Þjóðólfur


Þjóðólfur - 02.06.1883, Qupperneq 1

Þjóðólfur - 02.06.1883, Qupperneq 1
tJÓDÓLFR. XXXY. árg. Reykjavik, Laugardaginn 2. júni 1883. M 23. Enska Jóns Hjaltalins. (Eftir Eirík Magnússon, M. A.) (Framh. frá bís. 65). Nú kem eg að orðasafninu og bind mig við A eitt; það er nóg. Eg set upp þrjá dálka orða; í fyrsta dálk orð- ið, eins og það er á ensku, þá Hjalta- líns framburð á þvi, og í þriðja dálk þann, sem eg tel nær inu rétta, enn Hjaltalins er. Áherzluna merki eg, eins og hér að framan, með broddi aftan við samstöfuna, sem hún er á. Eg bið menn gæta þess, að framburð annars máls er engum manni unt að gefa í stöfum svo, að til ýullrar hlltar sé, því hvergi deyðir bókstafr það, sem deytt verðr, eins kirfilega og í slíku riti; enn það er hægt að gefa hann svo, að hann sé góðr leiðarvisir til ins rétta og áherzlu orðanna er vorkunnarlaust, að hafa alveg rétta1. Hér eru nógar bækr til stuðnings, enda má sjá, að Hjaltalin hefir haft slíkar, enn riotað þær trassalega. Eg nefni til dæmi, að sýna, hversu bágt er oft að ná því með stöfum, sem ein- kennir réttan og fallegan framburð. í íslenzku er ekkert lint s, enn i ensku er það; því verðr ekki framburðr táknaðr rétt í riti á t. a. m. as, was, is, þess konar verðr in lifandi rödd að kenna. Eins er það, að ekki getr penninn sagt rétt til þess, hvaða hljóð sé í stuttu a í ensku, svo sem í man, can, fan; ekki heldr, hver munr sé á a-hljóðinu í wall og swallow, o. s. frv. Enn það eru þó þessir smámunir, sem byrjanda einkum riðr á að nema; það eru þeir, sem kenna honum vísindalega greiningu hljóða af sjálfs dáðum; læri menn þetta ekki ungir, læra menn það aldrei.—Enn þó eg taki fram þessi fáu dsemi til að sýna, að ýmislegt í ensk- um framburði verðr ekki kent með pennanum einum, þá bið eg menn þó gæta þess, að megin-framburð á hljóð- um málsins má skýra rétt, svo sem öll hljóð ensk, sem eiga hljóðsígildi í islenzku. Enn í þessu atriði syndgar Jón Hjaltalín svo storkunarlega, að hann man ekki einu sinni eftir sinni eigin hljóðtáknun. Ég tek t. a. m. hljóðtáknun hans á einföldustu og ó- brotnustu stöfunum i stafrófinu, i og y (bls. 3—4). Fyrst segir hann nú, að y sé borið fram eins og „enskt“ i, og fylgi sömu reglum í framburði. Nú er 1 borið fram eins og æ, stutt i og ö, enn aldrei er y borið fram eins og ö; 1) Áherzluvillur Hjaltalins eru blátt áfram eftir- ritsvillur; þvi safn hans er skrifað út úr enskri orðbók, sem merkir glöggiega- áherzlu hvers orðs. svona er andvaraleysið á einni og sömu blaðsíðu. Nú, í öðru lagi, þegar hann fer að hijóðtákna i og y, þá er þau éru borin fram eins óg „stutt i“ 1 orða- safninu, þá er það segin saga, að hann gefr i af handahófi ýmist hljóðið i eða í, ög y gefr hann í-hljóð æfin- lega, er þáð endar orð. Með öðrum orðum, hann gefr stöfunum hljóð í orðsafnin;;; sem hann getr ekki um í hljóðfræðinni, að þeir hafi, og sem þeir reyndar hvorki geta haft né nokkurn tíma hafa, þegar eg undan- skil örfá orð, þar er i er borið fram i, t. d. marine. Sóðaskapr af þessu tagi er ekki einungis höfundi til ó- frægðar, enn hann er nemendum ið skæðasta skynbragðsdrep um leið. Eg hefi farið fljótt yfir, og tint saman að eins nokkuð af því, sem Hjaltalín hefir flaskað á, bæði að framburði og á- herzlu. Mikið af því, sem fyrst var tínt samari, hefi eg dregið út aftr, til að stytta lesendum kvöl. Enn það er ýkjalaust, að hér stendr ekkert óhagg- að, nema það, sem enginn, er