Þjóðólfur - 21.09.1883, Blaðsíða 2

108
4. Fjáraukal. 1882 — 83.
4135 kr. veittar í viðbót; þar af 1125
kr. Olafi Sigvaldas. lækni fyrir l^ árs þjón-
ustu í 5. lækn.hér. — 2200 kr. til bráðab.
uppbótar fátækum brauðum (þar í 700 kr.
eftirgjöf á árgjaldi af Odda).
5. Lög um samþ. landsreikn.
1878 — 79 .
(Samhljóða því, sem þingið samþ. 1881,
nema settar inn upphæðirnar til Fejlbergs,
og til Konráðs próf. Gíslas. fyrir íslenzku-
próf. Svo og viðbætt 97 kr. til dómgæzlu og
lögreglustj. Arangr af aðgj. þingsins f
hitteðfyrra í þessu máli er þó orðinn sá,
að stjórnin er hætt að láta landssjóð borga
prófin í íslenzku; nú borga þeir þau, er
undir þau ganga.
6. Lög umafnám aðflutn.gjalds
af iitl. skipum.
»Aðflutningsgjald það skal úr lögum
numið, er hingað til hefir hvílt á útl.
skipum, sem keypt eru af dönskum þegnum,
er heimilisfastir eru á Islandi«.
7. L. um fiskveiðar hlutafélaga
og einstakra manna ílandhelgi
við Island.
«1. Að eins búsettir menn á Isl. og inn-
lend hlutafélög hafa rétt til að fiska með
opnum bátum í landhelgi ; þó er hlutafél.
heimilt að reka þar síldarveiðar, ef meir en
helmingr félagsfjárins er eign þegna Dana-
konungs og stjórn félagsins hefir aðsetr sitt
á Islandi og er skipuð mönnum, er hér á
landi eru heimilisfastir».— 2. Samþyktir fél.
sýnist lögreglustj., áðr það tekr til starfa o.
s. frv. — 3. Brot varða 20—2000 kr. sekt.
8. L. um breyt. á 1. gr., 2. lið
í tilsk. handa íslandi um skrá-
setnig skipa, %5- 1869.
«Til þess að skip, sem er, eign hlutafé-
lags, geti með skrátetning á Islandi öðlazt
rétt til að hafa danskt flagg, verðr hlutafé-
lagið að vera háð ísl. eða dönskum lögum.
Auk þ. verðr stjórn þess að hafa aðsetr á
Isl. eða í Danm. og vera skipuð félagsmönn-
um, er fullnægi skilyrðum þeim, er sett
eru í tilsk. 25. júní 1869, 1. gr. 1. lið».
9. Um bygging, ábúðogúttekt
j a r ð a.
1. Hver sem á jörð og nýtir ei sjálfr,
selji hana á leigu. Ella greiði öll lögboð-
inn gjöld af henni. — 2. Jörð skal byggja
með bréfi frá fardögum til fard. Sé eigi
ákveð. byggingartími, álízt bygging æfi-
löng, nema landsdr. sanni annan samning.
Ekkja heldr ábúðarrétti bónda síns, en
missir hann, ef giftist aftr. — 3. Yanræki
landsdr. að gefa byggingarbréf, álízt jörð
bygð með þeim skilmálum, er leiguliði
við kannast, nema landsdr. sanni annað.
7. |>á er leiguliðaskifti verða, má viðtak-
andi taka til voryrkju, þá er hann .vill,
en eigi flytja bú fyrr en í fardögum. Sé
hvorki viðtak. né umboðsm. hans til jarð-
ar komnir 7 vikur af sumri (forfallalaust)
og hvorugr gjört ráðstöfun til að hirða og
nýta jörð, fyrirgjörir viðtak. ábúðarrétti,
en lúki þó 1 árs landsk. og leigur.—9. Eigi
má af jörð flytja hey, áburð, eldsneyti né
byggingarefni, er sú jörð gaf af sér, nema
viðtak. eða landsdr. vilji hvorugr kaupa
eftir mati. — 10. Hús sin má fráfar. rjúfa
og flytja, ef ekki viðt. né landsdr. vilja
kaupa matsverði. — 11. Fráfar. flytji á-
burð á tún, áðr frá fer. Afnot eggvarps á
viðtak. öll það vor, er hann flytr á jörð ;
reka eftir miðjan föstud. í fardögum. —
18. pó að leiguliði svíkist algjörlega um
skilyrði byggingarbréfs um áburðar-not, um
að vinna upp tún og engi og að spilla eigi
jörð um skör fram, er hann notar hlunn-
indi hennar, þd er honum alt þetta vítalaust,
ef hann svíkst eigi um skilmála meira en
annaðhvort ár, en útbyggingarsök, ef hann
svíkst um fleiri ár í samfellu ■ og lætr eigi
líða ár í milli1 — 19. Sama er um jarða-
bætr, nema landsdr. getr þar heimtað bætr
fyrir vanunnar jarðab.— 20. Yilji landseti
vinna jarðabætr um skyldu fram, getr
gjört landsdrottni kost að vinna þær að
hálfu mót sér, en greiði aftr hækkun á
eftirgjaldi eftir mati. Ella gjörir hn. jarða-
bót á sinn kostnað, en er hann fer frá
jörð, fær hann endrgjald eftir mati, þó ei
meira, en 12 sinnum það, er jörðin hækk-
ar að eftirgjaldi fyrir jarðabótina. •— 21.
