Þjóðólfur - 03.02.1883, Blaðsíða 2

12
minni þegar eg hafði Iesið hana upp í
Mansion House n. de.sember. Eins
mátti ráða þetta af því, að blaðið tók
fordæmingarskjalið um Guðbrand frá
Reykjavík, 27. des., og setti það þar,
sem áríðandi efnum er vísað til sætis
í blaðinu. En Guðbrandr var ekki af
baki dottinn. Lock tókst á hendr að
fara að grúska út í reikninga sjóðsins,
og sendi mér skammarbréf um meðferð
mína á fénu, sem ég svaraði aftr og
skýrði honum frá, hver mín ábyrgð
væri; hefi eg sent ísafold þá skýrslu,
og vona að hún komi út fyrir almenn-
ings augu. En hann lét sér ekki segj-
ast, heldr fór í Guðbrand, og hann, sem
hefir látið siga sér á mig í þessu máli
frá fyrsta, fer í Times og fær komið
þar inn næsta hundslegum lygapistli
aftr. Eg svara Times og legg fram
málið eins og það er ; en fæ enn ekki
áheyrn, en vann þó það, sem var, ef
til vill, betra; þvf útgefandi sendi mér
hraðfrétt 6. þ. m., að blaðið tæki ekki
fieiri þráttrit um neyð íslands. Um
sama leyti kom út svar mitt sér-prent-
að gegn Guðbrandar bréfi 13. okt., og
þar við stendr, sem nú er komið. J>að
svar ættu menn að sjá ráð til að gjöra
íslendingum kunnugt.
Hvað oft í sögu mannlegs níðings-
skapar mun hafa verið farið verr með
saklausan mann og meinlausa þjóð, en
farið hefir verið með mig og ísland í
þessu máli ?
Cambridge, 9. jan. 1883.
Eiríkr Magnússon.
Bólusetning á skepnum.
í 171. nr. »Skuldar« stóð grein f ritstjórn-
arnafni samin, er Jón sál. Jónsson landrit-
ari ritaði fyrir oss, um bráðasótt og miltis-
brand og bólusetningar Pasteurs læknis gegn
sjúkdómnum.
I ensku blaði frá 4. þ. m. sjáum vér nú
skýrslu um árangrinn af bólusetningum Pas-
teurs. I fylkinu Eure-et-Loir á Frakklandi
hefir þessi lifrar-sjúkdómr geysað í mesta
lagi. Eftir að bœndr höfðu árangrslaust
reynt alt, sem mönnum gat hugkvæmzt, gegn
sjúkdómnum, fóru þeir að reyna bólusetn-
ing Pasteurs fyrir einu ári. 79,392 sauðkindr
voru bólusettar á árinu. Af jafnstórri tölu
hefir áðr árlega drepizt síðustu 10 ár af þess-
ari sýki 7,327, eða 9 af hundraði. En þetta
ár drápust að eins 518, eða 0,6 s f. Á nokkr-
um stöðum var að eins sumt af fénu bólu-
sett, en sumt eigi. Gekk hvorttveggja á
sömu högum og sætti í öllu sömu meðferð.
í þessum plássum voru 2,308 kindr bólusett-
ar, en 1659 ekki. Af þeim 2,308 bólusettu
dóu einar 8, en af inum 1659 óbólusettu dóu
60. — 4562 nautgripir voru bólusettir. Af
þeim dóu 11. Áðr hafði missirinn af naut-
fé verið 7,03 % en varð nú að eins 0,2Í f.
»Mætti mállausar skepnurnar mæla,
mundu þær verða málsnjallir áhangendr
bólusetninganna á fénaði« segir enska blaðið,
sem vér tökum þetta úr.
UM ILIiA MEBFEEÐ SKEPNA.
111 meðferð á skepnum er eitt af því,
sem menn horfa því nær daglega á, og þó
að þeir hafi tilfinningu fyrir, að nauðsyn
beri til að afstýra því, heyrist þessa varla
nokkuru sinni getið, að eitt fet sje stigið til
að aftsýra því. það kemst jafnvel svo upp
í vana fyrir sumum, að sjá skepnur illa
haldnar og ómannúðlega leiknar, að þeim
finnst það ekki öðru vísi en það á að vera.