rétt hefir nasasjón af m(álinu, getr vilzt á. Að mínu viti á að bera fram: ekki heldr abase abes' ,r,y abeis' abasement abes'ment abeis'ment abate abet' abeit’ abatement abet'ment abeit'ment abbreviate abbre'víet abrív'jeit abeyance abe'ans abei'anns abhor abhorr' abho(r', r, að kalla, hljóðlaust) ability abil'itý eibil'iti abject »1« abdshékt' ab'dsjekt abjure abdsjúr1 abdsjúor' (hér hefir u ofr snöggt hljóð, svo að í margra munni er bágt að greina nema hreint dsjor). ablaze ables' ableis' (lint s) able e'bel eib'el able-bodied ebel-bodd'íd eib'el-boddid abolish abol'-lish aboll'issj abominable abomm'fnebel abomm'inebel abomination abommíne's- abommineits,- hjonn jönn aborigines aborri'dshínes abomdsj 'inís abortive abor'tif abort'ivv abridge abridsh' abriddsj’ abridgment abridsh'ment abriddsj'ment H. stafar það abridgement. abroad abrot' abrod' absolute ab'soljút ab'solút absolutely ab'soljútlý ab'solútli absolution absolú'shjpnn i absoljús'jönn absolutism ab'soljútism ab'soljútis’m (m í orðum, sem enda á sm, er æfinlega borið fram eitt sér, og eins og mm, með óljósum hljóðstaf fyrir framan, líkustum e; s lint, ism = izem eða því nær). l) Hér er sj látið' jafngilda því hljóði, sem annarsstaðar er táknað með shj (eða stundum með sh.) ekki heldr abstain absten' abstein' abstemious abste’míus abstím’jös abstract, »s< abs'tract abstract' abstraction abstrak'shjonn abstrakk'sjönn abstruse abstrjús' abstrús' (u er reyndar langt, enn ekki jú). abundance abon'dans abönnd'anns abundant abon'dant abönnd'ant abusive abjús'íf abjús'ivv accelerate akksel'eret akksel'ereit accent, »s.« akk'sent akksent' acceptable akk'Ceptabel akksept'abel acclamation akklame's- akklameis'- hjonn jönn accommoda- akkkommóde' akkommo- tion shjonn deis'jönn accumulate akkkjú'mjúlet akkjúm'nleit accusation akkkjúse's- akkjúseis'jönn hjonn ache ek eik acknowledge akknol'-ledsh akknoll'idsj acknowledge- akknol'-leds- akknoll'idsj- ment hment(!) ment acre e'ker ei'ker action a'kshfonn akks'jönn acute akjút (engin akjút' 'iodlji áherzla) adage a'dedsh a'ddidsj addition addis'hjonn addiss'jönn adduce adddjús' addjúss' adequate a'díkvet a'dekvet adhere adhír' adhíer' adherent adhír'ent adhíer'ent adjacent addshe'sent addsjeiss'ent adjective ad'dshéktíf ad'dsjekktiw adjoining addshoin'ing addsjoin'ing adjourn adshjörn' addsjörn' (r nærri hljóðlaust) adjudicate addshjú'díket addsjúd'ikeit adjure addshjúr' addsjúor' sbr. abjure. admiration admire'shjonn admireis'jönn admission addmsi'shjonn admiss'jönn admonish' admon’ish admonn'issj admonition admo'nis-' admonniss'- hjonn jönn adore adór' ador' (r heyrist varla) adrift adrift adrift' adulation adjúle'shjonn adjúleis'jönn adulterate adö'lteret adölt'éreit advance advans' advanns' advancement advans'ment advanns'ment advantage advan'tedsh advant'idsj adventure adven'tjúr advennt'(s)jör (ö nærri o) adversary a'dversarrí a'ddversari advice advæs' advæss' advocate a'dvoket a'dvokeit adze addsh ads aesthetics esþi'tiks esþet'iks affectatión affekte'shjonn affekteis'jönn affection aff-fek'shjonn affekks'jörin affectionate aff-fek'shjonnet affekks'jönnet affluence aff'-fljúens ' aff'flúenns aforetime afór'tæm afor'tæm afraid a-fred' affreid' aftermath aft'ermaðþ aft'ermaþ

x

Þjóðólfur

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðólfur
https://timarit.is/publication/72

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.