Yilji landsdr. gjöra jarðabót á jörð án
samþykkis leiguliða, getr hn. það, en greiði
leiguliða spjöll í leiguliðanotum, er af leiða,
en getr aftr krafizt hækkunar á eftirgjaldi
jarðar eftir mati. — 33. Fráfar. greiði álag
til viðtakanda að aflokinni úttektargjörð.
Greiði hann eigi þegar álagið, gjöri ú t -
tektarmenn lögtak til lúkningar því í
munum, sem fráfar. á á jörðinni.
Grœnlandsför Nordenskiölds.
(Eftir ísafold).
Af Grænlandi hefir ekki annað kannað
orðið til hlítar til þessa en vesturjaðar
landsins. Upplendið allt ókannað, og aust-
urströndin sömuleiðis. |>að var erindi
Nordenskiölds í þessari ferð, að verða nokk-
urs vísari en áður um þetta tvennt.
Um upplendi Grænlands hefir það lengi
verið haldið óyggjandi vissa, að það væri
eintómur jökull. En þaðhefir Nordenskiöld
orðið til þess að rengja, af ýmsum vísinda-
legum rökum, sem honum er manna bezt
til trúandi, og hjer yrði oflangt upp að telja.
Hann hafði lika trú um Grænlandsóbyggðir
og vjer Islendingar um Ódáðahraun og
Vatnajökul: að þar kunniað vera grasi vaxn-
ir dalir og jafnvel byggð útilegumanna; en
sá er munurinn, að hann byggir ekki þessa
trú sína á þjóðsögum, heldur á djúpsettum
vísindalegum líkum. Að reyna til að skera
úr þessari þrætu var eitt með öðru erindi
í þessari ferð, og jafnvel aðalerindið.
Annað ágreiningsefnið Grænlandi viðvíkj-
andi er það, hvar Austurbyggð hin forna
hafi verið, hvort heldur á austurströnd
Grænlands, eins og nafnið bendir til, en
flestir vilja nú rengja, af því að þar sje nú
óbyggilegt með öllu og svo hljóti jafnan að
hafa verið — eða á vesturströnd landsins
sunnan til, og hafa fiestir fræðimenn lengi
verið þeirrar skoðunar. En Nordenskiöld
fullyrðir, að Austurbyggð hljóti að hafa
verið austan á landinu. Sagði þó, sem hon-
um er eiginlegt, jafnmiklum framkvæmdar-
manni : þrætum eigi, látum reynsluna skera
úr.
Svo hafði hann ogíför með sjer marga
vísindamenn, náttúrufræðinga, er áttu að
gera ýmsar merkilegar rannsóknir og athug-
anir, hver í sinni fræðigrein, svo sem um
steinrunnar jurtir í jörðu, til sannindamerk-
is um loptslag og jarðargróður í landinu á
fyrri öldum jarðar vorrar; um loptsteina;
um jökulgróður o. s. frv. Enn fremur um
mararbotn í Grænlandshafi, og um hafísinn
þar.—
f>eir Nordenskjöld Ijetu í haf frá Bvík 10.
júnf og sigldu í vestur útnorður (V.N.V.).
