöddu;
báru málið undir mig, sem þá þjáðist
af heilsuleysi, er fyrirkvað, að eg gæti
farið að heiman, eðr yfir höfuð tekið
annan þátt i því máli enn að leggja til
skriflega það, sem mér virtist skynsam-
legast. Eg setti mig öndverðan gegn
öllum samskotum þangað til menn hefðu
í höndum skýrslur frá embættismönn-
um urn hag landsmanna, og lá við um
tíma að ég fengi á mig óþokka ýmsra
góðra manna fyrir tilfinningarleysi mitt.
Mér gekk þó ekki það til, heldr hitt,
að eg áleit ekki einstakra manna bréf
ein næga heimild til að knýja á náð
útlendra manna, þau fengju þá fyrst
sitt fulla gildi, er embættislegar skýrsl-
ur styddu þau; enda mundu þær
gefa glögt yfirlit yfir víðáttu hallæris-
ins. jpetta varð ofan á, svo að engin
áskorun kom út fyr en 5. ágúst, viku
eftir að mér bárust skýrslur þeirra amt-
manns Thorbergs og landshöfðingja i
Berlingi frá 27. júlí. Framan af gatég
á engum fundum verið og ekki fyr en
n. sept., að Morris lagði rfkt á við
mig, að láta ekki undan fallast aðkoma
ef mér væri mögulegt. Á þessum fundí
af tók ég öll matarkaup, sem ráðizt
hafði verið í áðr en menn vissu, að
Danir tóku að sér Vestrlandið, og lagði
niðr fyrir nefndinni þær reglur, sem
mér þættu einar eiga við í þetta skifti;
inar sömu sem ég tók fram í ísafold
um sama leyti, og sem ég enn ætla,
að hafi verið inar hyggilegustu, eins
og á stóð. Enn þær voru þar við mið-
aðar, að bjarga bjargarstofninum fað
sem varff. þ>essar reglur hafði ég tekið
stuttlega fram á undan fundi í bréfum
til Lord Mayor og Morris, og Morris
þótti þær svara svo vel augnamiðinu,
að hann fór fram á, að ég tækist á
hendr að fara heim með björgina og
býta henni út. Ég svar&ði honum aftr,
að ég yrði að fara burtu heilsunnar
vegna hvort sem væri, og gæti eins
vel farið heim til íslands eins og ann-
að, en með því skilyrði, að ég fengi
enga borgun fyrir starfa minn, að eins
þann kostnað borgaðan, sem ferðin
krefði. þ>etta var samþykt. Löngu
fyrir þennan fund höfðu formenn ein-
hvers nýs verzlunarféags, sem nefnir
sig „Iceland Trading Association", sem
ég að öðru leyti veit ekkert, eða lítið
um, boðið Lord Mayor skip, til að flytja
vörurnar heim, og umsjá sfna um út-
býtingu þeirra, og hann hafði gengið
að boðinu. þ>etta var um garð gengið
fyrir 31. ágúst, og því var það, að boði
Thos. Patersons, í bréfi dagsettu þann
dag, að fela konsul Paterson umönnun
alla á flutningi og útbýtingu varð ekki
sint. Um þetta boð og bréf vissi ég
ekkert fyr en eftir 16. september, að
Slimon lýsti yfir því í Scotsman, að
Mansion House nefndin hefði hroðalega
ýkt ástandið heima, þar væri ekkert
að, nema sláttr i seinna lagi: fé væri
feitara enn nokkru sinni fyrri, o. s. frv.