í þessu efni verðr að gjöra glöggan greinar-
mun á því, sem verðr að vera af einhverjum
orsökum, Og svo því, sem orsakast af hirðu-
leysi, eða skeytingarleysi. það er ekki ó-
hugsanda, að sá maður, sem lætur sér annt
um að fara vel með skepnur sínar og ann-
ara, komist af ófyrirsjeðum óhöppum í það,
að verða fóðurtæpur svo að hann fyrir þær
sakir neyðist til að halda skepnur sínar
hart, en um það talar enginn, og til þess
tekur enginn. Hitt er annað mál, þegar
menn verða ár eptir ár bjargþrota fyrir fén-
að sinn, og fella meira eða minna úr hor á
hverju ári. Svo ófyrirgefanlegt sem slíkt
hirðuleysi er, og svo mikil synd og skömm
sem það er, að fara svo með skynlausar
skepnur, þá heyrist aldrei orði hallað á þann,
sem þetta ódæði fremr, heldur er honum
miklu fremur vorkennt, að að hafa orðið
fyrir þeim baga, að missa úr hor, í stað þess
að trassinn ætti að réttu lagi að sæta hegn-
ingu fyrir ólöglega meðferð á skepnum ; það
er sú þokkabót, sem hann ætti að fá ofan á
fjártjónið. Ég tala hér um þá menn, sem
af hirðuleysi stofna skepnum í hungursneyð
árlega; þeir eru því miður ekki fáir; og
þeim er engin bót mælandi. Til dæmis upp
á hve hörundsárir menn geta verið í .þessu
efni, skal ég greina eitt dæmi. Maður nokkr
kom reiðhesti sínum fyrir hjá bónda til fóð-
urs vetrarlangt. þegar kom fram að jólum,
hitti hesteigandi bónda, og spyr nú hvernig
klárnum líði, hvort hann hafi gengið lengi
úti, hvort jörð hafi verið næg þar í sveit
o. s. frv. Bóndi svarar, að hestinn hafi
hann ekki tekið inn, að jarðbann hafi verið
alla jólaföstuna, og ekkert úr fjöru að fá.
þetta þykir nú hesteiganda kynleg saga, og
á hverju hesturinn hafi þá lifað alla jólaföst-
una. Bóndinn svarar, og bregður hvorki
lit né svip : »Og hann hefirnú lifað svona d
haustholdumn. Bóndagarmurinn var svo
hreinskilinn að játa, að hann teldi óþarfa, að
gefa hestinum, meðan eitthvað væri eptir af
holdi á lionum. Svona er nú hugsunar-
hátturinn, og er því miður of almennur; væri
hann ekki almennur, sæjust færri horaðir
hestar en sjá má opt á vorin hjer á landi.
En við þessu verða engar skorður reistar
nema menn sjái sjálfir sóma sinn, og verði
svo skynsamir, að sjá, að það er þeim sjálf-
um fyrir beztu, að fara vel með skepnur
sínar.
Fyrir utan þau ókjör, sem skepnur eiga
hér víða við að búa af fóðurskorti, er að
mörgu öðru leyti svo illa með þær farið, að
það er fjærst því, að vera siðuðum mönnum
samboðið. það er hryggileg sjón, að sjá
komið með hesta lest í kaupstaðinn á vorin
eins og hestar eru þá opt útlítandi: grút-
horaðir og, það sem optast nær þar af leiðir,
drepmeiddir; svo eru þeir látnir standa á
grjóti dægrunum saman þyrstir og hungr-
aðir, ef til vill bíða þannig lengur en þörf er
á eptir ferðamanninum, sem opt sinnir
ferðapelanum meira en skepnum, sem hon-
um er trúað fyrir. Margir afsaka sig með
því, að það sé ómögulegt hjá því að komast,
að magrir hestar núist og meiðist undan á-
burði; en þetta er verra en engin afsökun.