Sáu land 12. að morgni. f>að var Ingólfs-
I) 18. gr. orðrétt: „Leiguliði skal ár hvert
flytja á tún og i garö; ; Ih.u þ; iin ál;; i ð, i r fellr til
á leigujörð hans, og \inn. upp trn cg engi svo
að hún sé í fullri ra-ki, ; vo s'cal iiann og nota
hlunnindi hennar á þann h..tt, að stm niinst spjöll
verði að. Bregði hann af þessu lengr, en I ár i
Senn, raissir hann ábúðarrétt sinn“.
fjall á Grænlandi. Ekki var þar ís að sjá
tilsýndar, en er örskammt var til lands,
ekki kl. stundar sigling, var þar fyrir lítil
ísræma, og urðu því frá að hverfa. Hjeldu
síðan suður með alla leið suður fyrir Hvarf
(Cap Farvel) og fór allt af & sömu leið
um lendingu. Veður var bjart og sá vel
til lands. Komu til Julianehaab 17. júní;
fengu töluverðan íshroða á innsiglingunni.
Yar það hin fyrsta sigling þangað á því ári.
f>ar dvöldu þeir 1 dag. Hjeldu síðan áleiðis
norður með þar til þeir komu í Auleitsi-
vikfjörð, á 68° n. b.; komu þó við í
Ivigtut og tóku þar kol, í Egedesminde og
víðar. Hleyptu síðar Dr. Nathorst jarðfræð-
ing og 2 öðrum í land við Waigattsund, til
að rannsaka þar jarðlög með steinrunnum
grasaleifum. Að Auleitsivikfirði komu
þeir 4. júlí. f>aðan hóf prófessor Norden-
skiöld ferð sína upp á land og inn á jökla,
við tíunda mann : Dr. Berlin grasafræðing
og 8 háseta. f>eir lögðu á stað frá skipinu
4. júlí, inn fjörðinn, á grænlenzkum bátum,
og fylgdi nær öll skipshöfnin þeim á leið,
og þar með forstöðumaður hinnar græn-
lenzku verzlunar, Hugo Hörring, er hafði
slegizt í förina í Egedesminde. Fjörðurinn
er um 16 mílur á lengd. Upp frá fjarð-
arbotninum tekur við jökullinn.
Af jökulgöngu þeirra fjelaga er það að
segja, að þeir hittu fyrir miklar torfærur
fyrst framan, botnlausar jökulsprungur o.
s. frv.; en smámsaman varð jökullinn
nokkurn veginn sljettur og komust þeir
17 mílur vegar austur eptir honum, allt
á sleðum. f>á tók við svo mikil lausafönn,
að ekki var auðið að halda lengra á þann
hátt.
f>á gengu Finnar tveir, er voru með í
förinni, á skíði, og komust þeir 30 mílur
danskar austur þaðan á að gizka; sneru
þar aptur, með því að hvergi var annað
að sjá en eintóman jökul. Var víðsýni
mikið þar, er þeir sneru aptur, hæð lands
ins 7000 fet yfir sjávarmál.
Finnar þessir voru afburðarmenn að hvat-
leik og karlmennsku, valdir fyrirfram til
þessarar farar fyrir þeirra hluta sakir. Ann-
ar þeirra frægur bjarnveiðimaður: hefir
unnið um dagana ekki færri en 25 birni alls.
f>etta hafa menn lengst komizt á land
upp á Grænlandi, margfalt lengra en
nokkru sinni áður, samtals 47 mílur dansk-
ar inn frá lengsta fjarðarbotni, og mun þar
eiga að vera hálfnað austur yfir eða vel
það. Fyrir meira en 130 árum, eða 1751
hafði danskur kaupmaður, Lars Dalager að
nafni, komizt 2 mílur vegar austur á jökla,
en miklu sunnar, og þótti vel gert. f>ví
næst komst Nordenskiöld sjálfur árið 1870
við annan mann 7 mílur inn á jöklana við-
líka norðarlega ög nú; var þá lítt viðbúinn
slíkri för, og varð því að snúa aptur, enda
höfðu Skrælingjar þeir, er fylgdu honum,-
yfirgefið hann og snúið aptur, er skammt
var komið á leið. Loks gerðu danskir vís-
indamenn tveir, Jensen og Kornerup,
sams konar tilraun 8 árum síðar, 1878, og
komust viðlíka langt. Má af þessu sjá,
hve stórum hjer hefir á unnizt að því leyti
til við það sem áður hafði framast tekist.
En hins vegar hefir Nordenskiöld ekki tek-
izt að sanna með þessari tilraun sinni, að
fótur sje fyrir trú hans á grasi vaxið
land eia snjólaust í Grænlands-óbyggðum.
En þessi tilraun, segir hann, nær ekkinema
til þessa eina staðar, þessa örmjóa beltis,