þ>á var það orðið kunnugt, að ég færi
heim, og það þarf engar grafgötur um
það að fara, að þeir Skotarnir eignuðu
mér það, að hafa haft af sér það hag-
ræði, að sitja fyrir vöruflutningunum,
sem var mál, er af ráðið var án pess
að ég vissi nokkuð um, eins og Mansion
House nefndin bezt veit. Nú var það
drengilega bragð tekið, til að koma
fram hefnd á mér, alsaklausum manni,
að koma þeirri trú inn hjá Englend-
ingum, að neyð íslands væri login upp
og féð fyrir hana falsað út. Lítinn
þátt ætla eg að þeir Slimon hafi átt i
þessu beinlínis, að minsta kosti minni
en þeir Paterson. þ>ann 20. sept. sendi
W. G. Lock, sem verið hafði allan tím-
ann, sem hann var heima í sumar, að
fiska við Laxá í Kjós, nefndinni bréf,
að segja, að engin neyð væri á íslandi
(no famine exists) en þó væri ástæða
til alvarlegrar áhyggju um ástand norð-
urlands. Honum varð fjölrætt um hag
norðrlands, þar sem hann hafði ekki ver-
ið, en um neyðina og hungrið vestra vissi
hann ekkert. Hann kvaðst hafa heyrt,
að skýrslur um fénaðarfall á íslandi
væru hroðalega ýktar, „eflaust af em-
bættismönnunum — sem eru á íslandi
að fáum að eins undanskildum inn ó-
ráðvandasti mannflokkr undir Guðs sólu
— í þeim tilgangi, að safna upp hall-
ærissjóði, er úr mætti ná því, sem á
dónamáli væri kallað „góð hremmsa“.
þetta er alvarleg kæra, eg veit það,
en hún er ekki fram færð, án þess að
gild rök sé til, að gjöra það. Árið
1875 var fé safnað til hjálpar inum ís-
lenzku bændum, er urðu fyrir sköðum
við öskufallið úr Öskju, og þar hlaut
einhver „góða hremsu“, ef trúa má
orðum bóndans sem nú er í Svínadal“
—vill ekki þessi bóndi láta til sín heyra?
—(sem er einn þeirra, er höfðu jarðir
sínar aleyddar, og fékk 500 krónur) „að
einungis 3000 kr.— ^ 106.13S. 6 d. hafi
verið alt, er bændr þeir fengu, er höfðu
jarðir sínar aleyddar við gosið“. Hér
varð nú engum dreift við óráðvendnina
nema mér, enda var á engan annan
miðað. Eg svaraði þessu þannig, að
þessi höfundr hefir ekki snúið að því
máli síðan. Fyrir þetta bréf fékkLock
miklar þakkir konsúls 1 bréfi dagsettu
2i.okt. prentuðu i Times þann 30.s.m.
þ>egar Charles Paterson kom að heim-
an frá bróður sinum, dundi hríðin að
mér fyrst fyrir alvöru. J>á kom það
upp, að engin neyð né nokkur neyðar-
vottr væri á íslandi (Times 28. sept.).
þ>á kom það upp, að konsul hefði ekk-
ert heyrt um neyð á íslandi, og hafði
hann þó skrifað skörulega um hana 5.
maí i bréfi til Thomasar bróður síns.
Skömmu síðar var upplýst vottorð frá
landsins áreiðanlegasta manni, Jóni
Hjaltalin á Möðruvöllum, sem vinir hans
hér segja að eigi vera sönnun fyrir því
að engin neyð sé í landi, og svo þegar
ég var á burtu, og gat ekki borið hönd
fyrir verjulaust höfuð — eftir því var
beðið af settu ráði— kemr Guðbrandr
Vigfússon fram eins og íslendingum er
kunnugt.
Afleiðingarnar af hans bréfi urðu
þær, að öll samskot hættu, að háðblöð
og saurblöð landsins settust að Lord
Mayor og af nefndarmönnum einkum
mér. Ferð mín drógst svo mjög sem
allir vita, sökum farms þess, erkonsúll
fékk; skipið sagðist hann vissulega
leggja hald á, ef ég ekki borgaði hafn-
argjöld reiðara. þ>essi dráttr leiddi til
þess, að almenningr styrktist að fullu
í þeirri trú, að Guðbrandi yrði ekki
svarað, þó ið sanna væri reyndar, að
vinir mínir í nefndinni vildu ekki svara,
af því þeir treystu mér betr til þess,
en sjálfum sér. Að þessar ofsóknir
fengu konunni minni, sem, eins og marg-
ir fleiri hélt ég væri farinn, þeirrar hjarta-
sorgar og vanheilsu, sem hún mun
lengi úr býta, efast eg ekki að sé
kærkomnar fregnir þeim, er til hefir
stofnað.
f>egar ég loks kom heim, svaraði ég
Guðbr., en Times sendi mér svariðaftr,
eins og við mátti búast, en sýnt var
það, að blaðið fann, hvaða niðingsverk
hafði verið unnið á mér, því það flutti
lengstan og beztan útdrátt af skýrslu