þó hestr sé grannr eða horaðr, er það hreinn
og beinn klaufaskapr að meiða hann. Meiðsl-
ið kemr annaðhvort af því, að reiðingrinn er
slæmr, eða af því, að illa er látið fara á
hestinum, og orsakast því ávalt af hirðu-
leysi eða klaufaskap. Og þó að enginn vegr
væri til að varna hestinum meiðsla, þá er
það þó óafsakanlegt, að halda áfram að
brúka hest, sem er meiddr orðinn; en hve
opt ber það þó ekki til, að menn leggi reið-
ing á meiddan hest—ofan í sárin—eða þegar
bezt er, leggja arfa á milli. Hve oft má
eigi sjá menn ríða höltum hesti, eða berja
áfram staðuppgefna hesta, svo að þeir kom-
ast varla úr sporunum ? Yfir höfuð að tala
virðist farið ver með hesta hér á landi en
nokkra aðra skepnu, og hefir það sínar or-
sakir. það er ekkert efamál, að jafnilla
væri farið með kýr og kindr, ef menn gætu
það eins vel sér að shaðlausu. það er tal-
inn meiri skaði að svelta kú en hest, og því
er það síðr gert. það er einn alkunnr ósiðr,
að hnýta aptan í, og ætti alls ekki að eiga sér
stað. Annar er sá, að binda snæri upp í
hesta í stað þess, að hafa hirðusemi á að
hafa bandbeisli. Oft sjást og hestar illa
leiknir undan snærishöftum, og margt annað
þessu líkt á sér stað í meðferð á hestum.
þó að það sé í alla staði óafsakanlegt, að
fara illa með skepnur í ágóðaskyni eða af
hirðuleysi kvelja þær á einhvern hátt, þá
má því þó einhverja afsökun finna. En
þegar verið er að kvelja skepnur—mig hryllir
við að segja það—eingöngu að gamni sínu,
eða til að hefna sín á eigandanum, ef hann
þykir eitthvað hafa til saka unnið, þá verðr
engin afsökun fundin, og ekki get eg skilið,
að nokkur snefill sé til af mannlegri tilfinn-
ingu í brjósti þess manns, sem slíkt ódæði
fremr. Eg nota þetta tækifæri til að geta
um eitt atriði f búmannslífinu hér á suðr-
nesjunum, sem eg veit ekki til, að áðr hafi
orðið að umtalsefni í blöðunum, en sem þó
er sannarlega þess vert, að minzt sé á það.
Eins og kunnugt er, tók einn búandmaðr
hér við sjóinn upp þá reglu fyrir nokkrum
árum, að taka fasta hverja þá skepnu, sem
kom inn á hans landareign, lagði við band,
ef hægt var, lét inn í hús, eða rétt, og lét
síðan eigendr kaupa út fyrir peninga; mig
minnir, að taxtinn væri 1 kr. fyrir hrossið,
og líklega eitthvað litlu minna fyrir kindr.
Ekkert tillit var haft til þess, að landið var
ógirt, eða girt ógripheldum garði, né heldr
var um það spurt, hvort griprinn hefði gjört
nokkurn usla í landi hans, og var því öll þessi
aðferð—og er—hreinn og beinn yfirgangr og
ofríki, sem fæstir myndu látabjóða sér, nema
rænulausir vesalingar. En svo illt sem þetta
ástand var og óþolandi fyrir nágrannana,
sem flestir eru bláfátækir menn, að verða
alt af að vera að kaupa sér frið fyrir pen-
inga, þá er sú pynding á skepnunum, sem
oft var þessu samfara, nærri því enn verri;
því að mennirnir geta k'ært þennan yfir-
gang, og það er þeim sjálfum að kenna, að
þeir búa við slfk ókjör, en skepnurnar hafa
til einskis að flýja. þær urðu því að standa
í svelti, oftast undir berum himni, hverju
sem viðraði, þangað til eigandinn hafði tíð
og hentugleika til að sækja eígn sina, sem
stundum gat dregizt lengi, meðal annars af
því, að eigandinn átti ekki á hverri stundu
1 kr. í vasanum til útlausnar skepnunni—en
krónulaus skyldi enginnreynaaðsækjahana
—svo að heilir dagar gátu liðið svo, að hann
gæti ekki nálgazt hestinn eða kindina eftir